Friedrichshafen FF.33

Friedrichshafen FF.33E (FF.33L)
	; FF.33e
	Dane podstawowe
Państwo	Cesarstwo Niemieckie
Producent	Flugzeugbau Friedrichshafen
Typ	wodnosamolot patrolowy
Konstrukcja	dwupłat o konstrukcji mieszanej, podwozie pływakowe, śmigło drewniane
Załoga	2 (pilot, obserwator)
	Dane techniczne
Napęd	1 silnik rzędowy 6-cylindrowy Benz Bz.III
Moc	150 KM (110 kW)
	Wymiary
Rozpiętość	16,75 (13,30) m
Długość	10,30 (8,80) m
Wysokość	3,70 (3,95) m
Powierzchnia nośna	52,70 m²
	Masa
Własna	1010 (916) kg
Startowa	1538 (1373) kg
	Osiągi
Prędkość maks.	119 (136) km/h
Prędkość przelotowa	100 (115) km/h
Prędkość wznoszenia	1,5 (2,8) m/s
Pułap	2000 (3500) m
Zasięg	400 (450) km
Długotrwałość lotu	5 – 6 h
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	2 karabiny maszynowe (tylko wersja FF.33L)
	Użytkownicy
	Cesarstwo Niemieckie, Szwecja, Polska, Bułgaria
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

Friedrichshafen FF.33 – niemiecki wodnosamolot patrolowy z okresu I wojny światowej.

Historia

Pod koniec 1914 roku w niemieckiej wytwórni lotniczej Flugzeugbau Friedrichshafen GmbH zaprojektowano wodnosamolot, który oznaczono jako FF.33. Został on zbudowany i pomyślnie oblatany nad Jeziorem Bodeńskim.

Prototyp był dwupłatowym samolotem rozpoznawczym, wyposażonym w podwozie składające się z dwóch pływaków.

Produkcję seryjną rozpoczęto na zamówienie lotnictwa niemieckiego z przeznaczeniem do patrolowania wód przybrzeżnych Morza Północnego i Bałtyku. Istniały dwie rodziny rozwoju samolotów FF.33. Pierwszą stanowiły wodnosamoloty patrolowe (FF.33, FF.33b, FF.33e, FF.33j, FF.33s), na ogół nieuzbrojone, o większej rozpiętości skrzydeł i trójprzęsłowej komorze płatów, a drugą, powstałą później – wodnosamoloty pełniące funkcję myśliwców, służące do ochrony własnych wodnosamolotów i zwalczania maszyn wroga (FF.33f, FF.33h, FF.33l). Dzięki mniejszej rozpiętości i dwuprzęsłowej komorze płatów, miały one lepsze osiągi i manewrowość, chociaż nie były typowymi wodnosamolotami myśliwskimi.

Pierwszą wersją rozpoznawczą był FF.33, napędzany 120-konnym silnikiem Mercedes D.II. Dwuosobowa załoga siedziała w typowym dla przedwojennych maszyn układzie – obserwator z przodu, pilot z tyłu. Miał on dwa krótkie pływaki główne i pomocniczy pływak pod ogonem. Zbudowano 6 samolotów tej wersji^[1]. W kolejnej wersji FF.33b zamieniono kolejność członków załogi, a obserwator otrzymał ruchomy karabin maszynowy. Zastosowano też mocniejszy silnik Maybach 160 KM. Zbudowano tylko 5 samolotów tej wersji^[1].

Najliczniejszym wariantem rozpoznawczym był FF.33e, w którym wprowadzono jedynie dwa dłuższe pływaki oraz płetwę pod ogonem dla poprawienia stateczności. Nie miał on standardowego uzbrojenia strzeleckiego, a jedynie bombowe. Napęd stanowił silnik Benz Bz.III 150 KM. Na wyposażeniu pojawił się nadajnik radiowy. Od marca 1915 zbudowano ok. 188 samolotów, ostatnia partia dostarczana od września 1917 do stycznia 1918 była ukończona jako dwustery do szkolenia^[1]. Ulepszoną wersją patrolową był FF.33j, w którym poprawiono aerodynamikę kadłuba, a śmigło otrzymało kołpak. Instalowano na nich nadajnik i odbiornik radiowy i lepsze wyposażenie nawigacyjne^[1]. Ostatnim wariantem tej rodziny był bazujący na FF.33j szkolny dwuster FF.33s^[1].

W związku z potrzebą osłony własnych wodnosamolotów i ich baz, od października 1915 pojawił się wariant patrolowo-myśliwski FF.33f, o zmniejszonych wymiarach. Uzbrojenie stanowił ruchomy karabin maszynowy obserwatora, napęd – silnik Benz Bz.III 150 KM. Zbudowano tylko 5 maszyn, po czym zastąpiono go wersją FF.33h, w której poprawiono aerodynamikę w celu zmniejszenia oporów. Zbudowano ok. 45, które weszły do służby od stycznia 1916^[1].

We wrześniu 1916 wprowadzono ostateczny wariant patrolowo-myśliwski FF.33l, w którym ponownie nieco zmniejszono rozpiętość i długość płatowca, poprawiono aerodynamikę kadłuba, wprowadzono kołpak śmigła. Manewrowość poprawiła się do tego stopnia, że oprócz karabinu obserwatora, samolot uzbrojono w zsynchronizowany karabin maszynowy pilota (w części maszyn usuwany na rzecz radia). Zbudowano ok. 135 samolotów tej wersji^[1].

Służba

W lotnictwie niemieckim patrolowe wodnosamoloty Fridrichshafen FF.33 zostały wprowadzone w 1915 roku i służyły wyłącznie do patrolowania mórz i wód przybrzeżnych. Gdy zagrażały im ataki ze strony samolotów wroga, latały w eskorcie uzbrojonych samolotów, w tym uzbrojonych wersji FF.33.

Od 1917 roku w miarę wprowadzania do służby nowych wodnosamolotów były one wycofywane ze służby liniowej i kierowane do szkół lotniczych (w tym celu powstał też specjalny wariant FF.33s).

Najbardziej znanym egzemplarzem był FF.33e nr 841 o nazwie własnej „Wölfchen” (wilczek), używany jako wodnosamolot zwiadowczy na krążowniku pomocniczym SMS „Wolf”(inne języki) (wilk), działającym jako rajder od listopada 1916 do lutego 1918 na Oceanie Indyjskim i Pacyfiku, w którym charakterze wykonał 56 lotów^[1].

Po wojnie samoloty tego typu użytkowane były jeszcze przez siły lotnicze Bułgarii i Szwecji.

Służba w lotnictwie polskim

W sierpniu 1920 roku w Gdańsku zakupiono dwa wodnosamoloty Friedrichshafen F.33 w wersjach FF.33e (nr 8) i FF.33l (nr 9). Ponadto polskie lotnictwo posiadało wodnosamolot FF.33h, prawdopodobnie odbudowany z wraku znalezionego w Pucku^[2].

Zostały one włączone w skład Bazy Lotnictwa Morskiego w Pucku. Służyły one do szkolenia załóg w Szkole Lotnictwa Morskiego oraz lotów patrolowych. 15 stycznia 1921 jeden z nich uległ rozbiciu (zginęli st.mar. Ryszard Ostrowski i ppor. kawalerii Gąsowski), a pod koniec 1921 – kolejny (załoga przeżyła)^[3]. W 1921 roku wycofano z użycia wodnosamolot FF.33E, a w 1922 roku także FF.33L. Ostatni wodnosamolot służył po wycofaniu jako tzw. rouler, do nauki prowadzenia w prostej linii po wodzie^[4].

Konstrukcja

Wodnosamolot Friedrichshafen FF.33 był dwumiejscowym samolotem patrolowym o konstrukcji mieszanej.

FF.33e „Wölfchen” na pokładzie krążownika pomocniczego SMS „Wolf”

Wodnosamolot FF.33E był napędzany silnikiem rzędowym chłodzonym cieczą, umieszczonym w przedniej części kadłuba. W kadłubie za silnikiem znajdowały się dwie kabiny odkryte, każda osłonięta małym wiatrochronem. Pierwsza kabina była wyposażona w zestaw urządzeń sterowniczych i podstawowe przyrządy pokładowe, przeznaczona dla pilota. W drugiej kabinie było miejsce dla obserwatora lub pasażera. Do tylnej części kadłuba zamocowano usterzenie klasyczne o dużej powierzchni.

Kadłub miał konstrukcję kratownicową drewnianą i pokryty był sklejką. Usterzenie było drewniane, kryte płótnem.

Płaty o konstrukcji dwudźwigarowej, drewnianej, pokryte płótnem. Usztywnione były między sobą trzema parami słupków oraz cięgnami stalowymi (w wersji FF.33L były tylko dwie pary słupków, gdyż miała ona krótsze płaty). Lotki umieszczono tylko na górnym płacie.

Dwa pływaki o konstrukcji drewnianej, kilkugrodziowe o dwóch redanach, były przytwierdzone do kadłuba i dolnego płata za pomocą stalowych rur.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h P. Gray, O. Thetford, op.cit., s. 117–123.
↑ A. Morgała, op.cit., s. 10–12.
↑ A. Morgała, op.cit., s. 17–19.
↑ A. Morgała, op.cit., s. 20.

Bibliografia

Peter Gray, Owen Thetford: German aircraft of the First World War, New York, 1970, s. 117–123.
Andrzej Morgała: Samoloty w polskim lotnictwie morskim, Biblioteczka Skrzydlatej Polski nr 27, Warszawa: WKiŁ 1985, ISBN 83-206-4078-8.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia

[gray-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h P. Gray, O. Thetford, op.cit., s. 117–123.

[2] A. Morgała, op.cit., s. 10–12.

[3] A. Morgała, op.cit., s. 17–19.

[4] A. Morgała, op.cit., s. 20.

[:1-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi ^bj ^bk ^bl ^bm ^bn ^bo ^bp ^bq ^br ^bs ^bt ^bu ^bv ^bw ^bx ^by ^bz ^ca ^cb ^cc ^cd ^ce ^cf ^cg ^ch ^ci ^cj ^ck ^cl ^cm ^cn ^co ^cp ^cq ^cr ^cs ^ct ^cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie

[1]

[2]

[3]

[4]

[A]

Samoloty myśliwskie	AEG D.I Albatros D.I Albatros D.II Albatros D.III Albatros D.V Albatros W.4 Fokker D.I Fokker D.II Fokker D.III Fokker D.IV Fokker D.V Fokker D.VI Fokker D.VII Fokker D.VIII (E.V) Fokker Dr.I Fokker E.I Fokker E.II Fokker E.III Fokker E.IV Halberstadt D.II Junkers D.I LFG Roland D.I LFG Roland D.II LFG Roland D.VI Pfalz D.III Pfalz D.VII Pfalz D.VIII Pfalz D.XII Pfalz D.XV Pfalz Dr.I Pfalz E.I Siemens-Schuckert D.III Siemens-Schuckert D.IV Siemens-Schuckert E.I Siemens-Schuckert E.III
Samoloty bombowe	AEG G.II AEG G.IV Gotha G.I Gotha G.IV Gotha G.V Gotha G.VI Friedrichshafen G.III S.S.W. R.III Staaken R.VI Staaken R.XIV
Wodnosamoloty i łodzie latające	Albatros W.4 Albatros W.5 Friedrichshafen FF.33 Friedrichshafen FF.49 Gotha WD.1 Gotha WD.2 Hansa-Brandenburg W.12 Hansa-Brandenburg W.29 Junkers J 11 Lübeck-Travemünde F4
Samoloty rozpoznawcze i lekkie bombowe	AEG C.I AEG C.II AEG C.III AEG C.IV AEG C.V AEG C.VI AEG C.VII AEG C.VIII AEG C.VIII Dr Ago C.I Ago C.IV Albatros C.I Albatros C.III Albatros C.V Albatros C.VII Albatros C.X Albatros C.XII Albatros C.XV Aviatik C.I Aviatik C.III DFW C.V Halberstadt C.V LFG Roland C.II LVG C.II LVG C.V LVG C.VI Rumpler C.I Rumpler C.IV Rumpler C.VII
Samoloty wielozadaniowe	Aviatik B.I Halberstadt CL.II Halberstadt CL.IV Hannover CL.II Hannover CL.V Junkers CL.I
Samoloty szturmowe	AEG J.I Albatros J.I Junkers J.I
Nieuzbrojone samoloty szkolne i rozpoznawcze	AEG B.I AEG B.II AEG B.III Albatros B.I Albatros B.II Albatros B.III Aviatik B.II Fokker A.I Hansa-Brandenburg B.I Kondor B.I LVG B.I, B.II, B.III Rumpler C.VIII Rumpler Taube
Konstrukcje prototypowe	AEG DJ.I AEG Dr.I AEG G.I AEG PE Albatros D.IV Albatros D.VI Albatros D.VII Albatros D.IX Albatros D.X Albatros D.XI Albatros D.XII Albatros Dr.I Albatros Dr.II Albatros W.3 Albatros W.8 DFW Floh Gotha WD.3 Halberstadt C.III Hansa-Brandenburg W.11 Hansa-Brandenburg W.16 Junkers J 1 Junkers J 2 Junkers J 7 Junkers J 8 Kondor D 1 Kondor D 2 Kondor D 6 Kondor D 7 Kondor W 1 LFG Roland Stralsund V 19 Pfalz D.VI Pfalz Dr.II Schütte-Lanz C.I Schütte-Lanz G.I
Inne	System oznaczeń niemieckich samolotów z okresu I wojny światowej

Myśliwskie	Albatros D.II^[A] Albatros D.III^[A] Albatros D.III (Oef)^[A] Albatros D.V^[A] Ansaldo A.1 Balilla^[A] Ansaldo SVA.5^[A] Blériot-SPAD S.51^[A] Blériot-SPAD S.61^[A] Bristol F.2 Fighter^[A] Fokker D.VII^[A] Fokker D.VIII^[A] Halberstadt C.V^[A] Halberstadt CL.II^[A] Halberstadt CL.IV^[A] Hannover CL.II^[A] Hannover CL.V^[A] Martinsyde F.4^[A] Nieuport 16^[A] Nieuport 17^[A] Nieuport 23^[A] Nieuport 24^[A] Nieuport 27^[A] Pfalz D.XII^[A] PWS-A^[A] PWS-10 PZL P.7 PZL P.11 RAF S.E.5^[A] Sopwith Camel^[A] Sopwith Dolphin^[A] SPAD S.VII^[A] SPAD S.XIII^[A] Wibault 70^[A]
Bombowe	Airco DH.9^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] Farman F-68 Goliath^[A] Fokker F.VII^[A] Friedrichshafen G.III^[A] Gotha G.IV^[A] PZL.23 Karaś PZL.37 Łoś Rumpler C.I^[A] LWS-6 Żubr
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe (towarzyszące)	AEG C.IV^[A] Albatros B.II^[A] Albatros C.I^[A] Albatros C.III^[A] Albatros C.V^[A] Albatros C.VII^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Albatros C.XV^[A] Anatra Anasal^[A] Ansaldo A.300^[A] Ansaldo SVA-9^[A] Aviatik C.III^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] De Havilland DH.60 Moth^[A] DFW C.V^[A] Hannover CL.II^[A] Hansa-Brandenburg C.I^[A] Lloyd C.II^[A] Lloyd C.IV^[A] Lloyd C.V^[A] Lublin R.X Lublin R.XIII LWS-3 Mewa LVG B.I^[A] LVG C.II^[A] LVG C.V^[A] LVG C.VI^[A] Oeffag C.I^[A] Oeffag C.II^[A] Potez XV^[A] Potez XXV^[A] Potez XXVII^[A] PWS-5 PZL Ł.2 Rumpler C.I^[A] Rumpler C.VII^[A] Rumpler C.VIII^[A] RWD-14 Czapla Salmson 2^[A]
Szkolne	Albatros B.I^[A] Albatros B.II^[A] LVG B.I^[A] Bartel BM-4 Bartel BM-5 Hansa-Brandenburg B.I^[A] Caudron G.III^[A] Hanriot H.19^[A] Hanriot H.28 Morane-Saulnier MS.35^[A] PWS-12 PWS-16 PWS-18 PWS-26 Rumpler C.VIII^[A] RWD-8 Lublin R.VIII Lublin R-XIV RWD-17
Szturmowe	Albatros J.I^[A]
Transportowe i sanitarne	Lublin R.XVI LWS-2
Wodnosamoloty	CANT Z.506^[A] CAMS-30^[A] Friedrichshafen FF.33^[A] Friedrichshafen FF.49^[A] Latham 43^[A] LeO H.13^[A] LeO H.135B3^[A] Lublin R.VIII Lublin R.XIII Lübeck-Travemünde F4^[A] Macchi M.9^[A] Schreck FBA-17H^[A]
Balony i sterowce	Parseval-Sigsfeld^[A] Caquot typ R^[A] WBS-Caquot DB^[A] WBS-Caquot N-NN^[A] WBS model 39 WBS Jumping WBS E2 Zodiac VZ-11 Lech^[A] Gwiazda Polski
Samoloty prototypowe	Bartel BM-2 Bartel BM-3 Bartel BM-6 CWL WZ-X Lublin R-XX Nikol A-2 PWS-1 PWS-6 PWS-11 PWS-15 PWS-19 PWS-33 Wyżeł PWS-35 Ogar PWS-40 Junak PZL P.1 PZL P.6 PZL P.8 PZL.12 PZL.38 Wilk PZL.42 PZL.46 Sum PZL.50 Jastrząb
Projekty	Bartel BM-1 CWL WZ-VIII CWL WZ-IX Pteranodon PWS-2 PWS-3bis PWS-20ter/hydro PWS-22 PWS-40 PWS-42 PZL.3 PZL.8 PZL.9 PZL.15 PZL.18 PZL P.28 PZL.39 PZL.45 Sokół PZL.48 Lampart PZL.49 Miś PZL.53 Jastrząb II PZL.54 Ryś PZL.55 PZL.56 Kania PZL Łosoś RWD-22 RWD-25 WBS LOPP (sterowiec)
Produkowane na eksport	PZL P.24 PZL.43