Ansaldo A.1 Balilla

Ansaldo A-1 Balilla
	; Ansaldo A-1 Balilla, Museo Storico di Bergamo, Włochy
	Dane podstawowe
Państwo	Włochy
Producent	Gio Ansaldo(inne języki) w Genui; Zakłady Mechaniczne E. Plage i T. Laśkiewicz (na licencji)
Typ	samolot myśliwski
Konstrukcja	dwupłat o konstrukcji mieszanej
Załoga	1
	Historia
Data oblotu	1917
Lata produkcji	1918 (we Włoszech); 1920 – 1924 (w Polsce)
	Dane techniczne
Napęd	1 silnik rzędowy SPA-6A
Moc	220 KM (162 kW)
	Wymiary
Rozpiętość	7,68 m
Długość	6,84 m
Wysokość	2,53 m
Powierzchnia nośna	21,20 m²
	Masa
Własna	625 kg
Startowa	870 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	220 km/h
Prędkość wznoszenia	6,3 m/s
Pułap	5000 m
Zasięg	525 km
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	2 karabiny maszynowe Vickers kal. 7,7 mm (stałe, zsynchronizowane pod maską silnika)
	Użytkownicy
	Włochy, Polska, ZSRR, Łotwa, Argentyna, Meksyk, Peru, Urugwaj, Kostaryka, Honduras
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ansaldo A.1 Balilla – włoski samolot myśliwski, zaprojektowany i zbudowany w 1917 w Gio Ansaldo(inne języki) w Genui przez inż. Giuseppe Brezziego.

Historia

Silnik SPA 6A eksponowany w MLP w Krakowie

W pierwszej połowie 1917 roku inż. Giuseppe Brezzi z zakładów Ansaldo(inne języki) w Turynie skonstruował samolot myśliwski Ansaldo A.1. Samolot ten w układzie dwupłata był bardzo podobny do produkowanego seryjnie jednomiejscowego samolotu myśliwskiego Ansaldo SVA-5. Nowy samolot różnił się w zasadzie tylko innym systemem usztywnienia płatów i mniejszymi rozmiarami.

Budowę prototypu ukończono w lecie 1917 roku. Został on oblatany jesienią przez pilota fabrycznego Mario Stoppaniego. Brak jest w dokumentach daty oblotu, prawdopodobnie miało to miejsce 30 listopada 1917^[1]. Prototyp był konstrukcji prawie wyłącznie drewnianej. Wyróżniał się charakterystycznym dla wszystkich samolotów firmy Ansaldo kadłubem – prostokątnym w części przedniej i przechodzący za kabiną w trójkątny, co zapewniało dobrą widoczność w dół i do tyłu. Kadłub był pokryty sklejką o grubości 2 mm. Silnik, umieszczony z przodu kadłuba, był osłonięty całkowicie blachą aluminiową. Płaty o kształcie prostokątnym, dwudźwigarowe, kryte płótnem, połączono dwiema parami słupków z rur stalowych i usztywnione cięgnami stalowymi i rozpórkami. Przed silnikiem zamontowano chłodnicę.

W locie prototyp osiągał zamierzoną przez konstruktorów prędkość maksymalną i prędkość wznoszenia, ale okazał się mało zwrotny. Do oceny samolotu zaproszono więc jeszcze znanych włoskich pilotów myśliwskich: Francesco Baracca, Fulco Ruffo di Cabria i Pier Ruggiero Picio, którzy w grudniu 1917 po odbyciu na nich wielu lotów potwierdzili opinię pilotów fabrycznych i przekazali wnioski konstruktorom. Prototyp poddano przeróbce – przede wszystkim zwiększono rozpiętość płatów i zamontowano silnik o większej mocy SPA-6A oraz zmieniono kształt chłodnicy cieczy.

Tak poprawiony prototyp w dniu 4 marca 1918 roku przekazano do włoskiej 91 eskadry myśliwskiej w celu jego wypróbowania. Samolot oceniono dobrze, choć często występowały usterki silnika.

Po niezbędnych zmianach i poprawkach samolot Ansaldo A.1 w maju 1918 skierowano do produkcji seryjnej. W maju i czerwcu przekazano pierwsze samoloty do lotnictwa włoskiego, lecz produkcja szła powoli. Samolot otrzymał nazwę Balilla (było to przezwisko włoskiego bohatera narodowego Giovana Battisty Perasso(inne języki), który w 1746 jako chłopiec obrzucił austriacki patrol kamieniami)^[2].

Włoskie lotnictwo zamówiło 1600 samolotów, lecz z powodu zakończenia wojny zamówienia zmniejszono i ogółem we Włoszech zbudowano podczas wojny 221 samoloty Ansaldo A.1 Balilla, z czego 166 zostało odebranych przez włoskie lotnictwo przed rozejmem, a część ukończono dopiero po wojnie^[3]. Łącznie z produkcją eksportową, zakłady Ansaldo zbudowały ich prawdopodobnie 354 (najwyższy znany numer samolotu)^[4].

Produkcja samolotu w Polsce

W związku z zakupieniem licencji na budowę samolotu Ansaldo A.1 Balilla, produkcję ich powierzono Zakładom Mechanicznym E. Plage i T. Laśkiewicz w Lublinie. Na podstawie umowy zawartej w dniu 14 lutego 1920 roku przez Główny Urząd Zaopatrzenia Armii miały one w ciągu trzech lat dostarczyć 100 samolotów Balilla. Do końca jednak 1920 nie zbudowano żadnego samolotu, a pierwszy zbudowano dopiero 21 lipca 1921 roku. W trakcie jego oblotu doszło do katastrofy, w której zginął oblatywacz – pionier lotnictwa polskiego – Adam Haber-Włyński, instruktor z Wyższej Szkoły Pilotów w Poznaniu. Wypadek ten opóźnił produkcję kolejnych samolotów, a dostawy były znacznie mniejsze, niż planowano.

W dostarczonych do jednostek lotniczych samolotach dochodziło do częstych awarii z powodu zacierania silników i pożarów. W związku z tym, we wrześniu 1924 roku po przeprowadzeniu dochodzenia wstrzymano produkcję samolotów Ansaldo A.1 Balilla.

Samolot Ansaldo A.1 Balilla miał duże (jak na ówczesne konstrukcje myśliwskie) obciążenie powierzchni nośnej (głównie z uwagi na bardzo ciężki silnik), co było powodem jego trudnego pilotażu i niewystarczającej zwrotności.

Łącznie w Polsce zbudowano 58 samolotów Ansaldo A.1 Balilla.

Użycie w lotnictwie

Pierwsze włoskie Balille były przekazane do jednostek szkolnych w Malpensa i Furbara. Pierwszy samolot trafił do jednostki bojowej – 91. Eskadry 28 czerwca 1918^[5]. Jedynie niewielka część ze zbudowanych samolotów trafiła do jednostek przed końcem wojny i nie odnotowano większych sukcesów na nich. Nowy typ nie spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem, przez pierwsze miesiące piloci oswajali się z nowym samolotem i usuwano pojawiające się we wczesnym okresie usterki. Odnotowano tylko jedno zwycięstwo włoskich pilotów na tym samolocie w dniu 8 października 1918 roku (Leopoldo Eleuteri zestrzelił myśliwiec Albatros D.III)^[5]. Pod koniec wojny skierowano je ponadto do obrony baz sterowców w głębi Włoch.

Po zakończeniu I wojny światowej 35 samolotów zakupiła Polska, 18 sztuk w 1922 roku Związek Radziecki^[6], 13 sztuk Łotwa^[6], pojedyncze sztuki Argentyna, Meksyk, Peru, Urugwaj, Kostaryka, Honduras^[7].

Kilku sztuk używano prywatnie w Stanach Zjednoczonych, w tym jeden samolot Ansaldo A.1 Balilla napędzany silnikiem Curtiss K12 jako samolot wyścigowy^[7].

Użycie w lotnictwie polskim

W 1919 roku polska misja zakupów przebywająca we Włoszech zainteresowała się produkowanymi przez firmę Gio Ansaldo w Genui samolotem myśliwskim Ansaldo A.1 Balilla. Wniosek misji zaakceptowało w sierpniu 1919 Ministerstwo Spraw Wojskowych i wkrótce zawarto umowę z wytwórnią Gio Ansaldo na dostawę 10 samolotów Balilla z silnikami SPA-6A, ale bez uzbrojenia, które potem zakupiono w Wielkiej Brytanii; zagwarantowano także możliwość sprowadzania dalszych samolotów. Jednocześnie z zakupem gotowych samolotów nabyto prawo do ich produkcji licencyjnej w Polsce. Ostatecznie we Włoszech zakupiono 35 samolotów Ansaldo A.1 Balilla.

Pierwsze samoloty Balilla dostarczono do Polski drogą morską 9 stycznia 1920 roku do Gdańska, skąd koleją dostarczono je do Warszawy. Po zmontowaniu, otrzymała je 26 maja 1920 roku 7 Eskadra Myśliwska im. T. Kościuszki, stacjonująca wówczas na przyfrontowym lotnisku Biała Cerkiew. W eskadrze tej znalazło się 12 samolotów Balilla. Piloci 7 Eskadry (głównie amerykańscy ochotnicy) aż do rozejmu w październiku 1920 roku walczyli na tych samolotach na froncie galicyjskim w wojnie polsko-bolszewickiej, przede wszystkim wykonując misje przeciw celom naziemnym. Po wojnie 7 eskadra myśliwska stacjonowała we Lwowie, a w maju 1921 roku włączono ją w skład 1 pułku lotniczego w Warszawie.

Samoloty Ansaldo A.1 Balilla były używane w 1 pułku lotniczym do 1926, a w 1927 roku używano ich w 11 pułku lotniczym w Lidzie, tam też odnotowano ostatni wypadek śmiertelny, gdy 10 czerwca 1927 roku zginął pilot. Po tym wypadku wycofano wszystkie samoloty tego typu i skasowano.

Łącznie w lotnictwie polskim używano 92 samoloty Ansaldo A-1 Balilla, z tego 35 produkcji włoskiej i 57 produkcji polskiej.

Samoloty polskiej produkcji były znacznie gorzej wykonane, co doprowadziło do wielu wypadków. Poza stratami bojowymi, polskie lotnictwo utraciło 30 samolotów Balilla polskiej i 5 włoskiej produkcji, w tym 5 spalonych w pożarze^[8] 11 marca 1925 w Krakowie-Rakowicach. W wypadkach zginęło 4 pilotów na samolotach włoskiej i 1 na samolocie polskiej produkcji^[6].

Opis konstrukcji

Samolot Ansaldo A-1 Balilla był jednomiejscowym samolotem myśliwskim, dwupłatem o konstrukcji w przeważającej części drewnianej, z kabiną odkrytą. Podwozie klasyczne dwugoleniowe – stałe. Napęd: silnik rzędowy, śmigło drewniane, dwułopatowe. Uzbrojenie: 2 karabiny maszynowe Vickers kal. 7,7 mm – stałe, zsynchronizowane pod maską silnika.

Przypisy

↑ Gregory Alegi, Ansaldo A.1 Balilla, Windsock Datafile No.88, 2001, ISBN 1-902207-39-4, s.3
↑ G. Alegi, Ansaldo..., s.34
↑ G. Alegi, Ansaldo..., s.8
↑ G. Alegi, Ansaldo..., s.10
↑ ^a ^b G. Alegi, Ansaldo..., s.6
↑ ^a ^b ^c G. Alegi, Ansaldo..., s.21
↑ ^a ^b G. Alegi, Ansaldo..., s.22-23
↑ https://dziennikpolski24.pl/pozar-ugaszony-z-gnojowiska/ar/3228868

Bibliografia

Andrzej Morgała: Polskie samoloty wojskowe 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1972, s. 74-77.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia

[1] Gregory Alegi, Ansaldo A.1 Balilla, Windsock Datafile No.88, 2001, ISBN 1-902207-39-4, s.3

[2] G. Alegi, Ansaldo..., s.34

[alegi8-3] G. Alegi, Ansaldo..., s.8

[alegi10-4] G. Alegi, Ansaldo..., s.10

[alegi6-5] G. Alegi, Ansaldo..., s.6

[alegi21-6] G. Alegi, Ansaldo..., s.21

[alagi23-7] G. Alegi, Ansaldo..., s.22-23

[8] ttps://dziennikpolski24.pl/pozar-ugaszony-z-gnojowiska/ar/3228868

[:1-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay ^az ^ba ^bb ^bc ^bd ^be ^bf ^bg ^bh ^bi ^bj ^bk ^bl ^bm ^bn ^bo ^bp ^bq ^br ^bs ^bt ^bu ^bv ^bw ^bx ^by ^bz ^ca ^cb ^cc ^cd ^ce ^cf ^cg ^ch ^ci ^cj ^ck ^cl ^cm ^cn ^co ^cp ^cq ^cr ^cs ^ct ^cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[A]

Samoloty myśliwskie	A.1 Balilla SVA.3
Samoloty bombowe i torpedowe	Ca.1 Ca.2 Ca.3 Ca.4 Ca.5 SVA-9
Wodnosamoloty i łodzie latające	M.3
Samoloty rozpoznawcze	Pomilio PD/PE SIA.7B SVA.5

Myśliwskie	Albatros D.II^[A] Albatros D.III^[A] Albatros D.III (Oef)^[A] Albatros D.V^[A] Ansaldo A.1 Balilla^[A] Ansaldo SVA.5^[A] Blériot-SPAD S.51^[A] Blériot-SPAD S.61^[A] Bristol F.2 Fighter^[A] Fokker D.VII^[A] Fokker D.VIII^[A] Halberstadt C.V^[A] Halberstadt CL.II^[A] Halberstadt CL.IV^[A] Hannover CL.II^[A] Hannover CL.V^[A] Martinsyde F.4^[A] Nieuport 16^[A] Nieuport 17^[A] Nieuport 23^[A] Nieuport 24^[A] Nieuport 27^[A] Pfalz D.XII^[A] PWS-A^[A] PWS-10 PZL P.7 PZL P.11 RAF S.E.5^[A] Sopwith Camel^[A] Sopwith Dolphin^[A] SPAD S.VII^[A] SPAD S.XIII^[A] Wibault 70^[A]
Bombowe	Airco DH.9^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] Farman F-68 Goliath^[A] Fokker F.VII^[A] Friedrichshafen G.III^[A] Gotha G.IV^[A] PZL.23 Karaś PZL.37 Łoś Rumpler C.I^[A] LWS-6 Żubr
Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe (towarzyszące)	AEG C.IV^[A] Albatros B.II^[A] Albatros C.I^[A] Albatros C.III^[A] Albatros C.V^[A] Albatros C.VII^[A] Albatros C.X^[A] Albatros C.XII^[A] Albatros C.XV^[A] Anatra Anasal^[A] Ansaldo A.300^[A] Ansaldo SVA-9^[A] Aviatik C.III^[A] Breguet 14^[A] Breguet 19^[A] De Havilland DH.60 Moth^[A] DFW C.V^[A] Hannover CL.II^[A] Hansa-Brandenburg C.I^[A] Lloyd C.II^[A] Lloyd C.IV^[A] Lloyd C.V^[A] Lublin R.X Lublin R.XIII LWS-3 Mewa LVG B.I^[A] LVG C.II^[A] LVG C.V^[A] LVG C.VI^[A] Oeffag C.I^[A] Oeffag C.II^[A] Potez XV^[A] Potez XXV^[A] Potez XXVII^[A] PWS-5 PZL Ł.2 Rumpler C.I^[A] Rumpler C.VII^[A] Rumpler C.VIII^[A] RWD-14 Czapla Salmson 2^[A]
Szkolne	Albatros B.I^[A] Albatros B.II^[A] LVG B.I^[A] Bartel BM-4 Bartel BM-5 Hansa-Brandenburg B.I^[A] Caudron G.III^[A] Hanriot H.19^[A] Hanriot H.28 Morane-Saulnier MS.35^[A] PWS-12 PWS-16 PWS-18 PWS-26 Rumpler C.VIII^[A] RWD-8 Lublin R.VIII Lublin R-XIV RWD-17
Szturmowe	Albatros J.I^[A]
Transportowe i sanitarne	Lublin R.XVI LWS-2
Wodnosamoloty	CANT Z.506^[A] CAMS-30^[A] Friedrichshafen FF.33^[A] Friedrichshafen FF.49^[A] Latham 43^[A] LeO H.13^[A] LeO H.135B3^[A] Lublin R.VIII Lublin R.XIII Lübeck-Travemünde F4^[A] Macchi M.9^[A] Schreck FBA-17H^[A]
Balony i sterowce	Parseval-Sigsfeld^[A] Caquot typ R^[A] WBS-Caquot DB^[A] WBS-Caquot N-NN^[A] WBS model 39 WBS Jumping WBS E2 Zodiac VZ-11 Lech^[A] Gwiazda Polski
Samoloty prototypowe	Bartel BM-2 Bartel BM-3 Bartel BM-6 CWL WZ-X Lublin R-XX Nikol A-2 PWS-1 PWS-6 PWS-11 PWS-15 PWS-19 PWS-33 Wyżeł PWS-35 Ogar PWS-40 Junak PZL P.1 PZL P.6 PZL P.8 PZL.12 PZL.38 Wilk PZL.42 PZL.46 Sum PZL.50 Jastrząb
Projekty	Bartel BM-1 CWL WZ-VIII CWL WZ-IX Pteranodon PWS-2 PWS-3bis PWS-20ter/hydro PWS-22 PWS-40 PWS-42 PZL.3 PZL.8 PZL.9 PZL.15 PZL.18 PZL P.28 PZL.39 PZL.45 Sokół PZL.48 Lampart PZL.49 Miś PZL.53 Jastrząb II PZL.54 Ryś PZL.55 PZL.56 Kania PZL Łosoś RWD-22 RWD-25 WBS LOPP (sterowiec)
Produkowane na eksport	PZL P.24 PZL.43