Bitwa pod Moryniem
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| |||
| Czas |
16 lipca 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Moryniem[a] | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa Frontu Zachodniego | ||
| Wynik |
zwycięstwo Sowietów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918―1921[2]
Bitwa pod Moryniem – walki polskiego Nowogródzkiego pułku strzelców z oddziałami sowieckiej 21 Dywizji Strzelców Iwana Smolina w czasie lipcowej ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Położenie wojsk przed bitwą
[edytuj | edytuj kod]W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego[3]. Naczelne Dowództwo nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej[4]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła jednak dalszy odwrót[5]. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, 4 Armia nad Szczarę, a Grupa Poleska na Kanał Ogińskiego i Pińsk[6][7].
Działania wojsk
[edytuj | edytuj kod]Dzień 14 lipca rozstrzygnął los polskiej obrony na pozycji okopów poniemieckich. Wobec sytuacji jaka wytworzyła się na lewem skrzydle 1 Armii, jej dowództwo nakazało odwrót na nową linię obrony mającą na celu osłonę Lidy[8].
14 lipca 1 Dywizja Litewsko-Białoruska gen. Jana Rządkowskiego otrzymała rozkaz opuszczenia linii okopów niemieckich z czasów I wojny światowej, a o świcie 16 lipca obsadziła odcinek frontu na północ od Niemna, od Honczar po Kierwy[1]. Nowogródzki pułk strzelców obsadził odcinek Zbójsk – Pawłowicze – Honczary[9][10]. Nacierające z dużym impetem sowieckie 21. i 56 Dywizja Strzelców po kilkugodzinnej walce przełamały jej obronę w rejonie Kierwy – Dunaj. Dywizja cofała się dalej z zamiarem obrony na linii Gawii. Do 18.00 oddziały dywizji przechodziły przez most na południowy brzeg Niemna.
Na skutek nieporozumienia saperzy przedwcześnie wysadzili most na Niemnie pod Moryniem i tym samym odcięli jedyną drogę odwrotu nowogródzkiemu pułkowi strzelców[11][12]. Pułk, wzmocniony 9 baterią 1 pułku artylerii Litewsko-Białoruskiej por. Kitkiewicza, odcięty od sił głównych macierzystej dywizji, zajął stanowiska na północ od Morynia i zatrzymał ścigające go oddziały 21 Dywizji Strzelców[13]. Jednak przewaga liczebna nieprzyjaciela była znaczna, a na posiłki dowódca Nowogródzkiego ps mjr. Kazimierz Rybicki liczyć nie mógł. Zdecydował się więc na uderzenie II batalionem, a pod osłoną zapadającego zmroku ściągnął swoje pododdziały ze stanowisk obronnych i nocą z 16 na 17 lipca przeprowadził je w bezwzględnej ciszy brzegiem Niemna, tuż obok sowieckich pozycji[13]. O świcie przez bród przeprawiono się przez Niemen. Następnego dnia pułk dołączył do pozostałych oddziałów dywizji. Wyczyn ten był szeroko komentowany w całej 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej i dodatnio wpłynął na nastroje polskich żołnierzy[1].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Obecnie Moryna (biał. Мо́рына) w rejonie iwiejskim na Białorusi, nad Niemnem, na wschód od Lidy[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 266.
- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 174.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 277.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 261.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Szeptycki 2016 ↓, s. 97.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 277.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 281.
- ↑ Jędrzejczyk 1930 ↓, s. 32.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 250.
- ↑ Waligóra 1928 ↓, s. 284.
- ↑ a b Jędrzejczyk 1930 ↓, s. 33.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Ludwik Jędrzejczyk: Zarys historii wojennej 80-go pułku Strzelców Nowogródzkich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918 – 1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919-30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
- Bolesław Waligóra: Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.