Bitwa pod Krasnobrodem (1939)

Bitwa pod Krasnobrodem

II wojna światowa, kampania wrześniowa
Czas	23 września 1939
Miejsce	Krasnobród, Lubelszczyzna
Terytorium	II Rzeczpospolita
Przyczyna	ofensywa niemiecka
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  III Rzesza
Dowódcy
Bohdan Stachlewski † Tadeusz Gerlecki † Rudolf Koch-Erpach
Siły
Nowogródzka Brygada Kawalerii 8 Dywizja Piechoty
Straty
26 zabitych, 35 rannych 47 zabitych, 30 rannych, ok. 100 jeńców
Położenie na mapie Polski w 1939 miejsce bitwy
50°32′40,9200″N 23°13′05,1600″E/50,544700 23,218100

Bitwa pod Krasnobrodem – bitwa stoczona w pobliżu Krasnobrodu 23 września 1939. Była to jedna z ostatnich bitew kawalerii w kampanii wrześniowej, część bitwy pod Tomaszowem Lubelskim.

Zadaniem Nowogródzkiej Brygady Kawalerii było: uderzyć na Krasnobród działając po osi Krynice – Suchowola, a następnie po zajęciu miasteczka maszerować w kierunku Majdanu Sopockiego. W straży przedniej szedł 27 pułk ułanów, natomiast 25 pułk ułanów wielkopolskich stanowił czoło kolumny brygady.

2 szwadron rtm. Rojcewicza z 25 puł pokonał napotkane we mgle niemieckie ubezpieczenia. Polakom udało ukryć się przed zmasowanym ogniem karabinów maszynowych i dotarli do pierwszych zagród. Zaskoczeni nagłym atakiem żołnierze 8 Dywizji Piechoty generała dywizji Kocha opuścili Krasnobród. Za Krasnobrodem w kierunku południowym 27 puł maszerował na Majdan Sopocki.

Oddział por. Tadeusza Gerleckiego dotarł do wzgórza niedaleko Kaplicy na Wodzie. Nagle zza wzniesienia wyłonił się oddział kawalerii wschodniopruskiej. 1 szwadron 25 pułku ułanów z porucznikiem Gerleckim na czele zaszarżował na kawalerzystów. Ci odpowiedzieli kontrszarżą. Niemcy chcieli zepchnąć przeciwników ze wzgórza. Rozpoczęła się walka na białą broń. Niemiecki oficer już na początku starcia pokonał jednego ułana i bez problemów radził sobie z grupą polskich jeźdźców. Wreszcie do Niemca dopadł sam porucznik Gerlecki. Nie wiadomo jak zakończyłaby się ich potyczka, gdyby plutonowy podchorąży Karol Mikołajewski (odznaczony srebrnym krzyżem Virtuti Militari) ciosem w plecy nie powalił nieprzyjacielskiego oficera na ziemię. Po stracie dowódcy kawaleria przeciwnika rozpoczęła odwrót w górę, w stronę klasztoru. Niemcy uciekli do lasu położonego za wzniesieniem.

Czoło szwadronu gnało w dół za swoim dowódcą i dostało się pod silny ogień boczny ze wsi Podklasztor. W wyniku gwałtownego ostrzału z karabinów maszynowych padło mnóstwo ułanów i koni, między innymi porucznik Gerlecki oraz ppor. Śrutka dowódca plutonu kolarzy idącego na odsiecz ułanom. Zimną krew zachował plutonowy podchorąży Karol Mikołajewski, który wyprowadził jeźdźców na pobliskie wzgórze, gdzie nie zagrażali im już przeciwnicy. Ocalało jedynie 30 ułanów i 25 koni.

Wkrótce na miejsce dotarły pozostałe szwadrony. Przy wsparciu artylerii 9 dak Polacy wyparli Niemców z klasztoru i pobliskiej wsi. Rozbito sztab niemieckiej 8 Dywizji Piechoty oraz wzięto do niewoli 100 jeńców, a także uwolniono 40 polskich żołnierzy przetrzymywanych w kościele. Zgodnie z rozkazem gen. Andersa pułk zabezpieczał wywalczone przejście. Postój trwał kilka godzin.

Korzystając ze zwycięstwa 25 puł z niemieckiego okrążenia wydostały się: Kresowa BK, 1 pułk szwoleżerów i resztki Wileńskiej BK. Na skutek braku łączności nie dołączyły oddziały odrzucone niemieckim kontratakiem pod Kaczórkami, w tym należący do Nowogródzkiej BK 4 psk oraz Wołyńska BK i brygada płk. Zakrzewskiego.

Ta bitwa polskich ułanów pod Krasnobrodem, poprzedziła następną, która rozegrała się w tym samym miejscu nazajutrz po pierwszej. W dniach 24 – 25 września 1939 doszło pod Krasnobrodem do walk, w których uczestniczyła 39 DP Leg. gen. dyw. Brunona Olbrychta, wspierana przez II batalion zapasowy 8 pp Leg., dowodzony przez mjr. Jana Lasotę wraz z przybyłymi z Chełma posiłkami 8 pp Leg. prowadzonymi przez mjr. Kiczaka.

Ciężkie walki toczone w dn. 24 – 25 września 1939–, były próbą wyrwania się polskich oddziałów z niemieckiego okrążenia, celem których było przebicie się do granicy z Rumunią. Te plany nie zostały jednak uwieńczone sukcesem. W nieodległej wsi Szopowe doszło do podpisania kapitulacji polskich oddziałów. Miało to miejsce 25 września 1939. Złożenie broni w Tereszpolu odbyło się 27 września. Część z tych wojsk – te, którym udało się uniknąć niemieckiej niewoli, brała jeszcze do 27 września udział w toczącej się II bitwie pod Tomaszowem Lubelskim.

Walki żołnierza polskiego pod Krasnobrodem zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem na jednej z tablic, po 1945– „TOMASZÓW–KRASNOBRÓD 15 – 23 IX 1939".

• bitwa pod Tomaszowem Lubelskim
• bitwa pod Cześnikami
• bój o Bełżec

• Jan Błasiński, Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 51. 25 Pułk Ułanów Wielkopolskich, Pruszków 1995, s. 36-42, ISBN 83-85621-72-5.
• MieczysławM. Kościński MieczysławM., Za bramą ciszy. Na krasnobrodzkich cmentarzach, Lublin: Polihymnia, 2005, s. 66-87, ISBN 83-7270-335-3, OCLC 69478626 .
• Janusz Odziemkowski, Zarys Historii Wojskowej Pułków Polskich 8 Pułk Piechoty Legionów, Pruszków 1993, ISBN 83-85621-15-6.