Estación de Atocha

Este artigo contén varias ligazóns externas e/ou bibliografía ao fin da páxina, mais poucas ou ningunha referencia no corpo do texto. Por favor, mellora o artigo introducindo notas ao pé, citando as fontes. Podes ver exemplos de como se fai nestes artigos.

Madrid-Puerta de Atocha Madrid-Atocha Cercanías Atocha Renfe
Vista exterior da estación de Atocha
Situación	Madrid
Servizos
Liñas
Alta velocidade	AVE, Avant
Longa Distancia	Alaris, Altaria, Alvia, Talgo
Media distancia	R-1, R-2, R-6, R-7, R-8, R-10
Cercanías
Intermodalidade
Metro
Bus
Outros	Taxi

A Estación de Atocha (ou do Mediodía), situada no barrio de Atocha de Madrid, é o maior complexo ferroviario de España.

É a primeira estación ferroviaria de España en traxectos nacionais, e a segunda en traxectos internacionais, só superada por Barcelona-Sants. Non constitúe unha estación única, senón que por mor da reforma integral á que foi sometida entre 1985 e 1992 divídese en tres:

• Madrid-Puerta de Atocha
• Madrid-Atocha Cercanías
• Atocha Renfe, estación de metro da liña 1.

Estes dous últimos elementos á súa vez están integrados nun intercambiador de transportes que conecta con outras liñas de autobuses urbanos e interurbanos. Deste xeito constitituye un nodo fundamental na rede de transporte da cidade de Madrid, da área metropolitana e da rede ferroviaria de España en definitiva ao ser punto de intercambio entre rede de Metro, autobuses urbanos e interurbanos, taxis, trens de proximidades, de Media Distancia, de Longa Distancia e de Alta Velocidade. Ademais nela conflúen tres anchos distintos de vía: o ancho ibérico en Madrid-Atocha Cercanías; o ancho madrileño de 1.445mm en Atocha Renfe e, o ancho internacional ou UIC en Madrid-Puerta de Atocha. Isto débese a que o Goberno de España decidiu que as liñas AVE faríanse neste ancho para adaptar definitivamente a rede española, illada tradicionalmente de Europa.

Inaugurada no século XIX, a estación é un dos lugares máis castizos de Madrid, sempre chea de multitude como a que despedía aos soldados que partían á Guerra de África, escenario de obras como as de Galdós, pero sobre todo escenario do acontecemento clave na historia española que foron os atentados islamitas do 11-M en 2004 e a súa intensa resposta popular.

Da estación en xeral é característica a xustaposición da modernidade das súas constantes ampliacións e o estilo do século XIX da súa fachada ou o seu atrio, agora convertido nun húmido invernadoiro para facer cómoda a espera do viaxeiro. Este xardín tropical cuberto de 4.000 m² está poboado por máis de 500 especies, entre elas plantas carnívoras, acuáticas, peixes de cores e os seus famosos galápagos.

Nos seus arredores atópanse o Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación. o museo Etnológico, o observatorio Astronómico, o Goberno Militar e a Basílica da nosa Señora de Atocha.

O edificio da estación de Atocha, construído para a compañía ferroviaria MZA (Madrid a Zaragoza e Alacant), foi inaugurado o 9 de febreiro de 1851 co nome de Estación do Mediodía (do Sur). Era a primeira estación de ferrocarril de Madrid.

Un incendio destruíu gran parte da súa estrutura. En 1888 comezan as obras da nova estación, baixo a dirección de Alberto de Palacio, un colaborador de Gustave Eiffel, as cales duraron catro anos. A nave tiña 152 m de longo, e 40 m de luz. A cuberta de ferro construír en Bélxica co sistema de estrutura ríxida tipo De Dion. A estrutura quedou pechada polo extremo que dá á glorieta do Emperador Carlos V, onde se acha a característica fachada. Está considerada unha obra de arte da arquitectura ferroviaria decimonónica.

A última ampliación e remodelación realízase entre os anos 1985 e 1992 (data na que a antiga estación queda fóra de servizo) e é obra do arquitecto Rafael Moneo. O obxectivo da remodelación era cuadruplicar a capacidade da estación creando un gran intercambiador que acollese tanto trens de proximidades e longa distancia —entre eles os trens de alta velocidade a Sevilla—, como metro, autobuses e un aparcadoiro. Os novos edificios foron deseñados como unha nova terminal situada detrás da antiga estación, con pouca altura para que non competisen con aquela. O vello edificio, xa sen plataformas, foi convertido nun espazo comercial con tendas, bares, a discoteca Ananda e un xardín tropical cuberto; este último, atópase onde antes chegaban os trens. Non é o único caso de bóveda utilizada para outros fins, como o caso da Estación d'Orsay de París.

Situada tras a marquesiña histórica, constitúe a terminal principal da estación e debe a denominación á antiga Puerta de Atocha que, situada a poucos metros da estación, era unha das entradas á Vila de Madrid. Proxecto de Rafael Moneo inaugurado en 1992 como gran estación terminal da nova liña de alta velocidade entre Madrid e Sevilla, o edificio concíbese como unha gran sala hipóstila que alberga 15 vías de topera.

Esta terminal repite, polo menos en parte, o esquema da antiga estación ao ser unha estación terminal, sen vías pasantes, aínda que o nivel das plataformas é lixeiramente inferior ao da praia de vías orixinal.

O acceso á nova terminal realízase desde a marquesiña histórica, en cuxa zona máis próxima ás plataformas dispón dunha zona comercial e de lecer para viaxeiros. Pola súa banda a marquesiña histórica dispón dun acceso directo desde a Rúa de Méndez Álvaro, o acceso desde a ponte de taxis que o separa da nova terminal e a galería subterránea que a comunica co intercambiador de proximidades e Metro.

Orixinalmente todos os tránsitos da terminal realizábanse desde o nivel inferior, pero ante o crecemento do número de usuarios fundamentalmente debido á alta velocidade, a chegada de viaxeiros realízase polo nivel inferior, mentres que a saída de viaxeiros e as salas de esperas e controis de pasaxeiros sitúanse un nivel por encima.

Aínda que a terminal desde o principio albergou trens de alta velocidade, a electrificación de todas as vías foi en orixe a 3kV CC (a tradicional de RENFE) e non a 25kV CA que é a usada pola rede de alta velocidade en España. Das 15 vías actuais 4 conservaron o ancho ibérico ata xuño de 2009, mentres que as 11 restantes presentan ancho internacional desde 1992 para poder responder á demanda de servizos por liñas de alta velocidade.

A partir de xuño de 2009 empeza a reforma da terminal de Puerta de Atocha, que prevé a construción dun novo vestíbulo ao sur que complemente ao actual, saíndo desde o mesmo ás rúas Méndez Álvaro e Tellez, así como unha nova estación pasante subterránea de 4 vías de ancho internacional que conectará co terceiro túnel Atocha-Chamartín, en construción desde 2008. As 15 vías terminais quedarán tras a reforma en ancho internacional, motivo polo cal, os servizos ferroviarios de ancho ibérico que partían de aquí pasaron a saír de Chamartín (os de longa distancia), á estación pasante de Atocha-Cercanías ou ata a estación de Villaverde Bajo para algúns de media distancia.

O intercambiador constitúe a outra metade do complexo ferroviario. Atópase ao leste de Puerta de Atocha, entre esta e a Avenida Ciudad de Barcelona. A imaxe exterior do intercambiador queda claramente marcada pola presenza do edificio de planta circular deseñado por Rafael Moneo. Consta de dous partes fundamentais: a estación de Atocha Cercanías e a estación de Metro de Madrid da liña 1 de Atocha Renfe. Complétase ademais co intercambiador con autobuses en superficie e coas paradas de taxis da contorna xunto coa área principal de taxis xunto a Puerta de Atocha.

Ante o deseño de Puerta de Atocha como unha estación terminal, Atocha Cercanías (Atocha Proximidades) complementa ao complexo permitindo aos trens continuar cara ao norte e o oeste ao ser unha estación pasante. Esta estación vén substituír o primitivo apeadoiro semienterrado que se situaba xunto á vella estación e que servía de extremo sur do túnel ferroviario entre a estación de Chamartín e a de Atocha. Coa reforma de Atocha entre 1985 e 1992 ademais aprovéitase para reordenar todo o deseño da rede ferroviaria ao redor de Madrid, así como mellórase a rede de proximidades. En todo este conxunto de accións hai que incluír diversas actuacións máis ou menos coetáneas no tempo como son o Corredor Verde Ferroviario que permitirá unir Príncipe Pío con Atocha así como o novo túnel ferroviario desde Aluche ata Atocha por Embajadores para integrar o servizo de proximidades a Alcorcón e Móstoles co resto do núcleo. Desta forma Atocha Cercanías convértese no nodo principal do núcleo de Proximidades Madrid, sendo estación de paso de todas as liñas da rede salvo a C-9. A estación é o final así de dous túneles que a comunican con Aluche e Chamartín. Igualmente cara ao sueste localízase a praia de vías da estación coas liñas que parten cara ao Corredor del Henares por Vallecas (liña Madrid-Zaragoza), Aranjuez (e desde aí cara ao Levante e Andalucía), Cáceres por Talavera de la Reina e o enlace co Corredor Verde Ferroviario cara a Príncipe Pío por Méndez Álvaro e Delicias.

Ademais do servizo de proximidades, a estación alberga os servizos pasantes de trens de Media Distancia e Longa Distancia que atravesan a península ou que teñen como cabeceira Madrid-Chamartín e diríxense cara ao sur. É por iso que a estación é tamén punto fundamental no servizo ferroviario nacional, facendo ás veces de estación pasante para Puerta de Atocha.

O acceso ás plataformas de Atocha Cercanías realízase baixo o gran vestíbulo que se sitúa no edificio circular de Moneo e que se comunica coa antiga marquesiña, coa superficie a través de devandito edificio e coa contigua estación de Metro.

O nivel das 10 vías pasantes é sensiblemente inferior ao de Puerta de Atocha ao continuar as vías baixo o centro da cidade, o cal tamén obriga a unha particular configuración da praia de vías de todo o complexo como un continuo de vías a diferentes niveis e saltos de carneiro, complicados ademais pola presenza dos dous tipos de anchos de vías e as dúas electrificacións.

Atocha Renfe é unha estación da liña 1 da rede do Metro de Madrid, que se sitúa baixo a Avenida Ciudad de Barcelona e o Paseo da Infanta Isabel, entre os distritos de Retiro (barrio de Jerónimos) e Arganzuela (barrio de Atocha), xusto á beira da Estación de Atocha de ferrocarril, coa cal está interconectada.

Inaugurouse en 1988, intercalándose entre as estacións de Atocha e Menéndez Pelayo, para facer posible a conexión directa coa estación ferroviaria.

Liñas de Metro que prestan servizo na estación

<< cabeceira	< estación	Liña	estación >	cabeceira >>
Pinar de Chamartín	Atocha		Menéndez Pelayo	Valdecarros

Distribución das vías

Vía	Liñas/Destinos	Observacións
Atocha-Cercanías
1-2	Madrid-Chamartín Madrid-Chamartín El Escorial / Cercedilla Pitis MD-R1 Santa María de la Alameda / Ávila MD-R2 Segovia	> Túnel da risa 1
3	Alcalá de Henares / Guadalaxara Alcalá de Henares	> Corredor do Henares
4	Príncipe Pío - Alcalá de Henares Villalba MD-R6 Cuenca / Valencia-Sant Isidre MD-R10 Talavera de la Reina / Plasencia / Mérida / Badaxoz
5	MD-R7 MD-R8 Altaria Talgo Alaris Madrid-Chamartín (non admiten viaxeiros) Alvia Madrid-Chamartín > Xixón-Cercanías / Santander Talgo Madrid-Chamartín > A Coruña-San Cristovo / Pontevedra	servizos con cabeceira en Madrid-Chamartín
6	Chamartín Alcobendas-San Sebastián de los Reyes / Colmenar Viejo MD-R7 Alcázar de San Juan / Albacete MD-R8 Cidade Real / Xaén Altaria Alacant / Murcia / Cartagena Talgo Almería / Badaxoz Alaris València-Nord / Oropesa / Gandia	Se un tren de MD ou LD está na vía 6, os de proximidades pasan á vía 5.
7	Aranjuez Parla
8	Móstoles-El Soto	exclusiva proximidades
9	Humanes[1]	exclusiva proximidades
10	apartadoiro
Puerta de Atocha
1-11	AVE: Sevilla-Santa Justa / Barcelona-Sants / Zaragoza-Delicias / Huesca / Málaga-María Zambrano Altaria: Alxeciras / Granada Alvia: Cádiz / Huelva-Término / Pamplona / Logroño / Hendaia Avant: Toledo / Puertollano	ancho internacional
12-15	sen servizo	en obras de adaptación a ancho internacional (AVE)

A estación de Atocha foi un dos lugares nos que explotaron as bombas que quitaron a vida de 191 persoas o día 11 de marzo do 2004 xunto coa estación de El Pozo e a estación de Santa Eugenia.

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Estación de Atocha

• Estación de Chamartín

• Francisco Tazón Vega: Estación de Atocha, descrición e fotografías (en castelán).
• "La nueva Atocha duplicará los pasajeros y costará 601 millones" El País, 2006.