Oossee
| Oossee | |
|---|---|
 Nasa-Satellietbeeld van die Oossee | |
 Kaart van die Oossee | |
| Koördinate: | 58°N 20°O / 58°N 20°O |
| Ligging: | Denemarke, Duitsland, Estland, Finland, Letland, Litaue, Pole, Rusland, Swede |
| Soort: | See van die Atlantiese Oseaan |
| Oppervlakte: | 377 000 km² (146 000 myl²) |
| Gemiddelde diepte: | 55 m (180 vt) |
| Maksimum diepte: | 459 m (1 506 vt) |
| Volume: | 21 700 km³ |
| Lengte: | 1 601 km (995 myl) |
| Breedte: | 193 km (120 myl) |
| Opvangsgebied: | 1 641 650 km² (633 840 myl²) |
| Omtrek: | 8 000 km (5 000 myl) |
| Invloei: | Daugava, Nemunas, Newarivier, Oder, Vistula |
| Uitvloei: | Noordsee |
| Eiland/e: | Åland, Gotland, Hiiumaa, Öland, Rügen, Saaremaa |
| Nedersettings: | Kopenhagen, Gdansk, Gdynia, Helsinki, Kaliningrad, Kiel, Klaipėda, Lübeck, Riga, Rostock, Sint Petersburg, Stockholm, Tallinn, Turku |
Die Oossee (ook bekend as die Baltiese See, afgelei van Latyns Mare Balticum) is ’n see wat deel vorm van die Atlantiese Oseaan en omring word deur Denemarke, Swede, die Baltiese lande, Pole,[1] asook Duitsland, Finland en Rusland. Dit is 'n binnesee in Noordoos-Europa met 'n wateroppervlakte van 413 000 vierkante kilometer, 'n maksimum diepte van 459 meter tussen die Sweedse vasteland en die eiland Gotland en 'n waterinhoud van sowat 21 600 kubieke kilometer.[2] Dit is die wêreld se grootste brakwatersee. Die Oosseegebied word – afhangende van die geografiese definisie van die gebied – deur tussen 50 en 85 miljoen mense bewoon.[3]
Van oudsher was die Oosseegebied een van die gewildste vestigingsebiede in Europa. Wikings en die Duitse Hanseverbond het al vroeg seeroetes en handelshawens hier ontwikkel wat Noord-Europeërs eeue lank met mekaar verbind het. Baksteengotiese geboue in kusstede getuig nog steeds van die groot rykdomme wat destyds deur koopmanne versamel is.
Aangrensende lande
[wysig | wysig bron]Die Oossee word begrens deur die Skandinawiese Skiereiland, die Europese vasteland en die Deense eilande. Dit mond uit in die Kattegat en die Noordsee deur die Öresund, die Storebælt en die Lillebælt. Die Oossee word in die weste deur die Noord-Oossee-kanaal (internasionale naam: Kiel-kanaal) naby die Duitse hawestad Kiel en die Göta-kanaal in Swede met die Noordsee en in die ooste via die Newarivier met die Wolga-rivier, die Wit-, Swart- en die Kaspiese See verbind.
Soutgehalte
[wysig | wysig bron]Soutwater uit die Noordsee en soetwater uit riviere vermeng in die Oossee sodat sy soutgehalte byvoorbeeld net voor die Duitse eiland slegs 'n derde van dié van die Noordsee se water beloop. Die gemiddelde soutinhoud is slegs 0,8 persent en staan gelyk aan dié van brakwater.[4] Dit maak van die Oossee 'n habitat vir plante en diere wat sowel in soet- asook in soutwater kan lewe. Die groot verskeidenheid van landskapsvorme en habitatte is nie tot die kusgebiede beperk nie – die Oossee se onderwaterwêreld varieer ook grootliks in hierdie opsig: Seegras- en steenvelde, fonteinkruidbosse, mosselbanke of rietvelde is net enkele voorbeelde.
Toegang tot Atlantiese Oseaan
[wysig | wysig bron]Die Oossee beskik oor slegs 'n enkele natuurlike toegang tot die Atlantiese Oseaan en is met 'n gemiddelde diepte van 55 meter 'n relatief vlak see. Sy lae suurstof- en soutinhoud maak dit kwesbaar vir besoedeling: voedingstowwe uit die landbou en menslike nedersettings wat na die Oossee weggevoer word hou net soos vervoer, klipmynbou en boubedrywighede langs die kuslyn 'n permanente ekologiese bedreiging vir die see in.
Skadelike stowwe, wat robbe en die see se visrykdom bedreig, besmet die Oossee oor 'n gemiddelde sestig jaar, aangesien die uitruiling van water met die Noordsee en Atlantiese Oseaan baie stadig gebeur. Dit neem in statistieke opsig tussen 25 en 35 jaar voordat een liter soutwater, wat van die Noord- na die Oossee vloei, weer na sy oorsprong teruggevoer word. Daarenteen neem dit in die Noordsee net vier jaar totdat een liter water weer in die ope Atlantiese Oseaan is. Skeepsongelukke waarby olietenkskepe betrokke kan wees het hier rampspoediger gevolge as in ander seegebiede. Daarnaas word die seelewe se aanteelbasis deur oorbevissing bedreig.
Die lande, wat die Oossee begrens, sien in kloksgewyse volgorde as volg daaruit:
Die grootste eilande in die Oossee is:
- Åland-eilande (Finland)
- Bornholm (Denemarke)
- Gotland (Swede)
- Hailuoto (Finland)
- Hiiumaa (Estland)
- Rügen (Duitsland)
- Saaremaa (Estland)
- Stockholm-eilandgroep
- Usedom of Uznam (verdeel tussen Duitsland en Pole)
- Valassaaret (Finland)
- Wolin (Pole)
Skeepsrampe
[wysig | wysig bron]Die Wilhelm Gustloff was een van die grootste skeepsrampe wat in die see plaasgevind het.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
- ↑ (de) "WWF Duitsland: Steckbrief Ostsee". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Maart 2010. Besoek op 2 Maart 2010.
- ↑ (de) "Hamburg und der Ostseeraum". 25 Februarie 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Mei 2008. Besoek op 3 Maart 2008.
- ↑ (de) "WWF Duitsland: Balanceakt Ostsee. Das jüngste Meer der Welt". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Maart 2010. Besoek op 23 Maart 2010.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron] |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Oossee. |
- (en) Toerisme-inligting oor Oossee op Wikivoyage
- (en) "Baltic Sea". Encyclopædia Britannica. Besoek op 31 Mei 2024.
