-ss
Etimolodjeye
candjîTayon-bodje latén « -s » (cawete di codjowaedje latene di l' atôtchî singulî). C' est l' minme uzaedje di replaeçaedje do prono sudjet "ti" k' e l' espagnol. Dataedje do mot : 1450.
Prono d’ djin sudjet
candjî-ss (nén candjåve)
- cawete di codjowaedje ki våt l' prono sudjet « tu » metou padrî l' viebe, dins les codjowaedjes di sacwants ptits viebes kel prononçaedje finixh pa ene voyale (si c' est ene cossoune prononceye on eploye «tu» ?); å pus sovint dins ene fråze di dimande.
- egzimpes a l' Indicatif Prezintrece
- Ôss çou ki dj' di?
- Cwè diss ?
- Vénss avou mi?
- Vouss co on vere?
- Po kî m' prinss ?
- Comprinss çou k' dji t' vou dire?
- Ti vass taire, al fén?
- Saiss bén cwè, valet?
- Ass dedja veyou çoula?
- Ni voess nén ki c' est des covins, çoula? — Albert Lenfant (fråze rifondowe).
- Mi ptit viyaedje avou tes djins, So tes pazeas ki n' vont nole pårt Èm ricnoxhress dispoy li tins? — Victor Georges (fråze rifondowe).
- Li grand Gabriyel a vnou dire a Mareye: "vouss ?"; et leye: "oyi, dji vou bén !". — Julos Beaucarne (fråze rifondowe).
- egzimpes å Durant Indicatif Erirece
- André Piret, kî esteuss ? — Bultén walon (fråze rifondowe).
- egzimpes å l' Indicatif Futurrece.
- Venress co èn ôte côp ?
- Åress li coraedje di t' taire ?
- egzimpes å condicioneu
- Vôreuss co dire åk ?
- M' ireuss bén cweri ene djate ?
- egzimpes dins ene fråze di sclameure.
- dins ene fråze di djhaedje, avou avou displaeçaedje do prono sudjet après « et si » / « et s’ ».
- To vicrès bén et si åress todi a magnî a t' fwin.
- Tot rveyant ses ôrreyes, i t' croerè, et s' åress insi fwait ti dvwer — Joseph Mignolet, dins « L' amour a l' Alambra », p. 63 (fråze rifondowe).
- dins des arinnoes: saiss, taiss, voess.
- Neni, saiss, ti, valet !
- Oyi, taiss, vozôtes.
- C' esteut insi k' ça aléve, voess !
Sinonimeye
candjîtu (dirî ene cossoune)
Mots vijhéns
candjî| Nombe | Djin | Djinre | Sudjet | Muroetrece | Acuzatif (droet coplemint) | Datif (coplemint nén direk) | Locatif | Djenitif (pårtixhrê) | Tonike (tot seu ou dirî dvancete) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Singulî | Prumire djin | — | dji, dj’ dju (padrî) |
mi, m’, èm | mi, m’, èm (divant l’ viebe) mu, m’ (dirî l’ viebe) |
mi, m’, èm (divant l’ viebe) mu, m’ (dirî l’ viebe) |
— | — | mi |
| Deujhinme djin | — | vos, vs ti, t’, èt tu, -ss (padrî) |
vos, vs ti, t’, èt |
vos, vis, vs ; ti, t’, èt | — | — | twè, ti, ti-minme, t’-minme, tizôte, etzôte | ||
| Troejhinme djin | Omrin | i, il | si, s’, ès | li, l’, el | lyi | î | è endè, end, ndè, nd |
lu | |
| Feminine | ele, elle | li, l’, el | leye | ||||||
| Neute | on | — | — | — | — | lu | |||
| Pluriyal | Prumire djin | — | nos, ns ; dji, dj’ | nos, ns | — | — | nos, nozôtes | ||
| Deujhinme djin | — | vos, vs | vos, vs | vos, vs | vos, vis, vs | — | — | vos, vozôtes, tizôtes, etzôtes | |
| Troejhinme djin | Omrin | i, il | si, s’ | les, ls ; lzès, lzè, elzès | lezî, elzî, lzî | î | è endè, end, ndè, nd |
zels, yeusses | |
| Feminine | ele, elle | zeles, yeusses | |||||||
Omofoneye possibe
candjî- s' (va s' ti fé cori araedjî !; alez 's vey e motî)
Ortografeyes
candjî- -sse : (eg. : arasse, pousse)
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
candjîcogne dimandrece
Arabe : ت (~ta, omrin; ~ti, femrin)
Arabe marokin : ت (ti~, passé, omrin et femrin; egzimpe : vouss ? بغيت bghiti)
Catalan : ...~s ... ?
Almand : ... du ... ?
Inglès : ... you ... ?
Espagnol : ¿ ...~s ... ? (egzimpe : vouss ? : ¿ quieres ?)
Francès : ... -tu ... ? (egzimpe : vouss ? : veux-tu ?)
Neyerlandès : ... je ... ?
Occitan : ...~s ... ?
Sourdants
candjî- L. Remacle, Syntaxe du parler du parler wallon de La Gleize, tome 1, pp 199-205.
- Mape et notule ALW2 l° 18 (p. 67-71)
- Sol grosse croejhete da Hendschel
- Dataedje: Live Remacle so les mots walons di dvant 1600, dins ene fråze avou «åress»; «arasse», p. 204,
Waitîz eto
candjî Lijhoz l’ årtike Cawete -ss so Wikipedia