Zbrodnie w Sorocku

Zbrodnie w Sorocku

Tablica Pomnika ofiar zbrodni dokonanej na obywatelach polskich przez OUN-UPA wymieniająca Sorocko
Państwo	Polska (okupowana przez III Rzeszę i ZSRR)
Miejsce	Sorocko
Data	luty – listopad 1944
Liczba zabitych	112
Liczba rannych	35
Typ ataku	ludobójstwo
Sprawca	Ukraińska Powstańcza Armia
Położenie na mapie Polski w 1939 Sorocko
49°22′42″N 25°50′44″E/49,378333 25,845556
Multimedia w Wikimedia Commons

Zbrodnie w Sorocku – zbrodnie popełnione w 1944 roku przez oddziały UPA na polskich mieszkańcach wsi Sorocko położonej w dawnym powiecie trembowelskim województwa tarnopolskiego.

Sorocko było wsią zamieszkaną głównie przez Ukraińców, z 25% mniejszością polską. Już przed wojną stanowiło silny ośrodek OUN.

Podczas okupacji niemieckiej po doniesieniach o morderstwach dokonywanych przez ukraińskich nacjonalistów, Polacy w Sorocku próbowali zorganizować samoobronę, w czym mieli im pomóc przybyli z Czortkowa żołnierze AK Tadeusz Wolski i Leon Okoński. Miejscowi banderowcy zorganizowali na nich zasadzkę; Wolski zginął w nocy z 9 na 10 lutego 1944 roku, Okońskiego zaś pojmano i po torturach zamordowano. Jego ciało odnaleziono dopiero po dwóch tygodniach.

19 marca 1944 roku bojówka banderowska, która przybyła z Iławczy dokonała mordu na wybranych 13 polskich mężczyznach. Wszystkie ofiary pochodziły z rodzin znanych z przywiązania do polskości. Pod koniec marca zabito jeszcze jednego Polaka z Sorocka. Do zabójstw doszło pomimo stacjonowania we wsi jednostki Wehrmachtu.

 Osobny artykuł: Czystka etniczna w Małopolsce Wschodniej.

Po ponownym zajęciu tych ziem pod koniec marca 1944 roku przez ZSRR polskich mężczyzn powołano do Wojska Polskiego. Z osób niezakwalifikowanych do służby wojskowej powoływano Istriebitielne bataliony ochraniające ludność i zwalczające ukraińskie nacjonalistyczne podziemie.

5 maja 1944 78-osobowy oddział IB z Trembowli złożony z Polaków zlikwidował w Sorocku bojówkę UPA odpowiedzialną za zabójstwa 20 Polaków, 4 Żydów i 3 żołnierzy Armii Czerwonej. W Sorocku założono także posterunek IB pod dowództwem Piotra Janika i jego zastępcy Józefa Okońskiego, liczący 30 żołnierzy.

22 października 1944 roku w Sorocku porwano i zamordowano dwóch Polaków. Jeden z nich, Stefan Roszczuk, był dyrektorem stacji samochodowo-traktorowej.

21 listopada 1944 władze sowieckie wysiedliły z Sorocka część rodzin ukraińskich posądzanych o związki z OUN i UPA. Tego dnia w potyczce z UPA zginął członek IB z Sorocka Józef Kobyluk. Jego pogrzeb zaplanowany na 23 listopada UPA postanowiła wykorzystać jako okazję do zasadzki na IB i Polaków z Sorocka.

23 listopada 1944 roku w pogrzebie Kobyluka uczestniczyło 70-90 osób, głównie kobiet i dzieci. Kondukt pogrzebowy ochraniało 10 żołnierzy IB. W odległości około pół kilometra od cmentarza z domów wysiedlonych Ukraińców w stronę żałobników posypały się strzały z broni maszynowej. Od pierwszej salwy padło 9 kobiet, a ciężko ranny został ksiądz Adam Drzyzga, którego później napastnicy dobili bagnetami. Żołnierze IB zaczęli odwrót ostrzeliwując się. Kilku z nich zginęło już na początku walki, w tym Jan Okoński. Piotr Janik tropiony przez upowców we wsi popełnił samobójstwo nie chcąc dostać się w ich ręce. Zdołał uratować się Zygmunt Harz pomimo otrzymania kilku postrzałów, ukryty przez kobietę ukraińską na strychu. Upowcy stracili w tej walce jednego człowieka.

W czasie gdy jedna grupa upowców dokonywała masakry żałobników i walczyła z IB, druga rozeszła się po wsi i zabijała napotkanych Polaków, szczególnie tych, którzy mieli krewnych w IB.

W meldunku sowieckim z tego zdarzenia oceniono liczebność oddziału UPA na 150 osób. Uznano, że w kondukcie pogrzebowym zginęło 13 osób, a we wsi 15^[1]. Grzegorz Hryciuk podaje liczbę 70 ofiar tego ataku^[2]. Imienna lista ofiar Polaków zabitych w Sorocku przez ukraińskich nacjonalistów w różnych okolicznościach, sporządzona przez byłych mieszkańców wsi, zawiera 112 osób^[3].

• Rzeź wołyńska

• Władysław Kubów, Terroryzm na Podolu, Warszawa 2003, ISSN 1507-9996, s. 77,
• HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939–1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 414–416,, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .
• Grzegorz Motyka, "Ukraińska partyzantka 1942-1960", Warszawa 2006, ISBN 83-88490-58-3, ss. 403–404,
• Kazimierz Turzański, "Eksterminacja ludności polskiej na Trembowelszczyźnie w latach 1939-1946", Wrocław 2003, ISBN 83-85865-06-3, ss. 127–137.