[go: up one dir, main page]
More Web Proxy on the site http://driver.im/Jump to content

kazać

From Wiktionary, the free dictionary
Archived revision by WingerBot (talk | contribs) as of 00:12, 14 October 2024.
(diff) ← Older revision | Latest revision (diff) | Newer revision → (diff)
See also: kazac

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *kāzàti with a semantic shift of to show, to draw one's attention with words or gestures -> to speak/tell -> to preach/to command. First attested in the 14th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /ka(ː)zat͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /kazat͡ɕ/, /kɒzat͡ɕ/

Verb

[edit]

kazać impf or pf

  1. (attested in Lesser Poland, Greater Poland) to command, to order; to tell [with accusative ‘whom’ and infinitive ‘to do what’]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 32, 9:
      On kazal (mandavit) y stworzona sø
      [On kazał (mandavit) i stworzona są]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 38, 13:
      Ne otworzil iesm vst mogich, bo ies ti kazal (quoniam tu fecisti)
      [Nie otworzył jeśm ust mojich, bo jeś ty kazał (quoniam tu fecisti)]
    • 1959 [1387], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 8, Poznań:
      Micolay kasal Stascovi precz
      [Mikołaj kazał Staszkowi precz]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[3], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 7, 7:
      Wstan, gospodne bosze moy, w kazny, iøsz ies kazal (quod mandasti)
      [Wstań, Gospodnie Boże moj, w kaźni, jąż jeś kazał (quod mandasti)]
    • 1959 [1387], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 10, Poznań:
      Jaco my Sandziwog kazal swemu ludu wzøndz dwoye skota
      [Jako mi Sędziwoj kazał swemu ludu wziąć dwoje skota]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[4], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 38, 15:
      Pomdlecz kazal ies (tabescere fecisti) iaco paiøk duszø moiø
      [Pomdleć kazał jeś (tabescere fecisti) jako pająk duszę moję]
    • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie[5], Krakow, page 183b:
      Gacz tobe, Drusiana, kaszø boszø moczø, aby thy... fstala
      [Jać tobie, Druzyjana, każę bożą mocą, aby ty... wstała]
    • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 28:
      Kazacz imperare
      [Kazać imperare]
  2. (attested in Lesser Poland) to preach (to teach moral values; to give a sermon)
    • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI[6], Krakow, page 719:
      Brath wszelky... ma tho chovaczi, yzby mylczenye myal..., a tho kyedy mszą czthą... [albo] gdy kazą (praedicationis verbum proponitur) a slovo boze po[wiadają]
      [Brat wszelki... ma to chować, iżby milczenie miał.., a to kiedy mszą cztą... [albo] gdy każą (praedicationis verbum proponitur) a słowo boże po[wiadają]]
  3. (attested in Greater Poland) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
    1. to hand over; to entrust
      • 1959 [1400], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 474, Poznań:
        Jacusz ne kazal swemu owczarzewi owecz ani tego vzitka ma
        [Jakusz nie kazał swemu owczarzewi owiec ani tego użytka ma]
  4. to portray, to picture, to show
    • 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[7], 34, 1:
      Wisedw Moyzesz... na gorø Nebo... y *kazø gemv pan (ostenditque ei dominus) wszitkø zemyø galaadskø
      [Wyszedw Mojżesz... na gorę Nebo... i każe jemu Pan (ostenditque ei Dominus) wszytkę ziemię galaadską]

Derived terms

[edit]
adjectives
nouns
verbs
[edit]
adjectives
nouns
verbs

Descendants

[edit]
  • Polish: kazać
  • Silesian: kŏzać

References

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005) “kazać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Mańczak, Witold (2017) “kazać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
  • Bańkowski, Andrzej (2000) “kazać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  • Sławski, Franciszek (1958-1965) “kazać”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “kazać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish kazać.

Pronunciation

[edit]
 
  • Audio:(file)
  • Rhymes: -azat͡ɕ
  • Syllabification: ka‧zać

Verb

[edit]

kazać impf or pf[1]

  1. (intransitive) to order, to tell, to command (to verbally recommend or demand that something be done) [with dative ‘whom’ and infinitive ‘to do what’]
    Rodzice kazali mi posprzątać pokój.My parents told me to clean up my room.
  2. (intransitive) to make; to tell (to cause someone to do something) [with infinitive ‘to do what’]
    To każe przypuszczać.That really suggests something.
  3. (intransitive) to dictate (to serve as a model)
    Synonym: nakazywać
    jak zwyczaj każeas is tradition/as custom dictates
  4. (intransitive, obsolete) to order; to rule (to have control or authority over) [with instrumental ‘over whom/what’]
  5. (transitive, Middle Polish, negated) to forbid, to ban
  6. (transitive, Middle Polish) to enact a law or regulation
  7. (transitive, Middle Polish) to suggest, to recommend, to advise
    1. (transitive, Middle Polish, negated) to advise against
  8. (transitive, Middle Polish) to allow, to let, to permit
  9. (transitive, Middle Polish) to ask for; to invite; to propose
  10. (transitive, Middle Polish) to demand
  11. (transitive, Middle Polish) to bring forth supernatural phenomena

Verb

[edit]

kazać impf

  1. (intransitive, archaic) to preach (to give a sermon)
  2. (intransitive, obsolete) to declare (to announce officially)
  3. (transitive, Middle Polish) to speak, to say
    Synonym: mówić
  4. (transitive, Middle Polish) to speak publicly, to give a speech
    Synonym: przemawiać
  5. (transitive, Middle Polish) to indicate
    Synonym: wskazywać

Conjugation

[edit]

Imperfective:

Conjugation of kazać impf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive kazać
present tense 1st każę każemy
2nd każesz każecie
3rd każe każą
impersonal każe się
past tense 1st kazałem,
-(e)m kazał
kazałam,
-(e)m kazała
kazałom,
-(e)m kazało
kazaliśmy,
-(e)śmy kazali
kazałyśmy,
-(e)śmy kazały
2nd kazałeś,
-(e)ś kazał
kazałaś,
-(e)ś kazała
kazałoś,
-(e)ś kazało
kazaliście,
-(e)ście kazali
kazałyście,
-(e)ście kazały
3rd kazał kazała kazało kazali kazały
impersonal kazano
future tense 1st będę kazał,
będę kazać
będę kazała,
będę kazać
będę kazało,
będę kazać
będziemy kazali,
będziemy kazać
będziemy kazały,
będziemy kazać
2nd będziesz kazał,
będziesz kazać
będziesz kazała,
będziesz kazać
będziesz kazało,
będziesz kazać
będziecie kazali,
będziecie kazać
będziecie kazały,
będziecie kazać
3rd będzie kazał,
będzie kazać
będzie kazała,
będzie kazać
będzie kazało,
będzie kazać
będą kazali,
będą kazać
będą kazały,
będą kazać
impersonal będzie kazać się
conditional 1st kazałbym,
bym kazał
kazałabym,
bym kazała
kazałobym,
bym kazało
kazalibyśmy,
byśmy kazali
kazałybyśmy,
byśmy kazały
2nd kazałbyś,
byś kazał
kazałabyś,
byś kazała
kazałobyś,
byś kazało
kazalibyście,
byście kazali
kazałybyście,
byście kazały
3rd kazałby,
by kazał
kazałaby,
by kazała
kazałoby,
by kazało
kazaliby,
by kazali
kazałyby,
by kazały
impersonal kazano by
imperative 1st niech każę każmy
2nd każ każcie
3rd niech każe niech każą
active adjectival participle każący każąca każące każący każące
contemporary adverbial participle każąc
verbal noun kazanie

Perfective:

Conjugation of kazać pf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive kazać
future tense 1st każę każemy
2nd każesz każecie
3rd każe każą
impersonal każe się
past tense 1st kazałem,
-(e)m kazał
kazałam,
-(e)m kazała
kazałom,
-(e)m kazało
kazaliśmy,
-(e)śmy kazali
kazałyśmy,
-(e)śmy kazały
2nd kazałeś,
-(e)ś kazał
kazałaś,
-(e)ś kazała
kazałoś,
-(e)ś kazało
kazaliście,
-(e)ście kazali
kazałyście,
-(e)ście kazały
3rd kazał kazała kazało kazali kazały
impersonal kazano
conditional 1st kazałbym,
bym kazał
kazałabym,
bym kazała
kazałobym,
bym kazało
kazalibyśmy,
byśmy kazali
kazałybyśmy,
byśmy kazały
2nd kazałbyś,
byś kazał
kazałabyś,
byś kazała
kazałobyś,
byś kazało
kazalibyście,
byście kazali
kazałybyście,
byście kazały
3rd kazałby,
by kazał
kazałaby,
by kazała
kazałoby,
by kazało
kazaliby,
by kazali
kazałyby,
by kazały
impersonal kazano by
imperative 1st niech każę każmy
2nd każ każcie
3rd niech każe niech każą
anterior adverbial participle kazawszy
verbal noun kazanie

Derived terms

[edit]
adjectives
nouns
verbs
[edit]
nouns

Trivia

[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), kazać is one of the most used words in Polish, appearing 3 times in scientific texts, 1 time in news, 4 times in essays, 28 times in fiction, and 32 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 68 times, making it the 944th most common word in a corpus of 500,000 words.[2]

References

[edit]
  1. ^ kazać”, in Słownik gramatyczny języka polskiego [Grammatical Dictionary of Polish], 2022
  2. ^ Ida Kurcz (1990) “kazać”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 174

Further reading

[edit]
  • kazać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • kazać in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “kazać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “kazać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • KAZAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 19.01.2015
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “kazać”, in Słownik języka polskiego
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “kazać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “kazać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 305
  • kazać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Upper Sorbian

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *kāzàti. Cognate to Lower Sorbian kazaś.

Pronunciation

[edit]

Verb

[edit]

kazać impf

  1. (intransitive) to order, to tell, to command
  2. (intransitive) to invite
  3. (transitive) to claim

Conjugation

[edit]

This verb needs an inflection-table template.

Derived terms

[edit]
nouns

Further reading

[edit]