1840 yng Nghymru
Mae'r erthygl hon yn ymwneud ag arwyddocâd penodol y flwyddyn 1840 i Gymru a'i phobl.
Deiliaid
[golygu | golygu cod]- Tywysog Cymru - gwag
- Tywysoges Cymru - gwag
Digwyddiadau
[golygu | golygu cod]
- 1 Ionawr - Achos llys y Siartwyr John Frost, Zephaniah Williams a William Jones am eu rhan yn Terfysg Casnewydd 1839 yn parhau yn Nhrefynwy [1] gerbron y Prif Ustus Tindal. Dyma'r achos cyntaf lle mae achos yn cael ei gofnodi mewn llaw-fer.
- 16 Ionawr - Mae Frost, Williams a Jones yn eu cael eu canfod yn euog o Uchel Deyrnfradwriaeth am eu rhan yn nherfysgoedd y Siartwyr,[2] ac yn cael eu dedfrydu i farwolaeth - y tro diwethaf i'r ddedfryd o Grogi, diberfeddu a chwarteru gael ei ddefnyddio yn y Deyrnas Unedig. O ganlyniad i ddeisebu trwy'r deyrnas a lobïo'r Ysgrifennydd Cartref yn uniongyrchol gan yr Arglwydd Brif Ustus, mae'r ddedfryd yn cael ei gymudo i gludiant am oes. (Cafodd Frost pardwn yn ddiweddarach ).
- 5 Mehefin - Penodwyd Joseph Brown yn Ficer Apostolaidd Ardal Catholig Cymru, gan gael ei gysegru fel esgob ar 28 Hydref.[3]
- 8 Hydref - Mae Rheilffordd Dyffryn Taf yn cael ei hagor yn swyddogol, y rheilffordd ager i deithwyr cyntaf yng Nghymru, yn rhedeg o ddociau Caerdydd i Navigation House yn Abercynon trwy'r orsaf yng Nghaerdydd a elwir yn Gorsaf reilffordd Heol y Frenhines Caerdydd heddiw.[4][5] Dechreuodd gwasanaethau cyhoeddus y diwrnod canlynol.
- 30 Hydref - Cangen gyntaf Eglwys Iesu Grist o Saint y Dyddiau Diwethaf yng Nghymru yn cael ei ffurfio yn Sir y Fflint.[6]
- 18 Tachwedd - Drylliwyd y stemar badlo City of Bristol yn Llangynydd, Gŵyr, gan foddi tua 22 o bobl.[7]
- Dyddiad bras - Dechrau ailadeiladu Neuadd Gregynog gyda defnydd helaeth o goncrit.[8]
Celfyddydau a llenyddiaeth
[golygu | golygu cod]
- Cynhelir eisteddfod yn Lerpwl.
Llyfrau newydd
[golygu | golygu cod]Saesneg
[golygu | golygu cod]- Syr John Hanmer - Memorials of the Parish and Family of Hanmer [9] (e-lyfr di-dâl o Google Books)
- William Lloyd - The Narrative of a Journey from Cawnpoor to the Boorendo Pass
Cymraeg
[golygu | golygu cod]- Evan Davies (Eta Delta) - Y Weinidogaeth a'r Eglwysi
- David Price (Dewi Dinorwig) - Y Catechism Cyntaf
- Taliesin Williams - Hynafiaeth ac Awdurdodaeth Coelbren y Beirdd
Cerddoriaeth
[golygu | golygu cod]- John Orlando Parry - Wanted: a Governess (opera)
Genedigaethau
[golygu | golygu cod]
- 7 Chwefror - Charles Warren, heddwas ac archeolegydd (bu farw 1927) [10]
- 26 Chwefror – John Cynddylan Jones, diwinydd (bu farw 1930) [11]
- 14 Ebrill – Evan Jones (Gurnos), bardd a cherddor (bu farw 1903) [12]
- 21 Mehefin - Syr John Rhŷs, addysgwr (bu farw 1915) [13]
- 16 Medi - Alfred Thomas, Barwn Pontypridd 1af (bu farw 1927) [14]
- 29 Tachwedd - Rhoda Broughton, nofelydd (bu farw 1920) [15]
- 3 Rhagfyr - Francis Kilvert, dyddiadurwr (bu farw 1879) [16]
- 5 Rhagfyr - John E. Jones, llywodraethwr Nevada (bu farw 1896)[17]
- 17 Rhagfyr - Matthew Vaughan-Davies, Barwn Ystwyth 1af, gwleidydd (bu farw 1935)[18]
- 24 Rhagfyr - Jabez Edmund Jenkins (Creidiol), bardd (bu farw 1903) [19]
Marwolaethau
[golygu | golygu cod]
- 6 Ionawr - Syr Watkin Williams-Wynn, 5ed Barwnig, gwleidydd a milwr, 67 [20]
- 12 Mawrth - John William Thomas, mathemategydd, 46 [21]
- 17 Mawrth - William Williams o'r Wern, 58 [22]
- 19 Mai - John Blackwell (Alun), bardd, 42 [23]
- dyddiad anhysbys - Thomas George, arlunydd
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Frost, John (1839). Trial of John Frost for high treason: revised by a Barrister. t. 19.
- ↑ Maunder, Samuel; Cox, George William (1856). The Treasury of History (arg. New). Longman & Co. tt. 499-.
- ↑ Rees, D. (2004, September 23). Brown, Thomas (name in religion Joseph) (1798–1880), Roman Catholic bishop of Newport and Menevia. Oxford Dictionary of National Biography adalwyd 8 Awst 20189
- ↑ Barrie, D. S. (1950). The Taff Vale Railway. Oakwood Press.
- ↑ Edward Cresy (1847). An Encyclopædia of Civil Engineering, Historical, Theoretical, and Practical. Paternoster-Row: Longman, Brown, Green, and Longmans. t. 595.
- ↑ "Wales". Cyrchwyd 2014-06-10.
- ↑ Bennett, Tom. Shipwrecks for Walkers 1: A Walkers Guide to Beach Wrecks Around Britain. Author. tt. 28–. GGKEY:EA61KY0D96E.
- ↑ Hughes, Glyn Tegai; Morgan, Prys; Thomas, J. Gareth (1977). Gregynog. Cardiff: Gwasg Brifysgol Cymru. ISBN 978-0-7083-0634-5.
- ↑ Google Books A Memorial of the Parish and Family of Hanmer in Flintshire: Out of the the Thirteenth Into the Nineteenth Century adalwyd 7 Awst 2019
- ↑ Surridge, K. (2006, May 25). Warren, Sir Charles (1840–1927), army officer, police commissioner, and archaeologist. Oxford Dictionary of National Biography Adferwyd 7 Awst 2019
- ↑ Rhys, J. E., (1953). JONES, JOHN (CYNDDYLAN) (1841 - 1930), pregethwr, diwinydd, esboniwr, a chynrychiolydd y Feibl Gymdeithas yn Neheudir Cymru am 21 mlynedd. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
- ↑ Jones, E. D., (1953). JONES, EVAN (‘Gurnos’; 1840 - 1903), gweinidog gyda'r Annibynwyr a'r Bedyddwyr, bardd, beirniad, darlithydd, ac arweinydd eisteddfodol. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
- ↑ Williams, I., (1953). RHYS, Syr JOHN (1840 - 1915), ysgolhaig Celtig. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
- ↑ Owens, B. G., (1953). THOMAS, ALFRED, barwn Pontypridd (1840 - 1927), o Fronwydd, Caerdydd;. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
- ↑ Flint, K. (2004, September 23). Broughton, Rhoda (1840–1920), novelist. Oxford Dictionary of National Biography Adferwyd 7 Awst 2019
- ↑ enkins, Jenkins, R. T., (1953). KILVERT, ROBERT FRANCIS (1840 - 1879), clerigwr a dyddiadurwr. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
- ↑ Nevada Governors' Biographical Information adalwyd 10 Tachwedd 2018
- ↑ (2007, December 01). Ystwyth, 1st Baron cr 1921, of Tan-y-Bwlch, (Matthew Lewis Vaughan-Davies) (17 Dec. 1840–21 Aug. 1935). WHO'S WHO & WHO WAS WHO Adferwyd 7 Awst 2019
- ↑ Griffiths, G. M., (1953). JENKINS, JABEZ EDMUND (‘Creidiol’; 1840 - 1903), clerigwr a bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
- ↑ The History of Parliament: the House of Commons 1820-1832, ed. D.R. Fisher, 2009 WILLIAMS WYNN, Sir Watkin, 5th bt. (1772-1840), of Wynnstay, Ruabon, Denb. and St. James's Square, Mdx adalwyd 7 Awst 2019
- ↑ Jenkins, R. T., (1953). THOMAS, JOHN WILLIAM (‘Arfonwyson’; 1805 - 1840), mathemategwr, Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
- ↑ Owen, R. G., (1953). WILLIAMS, WILLIAM (1781 - 1840), o'r Wern,’ gweinidog gyda'r Annibynwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
- ↑ Parry, T., (1953). BLACKWELL, JOHN (‘Alun’; 1797 - 1840), offeiriad a bardd. Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 7 Awst 2019
Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru
1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899