1858 yng Nghymru

Mae'r erthygl hon yn sôn am arwyddocâd arbennig y flwyddyn 1858 i Gymru a'i phobl.

• Tywysog Cymru - Albert Edward
• Tywysoges Cymru - yn wag

• Ionawr
  • Mae addysgu yn dechrau yng Ngholeg Normal Bangor, a sefydlwyd gan Hugh Owen.
  • Diwedd Streic Aberdâr 1857-8 yn y diwydiant glo.
• 20 Ebrill - Mae John Jones (Shoni Sguborfawr) yn cael pardwn amodol am ei rôl yn Helyntion Beca.
• Mehefin - Codi Cloc y Dref yn Nhredegar.
• 20 Mehefin - Diwedd Gwrthryfel India 1857, y mae'r Uwchfrigadydd Charles Hinde yn chwarae rhan bwysig yn ei atal.
• 29 Awst - Mae'r cerddor Robert Davies (Asaph Llechid) yn cael ei ladd gan gwymp wrth ei waith yn chwarel Cae-braich-y-cafn.
• 5 Hydref - Agorwyd Rheilffordd Dyffryn Clwyd, a adeiladwyd gan David Davies Llandinam.^[1]
• 13 Hydref - Lladdir 20 o ddynion mewn damwain lofaol yng Nglofa Lower Duffryn, Aberpennar.
• dyddiad anhysbys - Mae Richard Kyrke Penson yn arddangos cynllun o'i ddyluniad ar gyfer odynau calch Cilyrychen yn yr Academi Frenhinol.^[2]

• "Eisteddfod Fawr" yn Llangollen ; ymddangosiad cynnar seremoni'r Orsedd. Ebenezer Thomas (Eben Fardd) yn ennill y wobr gyntaf am ei gerdd Maes Bosworth.

• William Davies (Gwilym Teilo) — Llandilo-Vawr and its Neighbourhood
• Richard Foulkes Edwards (Risiart Ddu o Wynedd) - Y Blaenffrwyth
• Owen Wynne Jones — Lleucu Llwyd
• Robert Owen — An Introduction to the Study of Dogmatic Theology
• Louisa Matilda Spooner (yn ddienw) — Gladys of Harlech ^[3]
• Alfred Russel Wallace — On the Tendency of Varieties to Depart Indefinitely From the Original Type

• Thomas Gruffydd Jones (Tafalaw Bencerdd) - Y Drysorfa Gorawl
• Edward Stephen (Tanymarian) - Requiem

• 6 Ionawr - Ben Davies, canwr opera (bu farw 1943) ^[4]
• 18 Ionawr - William Napier Bruce, gwas sifil (bu f. 1936) ^[5]
• 28 Ionawr - Edgeworth David, fforiwr (bu farw 1934) ^[6]
• 30 Ionawr - William Jenkin Davies, gweinidog Undodaidd, llenor, a cherddor (bu f 1919) ^[7]
• 11 Mawrth -  David Edwards, newyddiadurwr (bu f 1916) ^[8]
• 20 Mawrth - William Nathaniel Jones, arwerthwr ac Aelod Seneddol Rhyddfrydol Caerfyrddin ^[9]
• 30 Mawrth - Robert Owen (Bardd y Môr) athro a bardd (bu f. 1885) ^[10]
• 9 Ebrill - Aneurin Rees, chwaraewr rhyngwladol rygbi'r undeb Cymru (bu farw 1932) ^[11]
• 10 Ebrill - Seth Joshua, gweinidog (MC) ( bu f 1925) ^[12]
• 12 Mai - John Evans, gweinidog (A) ac athro yn y Coleg Coffa, Aberhonddu (bu f. 1963) ^[13]
• 15 Mai - B B Man, chwaraewr rhyngwladol i undeb rygbi Cymru (bu farw 1948) ^[14]
• 11 Mehefin - Henry Parry-Williams, ysgolfeistr a bardd (bu f-1925) ^[15]
• 11 Gorffennaf - William Rhys Roberts  athro Groeg (bu f. 1929) ^[16]
• 13 Awst - Hugh Michael Hughes,  gweinidog gyda'r Annibynwyr (bu f 1933) ^[17]
• 16 Awst - George Woosung Wade  clerigwr, athro, ac awdur (bu f 1941) ^[18]
• 6 Medi - Robert Bryan, bardd a cherddor (bu f 1920) ^[19]
• 19 Medi - William Robert Edwards (Glanllafar) gweinidog gyda'r Annibynwyr, bardd, a llenor (bu f. 1921) ^[20]
• 19 Medi - Walter Spurrell  argraffydd a chyhoeddwr (bu f 1934) ^[21]
• 24 Medi - Edmund Osborne Jones  clerigwr (bu f 1931) ^[22]
• 8 Hydref - Robert Owen Hughes (Elfyn), newyddiadurwr a bardd (bu farw 1919) ^[23]
• 14 Hydref - Thomas Shankland llyfryddwr a hanesydd (bu f 1927) ^[24]
• 25 Hydref - Tom Clapp, capten undeb rygbi Cymru ^[25]
• 30 Hydref - Alfred Onions, gwleidydd (bu farw 1921) ^[26]
• 18 Rhagfyr - Syr Owen Thomas, milwr a gwleidydd ^[27]
• 25 Rhagfyr - Frederick Margrave, chwaraewr rygbi (bu farw 1946)
• 26 Rhagfyr - Syr Owen Morgan Edwards, academydd ac awdur (bu farw 1920) ^[28]
• 27 Rhagfyr - Syr John Herbert Lewis, cyfreithiwr a gwleidydd (bu farw 1933) ^[29]
• 28 Rhagfyr - Josiah Towyn Jones, gwleidydd (bu farw 1925) ^[30]
• Dyddiad anhysbys
  • William Hobley, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd ac awdur (bu f 1933) ^[31]
  • David Cledlyn Evans, ysgolfeistr, daearegydd a hynafiaethydd (bu f 1940) ^[32]
  • John Hobson Mathews (Mab Cernyw), hanesydd Catholig, arbenigwr mewn dogfennau, a chyfreithiwr (bu f 1914) ^[33]

• Chwefror - George Lewis (Eiddil Llwyn Celyn), crydd a bardd (g c 1826) ^[34]
• 22 Mawrth - Mary Anne Edmunds, hyrwddwr addysg yng Nghymru; athrawes (g 1813) ^[35]
• 6 Ebrill - Stephen Davies, bardd (g 1790) ^[36]
• 11 Ebrill - James Griffiths, gweinidog gyda'r Annibynwyr (g. 1782) ^[37]
• 13 Mai - Lewis Loyd, banciwr, 91 ^[38]
• 19 Mai - John Davies, gweinidog Undodaidd ac ysgolfeistr (g 1795) ^[39]
• 25 Mai - Hugh Jones (Erfyl), llenor (g 1789) ^[40]
• 26 Mai - Thomas William Jenkyn, gweinidog ac athro diwinyddol gyda'r Annibynwyr (g 1794) ^[41]
• 19 Mehefin - David Morris, pregethwr gyda'r Methodistiaid Calfinaidd a cyhoeddwr (1787) ^[42]
• 4 Gorffennaf - Thomas Edwards (Caerfallwch), geiriadurwr, 78 ^[43].
• 14 Gorffennaf - David Morgan, gweinidog gyda'r Annibynwyr a hanesydd (g 1779) ^[44]
• 19 Gorffennaf - John Jones (Poet Jones), bardd yn yr iaith Saesneg (g 1788) ^[45]
• 29 Awst - Robert Davies, (Asaph Llechid) cerddor (g 1834) ^[46]
• 29 Awst - David Davies Evans gweinidog y Bedyddwyr, a golygydd (g 1787) ^[47]
• 16 Hydref - Charles Norris, arlunydd, 79 ^[48]
• 17 Tachwedd - Robert Owen, Sosialydd Utopaidd, 87 ^[49]
• 20 Tachwedd - Syr Joseph Bailey, Barwnig 1af, meistr haearn, 75 ^[50]
• 18 Rhagfyr - John Salusbury Piozzi Salusbury, nai i Hester Thrale, 65
• 27 Rhagfyr - John Williams, clerigwr ac ysgolhaig (g 1792) ^[51]
• Dyddiad anhysbys
  • Shoni Sguborfawr, un o derfysgwyr 'Beca (g 1811) ^[52]