Eparhija slavonska
 Vladičanski dvor i Saborna crkva u Pakracu (2010) | |
| Osnovne informacije | |
|---|---|
| Država | Hrvatska |
| Sjedište | Pakrac |
| Broj manastira | 4 |
| Arhijerej | |
| Eparhijski arhijerej | Jovan |
| Čin arhijereja | Episkop |
| Titula arhijereja | Episkop slavonski |
| |
Eparhija slavonska, ranije Eparhija pakračka, eparhija je Srpske pravoslavne crkve sa sjedištem u Pakracu, gde se nalazi i Saborna crkva eparhije.
Nadležni arhijerej je gospodin Jovan, koji privremeno stoluje iz Jasenovca.
Jače naseljavanje područja Slavonije Srbima vezuje se za drugu polovinu 15. vijeka. Mnogi Srbi tada dolaze sa srpskim despotom Vukom Brankovićem (Zmaj Ognjeni Vuk), koji zbog zasluga u ratovima od ugarskog kralja Matije Korvina dobija nekoliko posjeda i utvrđenja, među kojima i grad Bijelu Stijenu.
Požeška eparhija: Vjerskim životom pravoslavnih Srba u Slavoniji pod Turcima rukovodili su najprije pojedini sveštenici, a još više kaluđeri koji su zajedno sa narodom dolazili iz Srbije ili iz Bosne. Tada nastaju i manastiri Pakra i Orahovica, kao i Dejanovac ili Kruškovac kod današnjih Okučana. Sa obnovom Pećke patrijaršije (1557) osniva se prva srpska eparhija na tlu Slavonije — Požeška eparhija. Prvi pomen o Požeškoj eparhiji nalazi se u zapisima na rukopisnim knjigama manastira Orahovice iz 1585. godine. Nije tačno utvrđeno sedište vladike — Požega ili Manastir Orahovica.
Data eparhija je sigurno postojala do 1688. godine, odnosno do zauzeća Slavonije od strane Habzburgovaca.
Velike nevolje koje je slavonskom stanovništvu donio veliki austrijsko-turski rat (1683—1699) nisu poštedeli ni srpsku crkvu u Slavoniji. Postepenim oslobađanjem koje je išlo od zapada preme istoku omogućeno je marčanskim unijatskim episkopima da pokušaju proširiti svoju nadležnost i na pravoslavne Srbe u oslobođenoj Slavoniji.
Srpski narod bi teško odolio ovim unijatskim nasrtajima, da se pred jesen 1690. nije u Austriji pojavio srpski patrijarh Arsenije III Crnojević sa povlasticama koje je dobio od cara Leopolda I, prema kojima je Srbima bila zajamčena sloboda pravoslavne vjere. Ubrzo poslije prvog pokušaja u Slavoniji patrijarh Arsenije je bio istisnut, a u Pakrac je 26. maja 1699. doveden pounijaćeni episkop Petronije Ljubibratić. On je u neposrednoj blizni vojnog komandanta podigao malu drvenu crkvu, kuću za stanovanje i uz nju kapelu posvećenu Blagovjestima.
Ipak, ovaj pritisak je kratko trajao. Kada je u Mađarskoj izbio Rakocijev ustanak 1703. godine, austrijska vlast se uplašila da se Srbi ne pridruže ustanicima, te je patrijarhu vratila slobodu i sva njegova prava. Nemajući kud, Petronije se pomirio sa patrijarhom, a pred smrt je napisao pismo u kome je sve svoje preporučio na patrijarha.
Godine 1704. patrijarh je od Janićija, brata Petronijevog, kupio za 1000 forinti episkopski dvor i crkvu sa inventarom, te lično preuzeo upravu eparhijom pravdajući to dekretom od 1695., po kome su Srem i Slavonija ostavljeni patrijarhu na upravu kao arhidijeceza. Od 1705. godine Sofronije Podgoričanin se vodio kao vikarni episkop patrijarha Arsenija i tek na saboru u Kruševcu 1708. kada je poslije smrti patrijarha biran novi mitropolit, izdvojena je Slavonija iz arhidijeceze i zajedno sa Osječkim poljem organizovana u posebnu — Pakračku (po sedištu), danas Slavonsku eparhiju.
Tokom 18. veka najveći izazov novoosnovanoj eparhiji bilo je unijaćenje. Crkva se borila stalno i na više strana. Episkop Nikifor Stefanović osnovao je sredinom 18. veka bogosloviju u Pakracu. U to vreme počinje i osnivanje srpskih škola po selima eparhije. Episkop Kiril Živković je posebno radio na unapređenju kulture, pa je osnovao vladičansku biblioteku. U 19. veku i prvoj polovini 20. veka episkopi su uglavnom poklanjali pažnju unapređenju kulture i obrazovanja kod mesnih Srba, a posebno razvoju bogoslovije u Pakracu.
Tokom Drugog svetskog rata eparhija i njeni vernici preživeli su najcrnje dane. Veliki broj Srba je pobijen, a crkve i manastiri oštećeni ili porušeni. Posle rata došlo je vreme duhovne i graditeljske obnove ove mučeničke eparhije. Obnovljeni su brojni hramovi (Okučani, Nova Gradiška, Jasenovac i dr.). Međutim, pod pritiskom komunističkig režima, višedecenijska obnova nije uspela u potpunosti da nadoknadi uništeno u Drugom svetskom ratu.
Od 1959. eparhiji je vraćen stari naziv Slavonska. Njeni episkopi su bili: Emilijan Marinović (1951—1982), Lukijan Pantelić (1985—1999) i Sava Jurić (od 1999).
Slavonska eparhija je imala sjedište u Pakracu. Uslijed rata (od 1991), episkop, sveštenstvo i narod uglavnom su izbjegli. Bilo je 78 parohija, 71 crkvena opština, 45 sveštenika i tri manastira (Orahovica, Pakra, Sveta Ana).
Velik deo crkvenih građevina je u celosti ili delom porušen. Poslednjih godina se radi na obnovi, koja sporo odmiče.
- Petronije Ljubibratić (1699-1703),
- Sofronije Podgoričanin (1705-1710),
- Vasilije Rajić (1710),
- Gavrilo Popović (1715-1716),
- Atanasije Radošević (1717-1720),
- Nikifor Stefanović (1721-1743),
- Sofronije Jovanović (1743-1757),
- Vićentije Jovanović Vidak (1757-1759), administrirao eparhijom.
- Arsenije Radivojević (1759-1769),
- Atanasije Živković (1770-1781),
- Josif Jovanović Šakabenta (1781-1783),
- Pavle Avakumović (178?-1786),
- Kiril Živković (1786-1807),
- Josif Putnik (1808-1828),
- Georgije Hranislav (1829-1839),
- Stefan Popović (1839-1843),
- Stefan Kragujević (1843-1864),
- Nikanor Grujić (1864-1887),
- Miron Nikolić (1890-1941),
- Damaskin Grdanički (1945-1951), administrirao eparhijom.
- Emilijan Marinović (1952-1981),
- Lukijan Pantelić (1985-1999),
- Sava Jurić (1999-2013).
- Jovan Ćulibrk (od 2014)
Eparhija slavonska ima četiri manastira:
- Manastir Orahovica, najpoznatiji, danas u obnovi, bez monaštva,
- Manastir Pakra, najpoznatiji, teško oštećen, obnova nije počela, bez monaštva,
- Manastir Svete Ane, najpoznatiji, teško oštećen, obnova nije počela, bez monaštva,
- Manastir Jasenovac, novoosnovan, privremeno boravište episkopa, jedini živeći.
Dana 23. novembra 2009, Eparhija slavonska je otkupila imanje u Kućancima na kome je rođen blaženopočivši patrijarh srpski Pavle.
- Eparhija slavonska — istorija Arhivirano 2014-07-30 na Wayback Machine-u