Adam Smith

Adam Smith (5 de junh de 1723, Kirkcaldy - 17 de julhet de 1790, Edimborg) es un filosòf e un economista escocés dau sègle XVIII que fa partida dau movement dei Lutz. Es famós per aver fondar lei sciéncias economicas modèrnas e lo liberalisme economic.

Nascut dins una familha relativament aisada d'Escòcia, realizèt d'estudis brilhants avans de venir professor deis Universitats d'Edimborg e de Glasgow. I ensenhèt la logica, la filosofia morala e, pauc a pauc, l'economia. D'efiech, aqueu pòste li permetèt d'intrar en contacte amb plusors personalitats intellectualas de remarca coma Voltaire e lei fisiocratas. Publiquèt ansin dos obratges relativament importants sus la formacion dei sentiments moraus e sus l'origina de la richessa dei nacions.

Aqueu darrier es son trabalh pus important car i analizèt l'economia de son periòde. Au contrari dei teorias mercantilistas que dominavan a aqueu periòde, preconizèt un sistèma fondat sus lo liure cambi dei bens e dei servicis, sus la lèi de l'ofèrta e de la demanda e sus lo contentament de l'interès personau deis individús. Segon eu, aquò deviá permetre de contentar leis ambicions dei personas pus ambiciosas (que se dirigisson « naturalament » vèrs leis activitats pus lucrativas) e aumentar la productivitat (e donc la richessa) de l'ensems de la societat. Per aquò, preconizèt de revisar lo ròtle de l'Estat e d'o limitar a la proteccion dei libertats individualas, a l'organizacion d'una justícia equitabla e a una presa en carga de la construccion e de l'entretenença deis infrastructuras pus importantas.

Adam Smith seriá nascut lo 5 de junh de 1723^[1] dins la vila escocesa de Kirkcaldy. Son paire, egalament dich Adam Smith, èra jurista^[2] e contraròtlaire dei doanas. Moriguèt dos mes avans la naissença de son fiu. Aqueu darrier foguèt donc enantit per sa maire, Margaret Douglas qu'èra la filha d'un proprietari terrenc de la region.

De 1729 a 1737, Adam Smith frequentèt l'escòla de Kirkcaldy. I mostrèt rapidament de capacitats intellectualas importantas e i descurbiguèt lo latin, lei matematicas e l'istòria. A 14 ans, aquò li permetèt d'intrar a l'Universitat de Glagow ont estudièt la filosofia morala sota la direccion de Francis Hutcheson (1694-1746). Contunièt d'excellir dins seis estudis e sei resultats li donèron la possibilitat, en 1740, de perseguir seis estudis a Oxford au Balliol College. Poguèt i completar son educacion gràcias ai bibliotècas universitàrias. Pasmens, Adam Smith gardèt una remembrança amara d'aqueu periòde (languiment, alunchament, ensenhaments conservators^[3]...) e partiguèt d'Oxford en 1746 avans l'acabament de seis estudis.

A son retorn en Escòcia, Adam Smith obtenguèt lo sostèn de Henry Home, lord Kames, un filosòf e un important mecènas que foguèt una personalitat centrala dau movement dei Lutz escocesas^[4]. Aquò li permetèt de venir professor a l'Universitat d'Edimborg en 1748. I ensenhèt la retorica e la literatura mai comencèt rapidament de s'interessar a l'economia e a la produccion de richessas. Sei cors recebèron un acuelh fòrça favorable de part deis estudiants.

En 1751, aqueu succès li permetèt de jonhér l'Universitat de Glasgow per i ensenhar la logica. Un an pus tard, totjorn gràcias a Henry Home, venguèt sòci de la Societat de Filosofia d'Edimborg. Enfin, en 1753, foguèt nomat a la cadiera de filosofia morala après lo decès de son titulari. La gardèt durant 13 ans.

Aquela posicion li donèt l'oportunitat de desvolopar sa pensada amb la publicacion de la Teoria dei sentiments moraus en 1759. Etapa importanta de sa reflexion, aquel obratge placèt l'empatia coma sòcle dei relacions interpersonalas. Aumentèt encara la reputacion d'Adam Smith que recebèt lo títol de doctor en 1762. Lo decidèt tanben de tornar orientar son trabalh vèrs l'economia e vèrs lo drech. S'opausèt rapidament au mercantilisme – qu'èra d'aqueu temps la teoria economica dominanta^[5] – e ensenhèt una concepcion novèla onte lo trabalh èra la fònt de la creacion dei richessas d'una societat.

En 1763, Adam Smith foguèt recrutat per Charles Townshend (1725-1767) – un important parlamentari dau decenni 1760 – coma preceptor de son gendre, Henry Scott (1746-1812), duc de Buccleuch, durant son Grand Tour d'Euròpa^[6]. Quitèt donc son pòste universitari per viatjar en França e en Soïssa. Aquò li permetèt de rescontrar Voltaire (1694-1778), Benjamin Franklin (1706-1790) e plusors personalitats de l'escòla dei fisiocratas, un corrent economic francés que reclamava la liberalizacion totala dau sector agricòla. De mai, avián definit un destriament entre lo trabalh productiu, que participava au desvolopament de l'economia nacionala, e lo trabalh improductiu qu'aviá d'interès per la produccion de richessas collectivas. Aqueu concèpte foguèt centrau dins l'emergéncia dei premierei teorias liberalas.

Adam Smith foguèt impressionat per l'estructuracion intellectuala de la pensada dei fisiocratas. D'efiech, aqueu movement foguèt lo premier qu'assaièt d'aplicar lo metòde scientific a l'economia per demostrar la validitat de seis idèas. A son retorn en Escòcia, aquò foguèt una fònt d'inspiracion per la redaccion de la Richessa dei Nacions^[7].

Lo viatge de Henry Scott s'acabèt en 1766 en causa de la mòrt de son fraire dins la capitala francesa. Adam Smith s'entornèt a Kirkcaldy e i estudièt l'economia. Considerat coma un intellectuau de remarca, foguèt elegit a la Royal Society en 1773. Tres ans pus tard, publiquèt lo resultat de sei reflexions dins son obratge major, Recèrcas sus la natura e lei causas de la richessa dei nacions. Succès major, aqueu libre identifiquèt per lo premier còp plusors aspèctes fondamentaus dau capitalisme coma lei concèptes de division dau trabalh, de mercat e de « man invisibla ». Uei, demòra la basa deis economias capitalistas liberalas.

La fin de vida d'Adam Smith foguèt marcada per leis onors e per la difusion rapida de seis idèas au sen de la societat britanica. En particular, en 1783, faguèt partida dei fondators de la Royal Society d'Edimborg e venguèt rector de l'Universitat de Glasgow en 1787. Dins lo domeni politic, sei teorias inspirèron la signatura dau tractat comerciau francobritanic de 1786. Pasmens, conclut entre una poissança industriala avançada e un país encara agricòla, aquel acòrdi roïnèt l'artesanat e l'industria francés e foguèt una causa indirècta de la Revolucion Francesa.

Smith moriguèt lo 17 de julhet de 1790 dins son ostau d'Edimborg. Foguèt enterrat dins lo cementèri de Canongate Kirkyard. Seis eiretiers descurbiguèron divèrsei manuscrits que regardavan l'istòria de l'astronomia modèrna e de la logica, de la fisica e de la metafisica antica^[8]. Estudiats per lo fisician e quimista Joseph Black (1728-1799) e lo geològ James Hutton (1726-1797), foguèron publicats en 1795 dins un obratge postume intitulat Assais sus de subjèctes filosofics.

Se la Richessa dei nacions es uei l'obratge pus important d'Adam Smith, eu meteis considerava la Teoria dei sentiments moraus coma son cap d'òbra^[9]. I depintèt la pensada morala de son periòde e assaia d'explicar la capacitat de l'èsser uman de desvolopar de jutjaments moraus dins lo corrent de sa vida. Per aquò, prepausèt una teoria centrada sus l'observacion recipròca deis individús onte la simpatia manifestada per leis accions consideradas coma positivas permetiá ai personas de formar lei sieus jutjaments. D'efiech, segon Smith, la repeticion d'aqueu fenomèn permetiá a un individú d'obtenir la validacion permanenta d'una accion per son entorn e explicava la formacion e l'evolucion de sa consciéncia e de son comportament.

La teoria de Smith conoguèt un succès important e constituiguèt un progrès important en refutant leis explicacions basadas sus de concèptes antics mai ò mens mitifiats (la vertut...) e sus de principis tròp reductors (l'interès personau...). En particular, sa concepcion empirica dau comportament uman prefigura lei diferentei filosofias materialista dau sègle XIX^[10].

La recèrca de la natura de la richessa foguèt la premiera etapa de la reflexion d'Adam Smith. Avans eu, existiá doas definicions donadas per lei mercantilistas e per lei fisiocratas. Per lei premiers, la richessa èra basada sus la quantitat de metaus preciós disponibles. Pasmens, per Smith, aquela idèa representava subretot la richessa dau prince car participava gaire a la produccion de richessas dins la vida vidanta. Per lei fisiocratas, l'unica richessa èra lo trabalh agricòla que permetiá de produrre un demai (per exemple, una recòlta complèta a partir de granas^[11]). De mai, introduguèron l'idèa que la richessa d'una nacion èra en realitat aquela de la totalitat de seis abitants e pas unicament aquela de l'Estat.

Adam Smith generalizèt lei teorias fisiocratas a l'ensems deis activitats economicas. Aquò li permetèt d'isolar lo trabalh coma denominator comun de totei leis activitats productritz de richessas, çò qu'es la basa fondamentala de totei lei teorias economicas modèrnas. Aquela teoria se difusèt rapidament entraïnant la disparicion deis autrei corrents economics dau periòde.

En revènge, aquela concepcion lo menèt a exclure la moneda dei formas de richessa e a lo redurre au reng d'intermediaris de cambi. Reductritz, aquela vision demorèt fins a l'analisi dau capitalisme menada per Karl Marx (1818-1883) e Friedrich Engels (1820-1895). Permetèt pasmens ais economistas de la fin dau sègle XVIII e dau començament dau sègle XIX de se concentrar sus l'estudi de la valor trabalh que conoguèt de desvolopaments importants amb lei recèrcas de David Ricardo (1772-1823).

Se lo principi de la division dau trabalh èra ja conegut avans la naissença de Smith, aqueu darrier aguèt un ròtle major dins son identificacion coma fònt de produccion de richessas. D'efiech, i aplicant sa definicion novèla dau trabalh, observèt que la division dau trabalh permetiá d'especializar un trabalhaire dins la realizacion d'un pretzfach donat e d'aumentar sa productivitat e, per consequéncia, la richessa generala d'una nacion. Per o demostrar, utilizèt l'exemple famós de la manufactura d'espinglas citat per Duhamel du Monceau en 1761 dins lei Descripcions deis Arts e dei Mestiers.

Pasmens, Smith s'interessèt pereu ai limits de la division dau trabalh e lei placèt dins lo sistèma educatiu e dins la talha dau mercat. Edictèt lo premier ponch après aver observat sei consequéncias negativas sus la santat intellectuala e mentala deis obriers. Encoratjèt ansin l'Estat a melhorar l'educacion.

Definiguèt lo segond en estudiant lei possibilitats de cambi entre individús. Segon eu, una division tròp importanta auriá coma consequéncia l'aparicion de bens ò de servicis tròp especializats ò tròp reduchs per contentar lei besonhs deis autreis individús. Pasmens, aquò podiá venir possible se lo nombre d'individús aumentava. Ansin, concluguèt que lo limit economic de la division dau trabalh èra lo limit dau mercat.

Segon Adam Smith, leis individús compausant una comunautat son principalament motivats per la cèrca dau contentament de son interès personau. Pasmens, dins lei fachs, observèt tanben qu'aqueu postulat empachava pas lei societats que son economia èra basada sus lo mercat de foncionar corrèctament. S'interessèt donc a l'estudi d'aquela paradòxa, çò que li permetèt de definir lei lèis dau foncionament de basa d'un mercat.

Per aquò, establiguèt premier una version primitiva de la lèi de l'ofèrta e de la demanda en constatant l'aumentacion dau pretz dei bens e dei servicis fòrça demandats per la societat e, dins lo sens invèrs, la demenicion de la valor dei causas pauc demandadas^[12]. Segon eu, aqueu fenomèn menariá lei personas ambiciosas ò entreprenentas a orientar seis activitats vèrs la produccion dei produchs pus demandats. Ansin, tot en assegurant son enriquiment, e donc lo contentament dau sieu interès, son capablas de contentar la demanda collectiva formulada per lo rèsta de la comunautat. Depintèt aqueu mecanisme amb una metafòra venguda famosa, aquela de la « man invisibla dau mercat » que desplaça leis èssers umans entre lei diferenteis activitats productivas en foncion dei pressions exercidas per l'ofèrta e la demanda. S'i opausar es córrer lo risc de la roïna.

En despiech de son aspècte constrenhent per l'individú qu'es pas liure de seguir seis intencions premieras, aquela explicacion d'un mercat amorau e « autoregulator » aguèt un succès fòrça important e venguèt lo fondament de la pensa economica occidentala fins a la crisi de la fin dau sègle XIX. Constituís uei la partida primordiala de l'òbra per leis economistas liberaus e es totjorn l'objècte de debats importants quant ais intencions de son autor, especialament regardant l'adeqüacion entre la « man invisibla dau mercat » e sa teoria dei sentiments moraus basats sus l'empatia recipròca entre doas personas.

Per Smith, lei lèis dau mercat permèton de metre en plaça una dinamica economica que dèu menar la societat vèrs l'opuléncia gràcias a de cicles regulars de creissença de la demografia e dau taus de profiech. La partença d'aquela teoria es l'aumentacion de la productivitat – es a dire de la richessa producha – permesa per la division dau trabalh. D'efiech, a mesura qu'aquela division aumente, lei capacitats d'investiments deis entrepreneires grandisson, çò que se tradutz per d'investiments dins de procès productius pus competitius (per exemple, crompa de maquinas...) amb una division dei pretzfachs pus avançada.

Au nivèu demografic, aquela aumentacion de la division dau trabalh a per consequéncia una aumentacion dei besonhs de man d'òbra. Segon l'ofèrta e la demanda, lei salaris an alora tendéncia a montar. Aquò limita lei capacitats d'investiments car lo taus de profiech demenís mai entraïna egalament una aumentacion dau nivèu de vida permetent ai familhas pus pauras d'aver mai d'enfants. En consequéncia, après quauqueis annadas, la man d'òbra vèn pus abondosa, lei salaris demenisson e lei beneficis tòrnan agantar de nivèus importants. Aquelei darriers permèton de tornar lançar un cicle suplementari dau procès d'acumulacion dei richessas gràcias a d'investiments dins de maquinas pus eficaças aumentant la division dau trabalh.

A partir de seis observacions sus lo nivèu de vida de la populacion britanica, Smith establiguèt d'aquelei cicles permetián una aumentacion dau salari minimom car èran liats a una aumentacion de la division dau trabalh (e donc de la productivitat mejana). Largament invalidat durant lei sègles XIX e XX (pauretat de la classa obriera, aparicion de procès de produccion automatizats... etc.), aquel argument aguèt pasmens una gròssa importància en favor dau desvolopament dau capitalisme au sen de l'elèit intellectuau dau periòde.

Per permetre l'aplicacion de sei descubèrtas sus lei mercats, Smith s'opausèt ai teorias mercantilistas proteccionistas en plaidejant en favor de politicas de liure cambi e d'especializacion economica dei territòris. Aquò èra d'innovacions importantas que foguèron justificats per d'exemples ò per lo « bòn sens ». Lei doas demandas marquèron una etapa importanta en matèria d'economia car fondèron lo liberalisme economic.

Lo premier argument de Smith foguèt de demostrar l'eficacitat dau liure cambi per aumentar la produccion (e donc la richessa). Per aquò, s'interessèt fòrça ais « efiechs naturaus » dau comèrci entre Anglatèrra e sei colonias que permetiá au govèrn britanic de finançar una partida importanta de son budget annuau. D'efiech, en despiech de limits importants (monopòli obligatòri d'Anglatèrra dins lei relacions comercialas dei colonias, impòsts importants, restriccions variadas...), lei marchands practicant lo comèrci amb lei colonias dispausavan d'una libertat relativament importanta per lo periòde. Après la Guèrra d'Independéncia deis Estats Units (1775-1783), sei teorias inspirèron ansin largament lo tractat comerciau francobritanic de 1786 que preveguèt una diminucion dei drechs de doanas entre lei dos reiaumes.

Puei, aplicant sei teorias a l'escala dei regions e deis estats, li conselhèt de s'especializar dins lei produccions ont avián un avantatge de qualitat ò de còst. Premiera mencion d'una division geografica dau trabalh, aquela idèa èra basada sus la « prudéncia naturala ». Desvolopada per Ricardo dins sa teoria de l'avantatge comparatiu, aquela preconizacion explica uei una partida de l'organizacion de l'economia mondiala amb, per exemple, l'existéncia de país especializats dins una produccion agricòla donada.

L'engatjament d'Adam Smith en favor dau mercat liure aguèt un limit important regardant leis activitats financieras. D'efiech, quauqueis annadas avans la publicacion de la Richessa dei nacions, foguèt testimòni d'una grèva crisi bancària, liada a un movement especulatiu, qu'entraïnèt la falhida de 27 bancas d'Edimborg (sus un totau de 30). Concluguèt ansin que la finança, sensa restriccion, èra una fònt de riscs importants per la societat.

Preconizèt donc la mesa en plaça d'una reglementacion estricta de l'esfèra financiera. Per eu, aquò èra una condicion fondamentala per permetre ais autreis actors economics d'exercir sa libertat d'entreprendre. Segon eu, una crisi financiera aviá de consequéncias dins lo mitan economic similaras a aquelei d'un incendi dins una vila^[13]. Depintèt donc la reglementacion d'establir coma de « muralhas destinats a empachar la propagacion » d'un tal incendi e encoratjèt l'Estat de susvelhar atentivament son aplicacion.

La logica dau liure cambi destinat a assegurar la prosperitat de tota la societat menèt Smith a d'innovacions importantas quant au ròtle de l'Estat. Segon eu, l'Estat deviá limitar son accion a sei missions regalianas e venir lo gardian de l'interès generau (e non aqueu dau prince). Aisse major de la pensada economica liberala modèrna, aquò èra una idèa revolucionària au sègle XVIII car entraïnèt una revision totala dei definicions dei nocions d'òrdre public, de devers regalians e d'interès generau.

La consequéncia pus importanta foguèt la transformacion de la mission de la fòrça publica. D'efiech, avans lo sègle XIX, lo ròtle principau dei premierei polícias europèas èra de mantenir e de regular l'òrdre interior en assegurant l'abondància dei viures e en mantenent sei pretz. Òr, per Smith, lo liure cambi èra perfectament capable d'avitalhar la societat. Encoratjèt donc leis autoritats de se concentrar sus la proteccion dei libertats individualas indispensablas au foncionament dau mercat. Per aquò, definiguèt lei tres missions majoras d'un Estat liberau :

• protegir la societat còntra tota temptativa d'invasion de part d'una autra societat independenta.
• metre en plaça e mantenir un sistèma judiciari just e equitable per totei leis individús.
• construrre e entretenir leis infrastructuras e leis institucions, necessàrias au bòn foncionament de la societat, que podián pas èsser assumidas per lo sector privat en causa de son còst. En particular, Smith èra en favor de la creacion d'un sistèma d'educacion eficaç per permetre de luchar còntra leis efiechs deletèris de la division dau trabalh.

Una consequéncia dei trabalhs d'Adam Smith sus l'economia e la necessitat de desvolopar lo liure cambi foguèt sei criticas còntra certanei politicas de la fin dau sègle XVIII. La pus importanta foguèt probablament son oposicion a l'esclavatge. Expliquèt ansin que lo trabalh deis esclaus èra pus costós qu'aqueu d'òmes liures motivats per l'atrach dau gasanh e guidats per lei fòrças dau mercat. D'un biais pus generau, critiquèt lo colonialisme en causa de son còst tròp important per la societat^[14].

En Euròpa, critiquèt l'aristocracia terrenca que tirava un revengut de l'agricultura sensa trabalhar dirèctament. Dins aquò, aquela condamnacion de la proprietat terrenca granda foguèt subretot desvolopada per Ricardo quauqueis annadas après la mòrt de Smith. Enfin, Smith demorèt tanben mesfisant a respèct dau desvolopament de l'industria car èra fòrça ostil ais acòrdis secrets concluts entre industriaus, estraç contrari au bòn foncionament dau liure cambi.

Adam Smith aguèt una influéncia politica e economica considerabla car son òbra marquèt l'acabament dau procès d'aparicion dau liberalisme, iniciat per lei fisiocratas e per d'autors coma Montesquieu (1689-1755) tre la premiera mitat dau sègle XVIII.

L'eiretatge principau d'Adam Smith foguèt la difusion dau liberalisme dins l'ensems dau mond occidentau. D'efiech, tre la fin de sa vida, seis admirators èran venguts fòrça nombrós dins leis esfèras politica e industriala, çò que permetèt la mesa en aplicacion progressiva de seis idèas. La borgesiá foguèt lo motor principau d'aquela evolucion car la pensada de Smith èra per ela una justificacion de sa contestacion dei privilègis de l'aristocracia e dau mantenement de seis avantatges pròpris gràcias a la defensa de la proprietat privada. Ansin, tre la fin dau sègle XVIII, leis idèas liberalas dominavan largament au Reiaume Unit, ais Estats Units d'America e dins la França dau Directòri. Puei, se difusèron pauc a pauc dins lei país vesins.

Un autre aspècte fondamentau dau trabalh d'Adam foguèt la fondacion de la sciéncia economica amb l'introduccion de l'empirisme dins aqueu domeni. D'efiech, avans eu, l'estudi de l'economia èra principalament basada sus lo sen ò sus d'idèas archaïcas, sovent eissidas de l'Antiquitat, coma la necessitat de tenir de tenir de resèrvas importanta de metaus preciós. Au contrari, Smith assaièt de bastir seis analisis a partir d'observacions, çò que permetiá la verificacion de sei teorias siá a partir d'exemples istorics siá a partir de situacions de la vida vidanta.

En despiech d'errors e d'archaïsmes dins son òbra, Smith demòra una referéncia per la pensada capitalista modèrna. D'efiech, sa pensada – relativament simpla a respèct dei desvolopaments ulteriors dei teorias economicas – es totjorn fòrça utilizada per d'òmes politics per justificar de politicas d'inspiracion liberala. Per exemple, foguèt lo cas de certanei partisans dau president estatsunidenc Ronald Reagan que justifiquèron sei reduccions d'impòst per un commentari d'Adam Smith sus l'efiech negatiu d'una taxacion tròp auta.

• Capitalisme.
• Division dau trabalh.
• Fisiocràcia.
• Liberalisme.
• Liure cambi.
• Ofèrta e demanda.
• Thomas Malthus.
• Mercantilisme.
• Regalian.
• David Ricardo.

• (en) Marie Bussing-Burks, Influential Economists, The Oliver Press, 2003.
• (en) Robert L. Heilbroner, The Essential Adam Smith, 1986.

1. ↑ Aquela data es aquela dau batejament d'Adam Smith. Es generalament considerada coma sa data de naissença mai aquò es probablament una error car, a la fin dau sègle XVIII, i aviá sovent un escart de quauquei jorns a quauquei setmanas entre lei dos eveniments.
2. ↑ Èra Writer to the Signet, una institucion cargada d'establir de documents oficiaus, e avocat.
3. ↑ Adam Smith contèt que foguèt sancionat e menaçat d'expulsion per sei professors per aver legit lo Tractat de la natura umana de David Hume (1711-1776).
4. ↑ En mai d'Adam Smith, Henry Home ajudèt tanben lo filosòf David Hume, l'escrivan James Boswell, lo quimista William Cullen e lo naturalista John Walker.
5. ↑ Aparegut amb la colonizacion deis America, lo mercantilisme considera que la richessa d'un estat despend de la quantitat de metaus preciós (aur, argent...) en circulacion dins son economia.
6. ↑ Lo Grand Tour èra una tradicion ben establida de l'aristocracia britanica dei sègles XVIII e XIX. Acompanhat d'un tutor, lei joves de la noblesa realizavan generalament un viatge en Itàlia per completar son educacion (intellectuala, sociala e, sovent, sexuala) e descubrir lei país dau continent.
7. ↑ Pasmens, Adam Smith aviá de desacòrdis amb lei fisiocratas que comprenián pas l'importància de l'industria e que plaçavan unicament l'agricultura dins la categoria dei trabalhs productius.
8. ↑ Smith ordonèt de destrurre totei sei nòtas de trabalh e totei sei manuscrits jutjats tròp febles per èsser l'objècte d'una publicacion scientifica.
9. ↑ Ne'n publiquèt plusors actualizacions fins a sa mòrt.
10. ↑ L'utilizacion de l'empirisme per explicar lo foncionament de l'èsser uman es pasmens pas una especifitat d'Adam Smith. Aquel apròchi se tòrna trobar en d'autrei filosòfs dei Lutz coma Condillac.
11. ↑ Es aquela nocion limitada de demai que permetèt pas ai fisiocratas de comprendre l'importància de l'industria. D'efiech, per elei, la produccion industriala èra una operacion nulla car i aviá unicament transformacion de matèrias premieras.
12. ↑ Aquela intuicion es anteriora a Adam Smith. Per exemple, èra ja exprimida per Ibn Khaldun au sègle XIII. Pasmens, Smith foguèt probablament lo premier qu'assaièt de la formular d'un biais scientific.
13. ↑ Aquela comparason aviá un efiech relativament sasissent a la fin dau sègle XVIII. D'efiech, se la seguretat aviá realizat de progrès importants dempuei lo Grand Incendi de Londres en 1666, lo fuòc èra totjorn una menaça grèva susceptibla d'entraïnar de catastròfas e mai de destrurre una vila entiera.
14. ↑ Pasmens, reconoguèt tanben que lei colonias èra una fònt de matèrias premieras per l'industria.