Preinaudu

Pȓeiṉaudu comùn
Panoramma de Pȓeiṉaudu
Localizaçión
Stâto	Itàlia
Región	Liguria
Provìnsa	Imperia
Aministraçión
Scìndico	Francesco Guglielmi (lista civica "Insieme per Perinaldo") da-o 13-6-2022
Dæta de instituçión	1861
Teritöio
Coordinæ:	43°52′00.95″N 7°40′27.66″E43°52′00.95″N, 7°40′27.66″E (Pȓeiṉaudu)
Altitùdine	572 m s.l.m.
Superfìcce	20,3 km²
Abitanti	846[1] (30-6-2019)
Denscitæ	41,67 ab./km²
Fraçioìn	Negi, Suseneo
Comùn confinanti	Vrigà, Dussaiga, San Giaixu ra Çima, Sanremu, Seborga, Saudan, Valebòna
Âtre informaçioìn
CAP	18032
Prefìsso	0184
Fûzo oràrio	UTC+1
Còdice ISTAT	008040
Cod. cadastrâ	G454
Targa	IM
Cl. scìsmica	zöna 3s (sismicitæ bàssa)[2]
Cl. climàtica	zöna E, 2 521 GG[3]
Nomme abitanti	preiṉaudenchi
Sànto patrón	San Nicola da Bari
Giórno festîvo	6 dixembre
Cartògrafîa
Pȓeiṉaudu
Posizione del comune di Perinaldo nella provincia di Imperia
Scîto instituçionâle
Wikidata · Info

Pȓeiñaudu (in italian Perinaldo, de cheli i dixe "Preinoudo" o ascì "Preinóud", ch'u pâ ascaixi pruvenzâ, peȓo i pȓeiñaudenchi i dixe tütti "Pȓeiñaudu"^[4]) u l'è in paìse de 870 abitanti ch'u fa comüñ int'a provinsa de Impeȓia in Ligüȓia.

Lì se paȓla iñ dialettu ciamau preinaudencu, ch'u l'è vixin a chelu de Ventemiglia, i son tütti düi ru Ponente, cuscì i l'han cose in comüña, cume a "ȓ" ch'a se ciama in IPA "Approssimante alveolare". Però u l'ha ascì e stranesse. U l'ha iña "n", ch'a se ciama "Nasale retroflessa", che scrivemu "ñ". Da l'estàe 2020 gh'è in diçionaȓiu de pôle ru paise fàu da düi zuvini ru paise.

U l'è scituàu iñt'a Provinsa de Impeȓia, iñt'u inseme de culiñe ch'u parte dai monti Caggiu e Bignòn, iñt'u megiu ri toȓenti Verbùn sutte e Meȓdansu suvre.

I stóȓici i dixe ch'u paise u l'è nàu veȓsu l'annu 1000, peȓché u-u vuría u conte Rinaldo de Ventemiglia. U puȓia essê peȓ lo ch'u nume u ven da "Podium Rainaldi", u püggiu de Rinaldo. De chéli i dixe ascì ch'i abitanti ra Villa ru Giüncu (ch'a l'eia vixìn a Santa Giüsta, peȓo adessu a nu gh'è ciù, peȓchè a l'è stâ brüxiàa) i se sun arecampài a Pȓeiñaudu candu i saracin i l'han attaccáa.

Iñt'u 1164 u conte de Ventemiglia Guidone Guerra u l'ha dìtu ch'u l'aveȓìa aîàu u vescovô de Nizza in caixu de gài, e cume garançia u l'ha dàu ri pȓeiñaudenchi: u vö dî che Pȓeiñaudu u gh'eia già inte si anni; ru 1220 u faixìa già iñ comün e u l'avìa ri consoli, int'e gherre che Ventemiglia a faixìa cuntre Zena e u Sacro Impêo Roman.^[5]

Poi i conti de Ventemiglia i son venüi in pôcu ciü derenài, e i han lasciàu a maȓiña a-a Repùbrica de Zena. Cuscì Pȓeiñaudu da u conte Oberto de Ventemiglia u l'è andàu a fenî sutte u zeneize Fulcone da Castello (1228); e çu lì u l'ha vendüu u paìze a Zaccaria de Castro (1251). Ru 1288 Oberto Doȓia u l'ha acatàu Dussaiga cun i paesi vixìn, Vrigà, L'Isora e Pȓeiñaudu; cuscì u l'è venüu u primu Marchese de Dussaiga. U l'è peȓ lo che de lì a pochi anni a Pȓeiñaudu a ghe sun stàe ratelle cun i Grimaldi de Mùnegu: eli, chi l'eia gheȓfi, i se son rüsài cun i Doȓia de Dussaiga, chi l'eia ghibellini. Inte çi anni a Pȓeiñaudu i cübi (i caruggi ru paìse) i l'eia ciamài "Ciapagheȓfi", peȓch'i sbuìva e i faixìa peȓdê i nemighi inte u paìse. I se son rüsai fin ru 1491, candu in ri Doȓia, Luca, u s'è marriàu cun ina ri Grimaldi, Francesca.

I se son tornài a rüsâsse int'u 1523, candu Bærtomê Doȓia u l'ha amaçàu u baȓba ra màȓe, Lucian I de Muñegu. Peȓò Pȓeiñaudu u l'ha dumandàu defeiza a u duca Carlu III de Savoia e, cun i casteli vixìn, u l'è fenìu int'e e mañe ra Savoia int'u 1524.

Giüliu Doȓia ru 1580 inseme a i Pȓeiñaudenchi u l'ha scrítu ri statüti comüñitàrî inte 169 artìcoli, tütti canti a reu in vülgâ (dialettu). I soñ de cheli ciü antighi e importanti de tütta a zóña.

Int'u 1625 i castelli ri Doȓia i sun andài in gherra inseme a u duca de Savoia cuntra a Repubrica de Zena, peȓò a a fin i l'han aîàu a Repubrica andendu cuntra i amighi. Cuscì u duca u s'è pigliàu i castelli fin a u 1652, candu u segnû de Dussaiga u s'è consegnàu a u duca, ch'u l'ha fàu marchese. A Pȓeiñaudu tütte e famiglie e han firmàu u 10 otùbre a consegna ru paise.

Int'u 1640 i frài francescài i son venüi e i l'han müȓàu in conventu vixìn a-a geixia de San Sebastian: i son stài impoȓtanti peȓch'i l'han scangiàu i ulivi olivastri cun cheli de Taggia.

Int'u 1672 Zena e Savoia i se son tuȓna rüsàe, e Pȓeiñaudu, ch'u l'eia in castellu ru duca, u l'è stau attaccàu u 28 de avùstu da i soldati ra Corsega. Veniendu da a veglia geixia de San Sebastian i se sun messi da tütte e paȓti a reu, cuvrèndu da föȓa u castellu, e, dopo ina lunga rexistença da paȓte ri pȓeiñaudenchi, i han fàu carâ e muȓe e i sun intrài. Drente i han ammassàu paȓte ru paise e i han brüxiàu tanti papèi, ch'aù i nu se pön ciü ripigliâ. Çi papèi i l'eia e fonti ra paȓte megliö ra stoȓia pȓeiñaudenca.^[6] Sutte a Savoia Pȓeiñaudu u l'eia int'a provinça de Nissa int'u 1723 e sutte Sespêllu int'u 1729.

I son venüi i françesi con Napolion Bonaparte e u so generale Andrea Massena int'u 1793, i sun stài int'u Castellu Maraldi e int'u palaçu Allaveña. E Pȓeiñaudu u s'è pigliàu u postu de Dussaiga de capoluogo ru cantùn, peȓò u l'eia sutte Mentun int'u distrettu de Arpi Marittime. Ma int'u 1805, sutte l'impeȓu de Napolion u l'è passàu sutte Sanremu, e cun u Congresso de Vienna u l'è venüu tuȓna int'a contea de Nissa

U restu ra stoȓia de Pȓeiñaudu u l'è ciù feȓma e va derê a chéla de Dussaiga e ri comüni vixìn. Importanti i sun stài u scendegu Emilio Croesi e u preve Monsignor Antonio Rossi, ch'i l'eia i protagonisti int'u paise ru secundu dopughera. Aù u l'è int'a provinça de Impeȓia e u l'ha fàu paȓte ra Comünità montana Intemelia.

U çentru ru paise u l'è tüttu in grandu çentru stoȓicu: se pö vê a geixia de San Nicolau cun e veglie càe ru paise ch'i l'eia ina vôta müȓi peȓ difèndêse dai saracìn e cübi peȓ ciapâ i gheȓfi ch'i andava cuntra u paise ch'u l'eia ghibellìn. Vixin a Pȓeiñaudu gh'è a veglia geixa de Santa Giüsta unde gh'han trovàu sôdi romani. Ghe sun tante geixe vixìn a u paise, cume a Madonna ra Visitasiùn, San Baȓtomei e a rutta geixa de San Bȓancaȓdu. Int'a comüña, ch'ina vôta l'eia in convèntu de frài francescani, gh'è in osseȓvatoȓiu peȓ vê e stelle.

Ascì föȓa da u paise gh'è tante cose da fâ: vixin a ghe sun i monti Caggiu, Bignòn, a torre de Aȓpixela, unde Cassini u gaȓdava e stelle. I nu sun lügni ascì i monti Toraggiu, Ceppu e Abelliu, in'ta provinça de A Rocheta.

Cume suvente u l'è per i paesi ru Mediterraneo, a Pȓeiñaudu se fan tantu öȓiu e vin, u l'è ciamàu u "Paise ru öȓiu". Ghe piglia ascì e sciùȓe: ina vôta intu XX secolo a l'è stàa diveȓta ina cooperativa peȓ e sciùȓe. Au peȓò a ciü granda risoȓsa peȓ u paise u l'è u tuȓismu.

Pȓeiñaudu u l'è famusu peȓché ghe sun nài aicüi ommi impoȓtanti, cume Giuàn Dumeñegu Cassini e Giacô Pìppu Maraldi.

• Fin de lügliu-iniççiu de Avùstu: Perinaldo Festival
• Avùstu: Rassegne musicali "Agati in concerto" e "Al lume delle stelle"

• Maggiu: Sagra ri articiocchi
• 13 Giüniu: Sant'Antoñiu
• 11 Lügliu: Madonna ru Pöggiu ru re
• Avùstu: Festa cubana
• 24 Setenbȓe: Santa Giüsta
• Otubȓe: A festa re Castegne
• 6 Deixembre: San Nicolau patron

Ina vôta, se paȓla de prima ru Conçiliu Ecumenicu II, gh'eia ina festa au mese: u nu l'è ciü cuscì.

• Zennâ: San Silvestru
• 11 Frevâ: Madónna ra Visitasiún ^[7]
• 21 Marçu: Madónna re fije, San Beñeéñtu ^[8]
• 12 Maggiu: San Bȓancaȓdu^[9] Madónna ra Visitasiún
• 13 Giüniu: Sànt'Antoñiu ^[10]
• Lügliu: San Luïgi
• 26 Avùstu: San Bærtomêi ^[11]
• 24 Setenbȓe: Santa Giüsta ^[12] e 29 Setenbȓe: San Michele ^[13]
• Otubȓe: Sacro cö
• 6 Deixembȓe: San Nicolau e Dënâ ^[14]

1. ↑ Dato Istat - Popolazione residente al 30 giugno 2019.
2. ↑ Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
3. ↑ Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
4. ↑ U nu l'è scritu da nisciùa paȓte, ma se se va iṉte su paise i dixe davveȓu tütti cuscì.
5. ↑ U l'è scritu inte ina lettera da u imperatô Federigu II ch'u cumanda a i consoli de paisi cume Pȓeiñaudu de nu aîâ i ventemigliusi, ch'i s'eia ribellài.
6. ↑ Tütta a stoȓia de Pȓeiṉaudu fin lì, cun sa battaglia, e sun cuntàe int'u libru de Francesco Corvesi "Magnifica Communitas Podii Rainaldi". U l'è in bon libru ch'u paȓla ben ra stoȓia ru paise e e un conteṉe e poche fonti ch'avemmu ancû.
7. ↑ Santuario ra Visitasiún, 1602-1612.
8. ↑ Oratorio San Beṉeéṉtu, 1580.
9. ↑ Gh'eia ina geixa ch'i gh'han dáu fögu e truppe tedesche in t'a ghera ru '45.
10. ↑ Gh'è a geixa, 1641.
11. ↑ Gh'è ascì a geixa.
12. ↑ Gh'è a geixa.
13. ↑ Gh'è a geixa.
14. ↑ Gh'è ascì a geixa do San Nicola da Bari, XI sec. e 1465-1480.
15. ↑ ^{15,0 15,1} Si dimette dalla carica amministrativa
16. ↑ Nominato con Decreto del Presidente ra Repubblica del 9 frevâ 2005 e pubblicato sulla Gazzetta Ufficiale n. 42 del 21 frevâ 2005

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Preinaudu

V · D · M Comûni da Provinsa de Imperia
A Bordighea · A Cêve · A Còsta · Airöe · A Maina de Dian · Aorigo · Aquila · Armu · A Rocheta · A Seborca · Avrigâ · Baiardo · Bäuco · Borgomâ · Cairònega · Camporosso · Çeriana · Cexi · Ciusanego · Ciusavegia · Çipressa · Çivessa · Cuxe · Dian Arentin · Dian San Pê · Dussaiga · I Moin · Imperia · L'Aoriveta · L'Isura · Luxinasco · Mendaiga · Montaoto Carpaxe · Muntegrossu Cian de Laite · O Castê · O Castellâ · O Dian · O Dosseo · O Pontedasce · O Saudan · O Tresseu · Prebuna · Preinaudu · Pigna · Pompeiana · Prelà · Purnasce · Ransu · Resso · Riva de Taggia · San Bertumê · San Giaixu ra Çima · San Loenso · Sanremu · San Steva a Mâ · Sêrvu · Spiareti · Taggia · Triöra · U Burghettu · Valebòna · Valecreusa · Vaxìa · Ventemiglia · Vesargu · Vìlla Faròdi
Comûni da Region Liguria