Niger

Niger
Tatọ́-tònọ	Niamey
Lẹdo	1,267,000 km²
Gbẹtọ Sọha Lẹ	23,196,002 ab. (2020)

Niger (he nọ yin yiylọdọ République du Niger) yin otò de to whèyihọ-waji Aflika tọn.Tatọ́-tònọ lọ wẹ Niamey, podọ Flansegbe wẹ yin ogbè tangan otò lọ tọn. E yin lilẹdo pé gbọn Algérie po Libye po dali to agewaji, Tchad to whèzẹtẹn, Nigeria po Bénin po to hùwaji, podọ Burkina Faso po Mali po to whèyihọ. Niger yin lilẹdo pé gbọn aigba dali, ehe zẹẹmẹdo dọ e ma tindo huto depope. Yinkọ lọ Niger yin nina otò lọ na tọ̀sisa Niger tọn wutu, yèdọ hogbe de he sọgan ko yin dide sọn ogbè Berber tọn mẹ, he sọgan zẹemẹdo "Tọ̀sisa Tọ̀sisa lẹ tọn".

Ahọluigba Mali tọn po Ahọluigba Songhai tọn po tindo aigba to otò he nọ yin Niger todin mẹ. To godo mẹ, France jẹ anadena aigba he tin to Niger todin ji. Niger tindo gbẹtọ 15,306,522 he nọ nọ̀ gbigblo lẹdo kilomẹtlu 1,267,000 de mẹ. Adà daho Niger tọn de nọ yin bibẹ gbọn danfafa ji.

To gandudu huhlọn yí do hò gandudu yí tọn de to godo, Niger ko lẹzun akọta démocratie tọn de he tindo tonudọgbẹ́ susu todin. Suhugan gbẹtọ lẹ tọn wẹ nọ nọ̀ gbétatò lẹ mẹ, podọ yé ma sọgan yì wehọmẹ sọmọ.

Niger yin dopo to otò he jẹhẹ́n hugan to aihọn lọ mẹ lẹ mẹ he ma tindo tito aliginglọnna vijiji tọn depope. 41.4 to kanweko ji gbẹtọ lẹ tọn wẹ tin to ohẹ́n mẹ. Huvẹ to yasana otò lọ.

Agbàn hinhẹn biọ tòmẹ Niger tọn tangan wẹ osé uranium tọn, kanlin-yìnyìn, azíngòkún po alùbasa po. Milẹti po ayìví po nọ yin didó to hùwaji, podọ fẹnlinyẹn po leke po. Lẹsi nọ yin didó to agbàdo Tọ̀sisa Niger tọn mẹ. Azín wẹ yin jinukun titengbe hugan lẹ. Jinukun titengbe devo lẹ wẹ sékànfun po apàkún po.

Niger yin owhé tẹ́gbọ́ẹ wewe he yè ma nọ saba mọ lẹ tọn. To wunmẹ owhín he to whèyihọ-waji Aflika tọn lẹpo mẹ, owhín whèyihọ-waji Aflika tọn lẹ kẹdẹ wẹ yin owhín he sọgan yin mimọ to Niger.

Niger tin to dogbó he tin to lẹdo Sahara po Afrique subsaharienne po tọn lẹ ṣẹnṣẹn ji. Niger yin lẹdo de he dẹn na kilomẹtlu 1,267,000; yèdọ lẹdo he mẹ osin tin te na kilomẹtlu 300. Ewọ wẹ yin otò ko-nukundopotọ he klo hugan to aihọn mẹ. Niger má dogbó lẹ hẹ otò voovo ṣinawe. Dogbó he dite hugan lọ wẹ Naijilia to hùwaji.

Nọtẹn he yìdo hugan to Niger wẹ Tọ̀sisa Niger tọn, he tindo agayiyi mẹtlu 200 tọn. Nọtẹn he yiaga hugan to Niger wẹ Mont Idoukal-n-Taghès to Osó Aïr tọn lẹ ji he agayiyi etọn sọ̀ mẹtlu 2,022.

• Agewaji Niger tọn: Lẹdo Agadez tọn
• Ṣẹnṣẹn-hùwaji Niger tọn: Lẹdo Maradi tọn, Lẹdo Tahoua tọn, Lẹdo Zinder tọn
• Hùwaji-whèzẹtẹn Niger tọn: Lẹdo Diffa tọn, Lẹdo Zinder tọn
• Hùwaji-whèyihọ-waji Niger tọn: Lẹdo Tillabéri tọn, Lẹdo Dosso tọn, Niamey, Lẹdo Tahoua tọn

Ṣẹnṣẹn Niger tọn wẹ yin mimá do Lẹdo Zinder tọn po Lẹdo Tahoua tọn po mẹ.

Todowhinnu ehe do tòdaho he tindo hugan gbẹtọ 10,000 hia, sọgbe hẹ mẹhihia 2001 tọn.

1. ↑ Population figures from citypopulation.de, citing (2001) Institut National de la Statistique du Niger.