Harry S. Truman

Harry S. Truman
	Irudi gehiago
; 33. Ameriketako Estatu Batuetako Presidentea
; 34. Ameriketako Estatu Batuetako Presidenteordea
; Ameriketako Estatu Batuetako senataria
; Ameriketako Estatu Batuetako senataria
; Ameriketako Estatu Batuetako senataria
; Ameriketako Estatu Batuetako senataria
; Ameriketako Estatu Batuetako senataria
; Ameriketako Estatu Batuetako senataria
; Filipinetako gobernadore nagusi
Bizitza
Jaiotza	Lamar, 1884ko maiatzaren 8a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Lehen hizkuntza	ingelesa
Heriotza	Kansas City, 1972ko abenduaren 26a (88 urte)
Hobiratze lekua	Harry S. Truman Presidential Library and Museum (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: organo anitzeko disfuntzio-sindromea; pneumonia
Familia
Aita	John Anderson Truman
Ama	Martha Ellen Young Truman
Ezkontidea(k)	Elizabeth Virginia Wallace Truman (1919ko ekainaren 28a - 1972ko abenduaren 26a)
Seme-alabak	ikusi Margaret Truman;
Hezkuntza
Heziketa	University of Missouri–Kansas City (en) ; William Chrisman High School (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, epailea, enpresaburua, ofizierra eta eguneroko-idazlea
	Parte-hartzailea Manhattan Proiektua ;
Lateralitatea	ezkerra
Altuera	175 zentimetro
Lantokia(k)	Washington
Jasotako sariak	ikusi Ameriketako Estatu Batuetako Kongresuko Urrezko Domina ; Armed Forces Reserve Medal ; World War II Victory Medal ;
Kidetza	American Legion (en) ; Framazoneria; Veterans of Foreign Wars (en)
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Ameriketako Estatu Batuetako Armada
Gradua	kapitain; maior; koronel
Parte hartutako gatazkak	Lehen Mundu Gerra; Battle of Saint-Mihiel (en) ; Meuse-Argonne Offensive (en) ; Mendebaldeko Frontea Lehen Mundu Gerran
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Baptismoa
Alderdi politikoa	Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata

Harry S. Truman (Lamar, Missouri, 1884ko maiatzaren 8a - Kansas City, Missouri, 1972ko abenduaren 26a) estatubatuar politikaria izan zen. Estatu Batuetako 33. lehendakaria izan zen 1945-1953 bitartean.

Bizitza

Lehen Mundu Gerran kapitaina izan zen Estatu Batuek Europara bidalitako gudarostean. 1920ko hamarkada hasieran, Alderdi Demokratan sartu zen. 1934an, eta 1940an berriro, senatari hautatu zuten. 1944an Roosevelten lehendakariorde hautatu zuten eta, lehendakaria hil zenean, 1945eko apirilean, lehendakaritza eskuratu zuen.

Bigarren Mundu Gerra amaitu zuen, bonba atomikoak Japonian jaurtitzeko agindua eman zuenean (Hiroshima, 1945eko abuztuaren 6a; Nagasaki, 1945eko abuztuaren 9a). Barne-politikan, funtsean, Roosvelten New Deal politikari jarraitu nahi izan zion, baina Kongresuan nagusi ziren errepublikazaleak aurka izan zituen horretan. Kanpoaldean Sobietar Batasunarekiko tentsio gero eta handiagoak Gerra Hotza ekarri zuen. 1947an, Europako mendebaldeko herrialdeentzako laguntza ekonomikoa abiarazi zuen (Marshall plana).

1948an, lehendakari hautatu zuten berriro. 1949an, Trumanen ekimenez, Europa komunismoaren erasoetatik babestea helburu zuen NATO erakundea sortu zen. 1950ean, Ipar Korearen eta Hego Korearen arteko gatazka zela eta, gudarostea bidali zuen hara MacArthur jeneralaren agintaritzapean; hark, ordea, Txinan bonba atomikak jaurtitzea proposatu ziolarik, buruzagitzatik kendu zuen. Eisenhower izan zen hurrengo lehendakaria.

1949ko irekiera-hitzaldia

	Wikitekan bada UEUren liburu batetik ateratako testu zatia: Harry_S. Truman-en inaugurazio hitzaldia
Liburu osoa: Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009

«

Amerikar herriak nahi du, eta horren alde lan egiteko gerturik dago, mundu bat non

nazio eta herri guztiak aske izango diren beren burua jaurtzeko berek erabakitako eran, eta mundu guztiak lortuko duen bizimodu dezente eta gogarakoa. Horren guztiaren gainetik, gure herriak nahi du, eta horren alde lan egiteko gerturik dago, mundu guztirako bakea —bake bidezko eta iraunkorra—, berdinen artekoa, askatasunez lortutako benetako hitzarmenetan oinarritutakoa.

Asmo horiek guztiak lortzeko bidean, Estatu Batuek eta iritzi bereko beste nazio batzuek aurrez aurre eta aurka dute kontrako asmoak eta bizi-eredu erabat ezberdina dituen eraentza bat. Filosofia faltsu baten aldekoa da eraentza hori, askatasuna, segurtasuna eta aukera handiak eskaintzen dituen filosofia baten aldekoa. Filosofia horrek atzipeturik, herri askok beren askatasuna sakrifikatu dute minaren truke, irabazpide bakarra iruzurra eta atzipea, txirotasuna eta tirania direla ikasteko.

»

—^[1]. Testu osoa irakurtzeko Wikisourcen duzu eskuragarri

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Martínez Rueda, Fernando; Aizpuru Murua, Mikel. (2011). Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009. Udako Euskal Unibertsitatea ISBN 9788484383345..

Kanpo-estekak

Datuak: Q11613
Multimedia: Harry S. Truman / Q11613

[1] Martínez Rueda, Fernando; Aizpuru Murua, Mikel. (2011). Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009. Udako Euskal Unibertsitatea ISBN 9788484383345..

[1]