Encyclopædia Britannica

Entziklopedia britainiarra, 2002ko gehigarriarekin

Encyclopædia Britannica ingelesezko entziklopedia orokorra da, mundu osoan ezagunenetarikoa eta baliotsuenetarikoa, dedikazio osodun 19 editorek eta 4.000 parte hartzaile adituk osatutako taldeak idatzitakoa, tartean, Nobel Saria irabazi duten 110 pertsona eta Estatu Batuetako bost presidente ibili dira. Artikulu horiek, oro har, zehatzak, fidagarriak eta ondo idatziak izan ohi dira.

Jatorrian, Edinburghen (Eskozian) argitaratzen zuten. Lehen edizioa 1768 eta 1771 artean datatua dago. 1901 arte Edinburghen argitaratu zen. Urte hartatik gaur egun arte Ameriketako Estatu Batuetan egiten dute.

1933an, "Etengabeko berrikuspenen" politika ezarri zuen lehen entziklopedia bihurtu zen, non entziklopedia etengabe berrinprimatzen den eta artikulu bakoitza programa batekin eguneratzen den.

2012ko martxoaren 13an, Entziklopedia Britainiarreko editoreek paperean inprimatzeari utzi eta web edizioan zentratuko zirela iragarri zuten, 1994. urtean hasi ziren online bertsioa eskaintzen.

Egungo edizioak, hamabosgarren edizioak, hiru zati bakarreko egitura du: 12 liburukiko Mikropædia bat (normalean 750 hitz baino gutxiago izaten dituztenak), 17 liburukiko Macropædia artikulu luzeekin (2 eta 310 orrialde artean dituztenak) eta giza ezagutzaren eskema hierarkikoa ematen duen bolumen bakarreko Propædia bat. Mikropædia gertaerak azkar bilatzeko pentsatuta dago, eta Macropædiarako gida bat da; irakurleei Propædiaren eskema aztertzea gomendatzen zaie, materia baten testuingurua ulertzeko eta beste artikulu zehatzagoak aurkitzeko.

Britannicaren tamaina, orokorrean, konstante mantendu da azken hirurogeita hamar urteotan; berrogei milioi hitz inguru eta bostehun mila artikulu. Ameriketako Estatu Batuetan 1901etik egiten den arren, entziklopediak bere ohiko ortografia britainiarra mantendu du idazterakoan, adibidez, labour hobetsiz ("lana" adierazteko) labor hitz estatubatuarraren ordez.

Bere historian zehar, Britannicak etekin ekonomikoak lortzeko zailtasunak izan ditu, entziklopedia pribatu askok bezala.

Edizioen historia

Edizioa/gehigarria	Urtea	Tamaina	Erredaktore nagusia(k)	Oharrak
1.a	1768-1771	3 bolumen 2.670 orri 160 irudi	William Smellie	Nagusiki editore bakar batek idatzia, Smellie-k. 30 artikulu dira 3 orri baino luzeagoak.
2.a	1777-1784	10 bolumen 8.595 orri 340 irudi	James Tytler	150 artikulu luze. Akats asko orrikapenean. Mapa guztiak "Geografia" atalaren barruan.
3.a	1788-1797	18 bolumen 14.579 orri 542 irudi	Colin Macfarquhar y George Gleig	10.000 mila ale saldu ziren eta 42.000 libra esterlina irabazi. Sinbolo kimikoen lehen agerpena.
3.aren gehiagarria	1801	2 bolumen 1.624 orri 50 irudi	George Gleig	Thomas Bonar-ek lortzen ditu eskubideak.
4.a	1801-1809	20 bolumen 16.033 orri 581 irudi	James Millar	Egileek mantentzen dute, lehen aldiz, ekarpenen copyright-a.
5.a	1817	20 bolumen 16.017 orri 582 irudi	James Millar	Galerak izan zituztek Millar-ek eta Andrew Bell-ek; eskubideak saldu zituzten Archibald Constable-ri.
5.aren gehigarria	1816-1824	6 bolumen 4.933 orri 125 irudi	Macvey Napier	Laguntzaile berriak biltzen dira proiektura: Sir Humphry Davy, Sir Walter Scott eta Malthus.
6.a	1820-1823	20 bolumen	Charles Maclaren	Constable-ren porrota 1826an; Adam Black-ek berreskuratuko ditu eskubideak.
7.a	1830-1842	21 bolumen, 17.101 orri, 506 irudi, 187 orriko aurkibidea	Macvey Napier, James Browne, LLD	Laguntzaile famatuen sarea zabaltzen da: Sir David Brewster, Thomas de Quincey, Antonio Panizzi
8.a	1853-1860	21 bolumen, 17.957 orri, 402 irudi; 239 orriko aurkibidea, aparte, 1861an arg.	Thomas Stewart Traill	344 laguntzaile William Thomson barne
9a	1875-1889	24 bolumen, aurkibidea bolumen oso bat baino luzeago	Thomas Spencer Baynes (1875-1880); geroago W. Robertson Smith	Gehiena la berria; oso akademikoa; oso pirateatua Estatu Batuetan
10.a, 9.aren gehigarria	1902-1903	11 bolumen, gehi 9.aren 24 bolumenak⁴	Sir Donald Mackenzie Wallace eta Hugh Chisholm Londres-en; Arthur T. Hadley eta Franklin Henry Hooper New York-en	AEBetako enpresa batek eskubideak erosi zituen 1901ean; salmenta-metodo erasokorrak erabiltzen ditu
11.a	1910-1911	28 bolumen, eta beste bat aurkibiderako	Hugh Chisholm Londresen, Franklin Henry Hooper New Yorken	Maila akademiko altua; artikulu gehiago baina laburragoak; jabeak Horace Everett Hooper eta eskubideak Sears Roebuck-i saldu zizkion 1920an.
12.a, 11.aren gehigarria	1921-1922	3 bolumen, 11.aren 28ak	Hugh Chisholm Londresen, Franklin Henry Hooper Nueva Yorken	Mundukoegoeraren laburpena, Lehen Mundu Gerra aurretik eta ondoren
13.a, 11.aren gehigarria	1926	3 bolumen, 11.aren 28ak	James Louis Garvin Londresen, Franklin Henry Hooper New Yorken	12. edizioaren gehigarriaren ordezkapena, 1910-1926 arteko gertaeren azalpen egokiagoarekin
14.a	1929-1933	24 bolumen	James Louis Garvin Londresen, Franklin Henry Hooper New Yorken	Depresio Handiaren aurretik argitaratua, porrot ekonomikoa
14.a berrikusia	1933-1973	24 bolumen	Franklin Henry Hooper 1938 arte; geroago Walter Yust, Harry Ashmore, Warren E. Preece, William Haley	1936an hasi zen etengabeko berrikuspena: artikulu bakoitza berrikusten da bi aldiz, gutxienez, hamarkada bakoitzean
15.a	1974-1984	30 bolumen	Warren E. Preece, geroago Philip W. Goetz	Aparteko aurkibidea kentzen da
15.a	1985-2010	32 bolumen	Philip W. Goetz, geroago Robert McHenry, egun Dale Hoiberg	bertsio berriak epe laburragoetan