Tvrđava Vranduk

Tvrđava Vranduk je utvrđenje na području općine Zenica, Bosna i Hercegovina. Njegovo ime – Vranduk izvedeno je od riječi branduk (braniti).

Nalazi se oko 10 km nizvodno od centra Zenice, na lijevoj strani doline rijeke Bosne koja ovdje ima izgled klanca.

Tvrđava Vranduk podignuta je krajem XIV stoljeća u župi Brod, jednoj od 7 župa srednjovjekovne Bosne. Bila je banski, a zatim i kraljevski grad. Ime Vranduk prvi put spominje se 1410. godine. U okolici Vranduka razvio se sistem odbrambenih objekata i unutar tih zidina manje naselje sotto Vranduch. U njemu su bosanski kraljevi primali izaslanstva, potpisivali ugovore i izdavali povelje. Brat kralja Tomaša, Radivoj, se u dokumentima spominje kao ”knez od Vranduka”. Veće trgovačko–obrtničko naselje izvan bedema je nastalo u selu Varošišću, oko 2,5 km udaljeno od utvrđenja u Vranduku.

Osmanlije zauzeli su Vranduk 1463. godine. U svom pohodu na Bosnu 1697. godine, Eugen Savojski je, uočivši težinu osvajanja grada, zaobišao Vranduk. Početkom 18. stoljeća utemeljena je Vrandučka kapetanija. U 18. i početkom 19. stoljeća grad je služio kao zatvor za političke krivce. Austrijske trupe su 1878. godine zauzele grad i u njemu držale posadu do 1890. godine kada je napušten.

Tvrđava Vranduk pripada tipu brdskog utvrđenja i sastoji se od citadele sa glavnim tornjem i ostacima zidina. Tvrđava je, i pored kasnijih prepravki, sačuvala izvorne oblike, koji podsjećaju na rana rješenja europskih utvrđenja. U srednjem vijeku je glavna kula bila viša a prostor obora podijeljen zidom. Mala kula i istočni zid naknadno su dograđeni u svrhu zaštite ulaza u tvrđavu. U sklopu obora nalazilo se više objekata različite namjene, a pronađeni su i ostaci „Dizdareve kuće“.

Unutar zidova pronađeni su brojni arheološki nalazi iz srednjeg vijeka i osmanskog perioda: posude, nakit, novčići, alatke, mamuze, i sl. Svi nalazi su pohranjeni u Muzeju grada Zenice.

Vrandučka stara džamija poznata i kao Džamija sultana Fatiha sagrađena je nakon što su 1463. godine osmanlije osvojile Vranduk. Bila je to tvrđavska džamija sagrađena direktno uz utvrdu. Ovakve džamije obično nisu imale česmu, već bunar koji se nalazio u sklopu utvrde.

Danas postoji i tunel, sagrađen tokom gradnjer Brodske ceste, zadnjih godina turske uprave u Bosni i Hercegovini. Tvrđava je zadnjih godina restaurirana i pretvorena u muzej. Proglašena je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.^[1]

• Hamdija Kreševljaković, Stari bosanski gradovi, Naše starine 1, Sarajevo 1953, 19-20.
• Marko Vego, Naselja bosanske srednjevjekovne države, Sarajevo 1957, 133.
• Pavao Anđelić, Adem Handžić i Branka Raunig, u „Srednjovjekovna Bosna i evropska kultura“, Zenica 1973.
• Desanka Kovačević-Kojić, Градска насеља средњовјековне босанске државе, Sarajevo 1978, 81-83, 206, 287-290.

• Vranduk Arhivirano 13. 2. 2021. na Wayback Machine
• Izlet na Vranduk
• Tvrđava Vranduk