Stari grad Cazin

Stari grad Cazin nastao je u periodu srednjeg vijeka, na užem gradskom području Cazina, Bosna i Hercegovina.

Stari grad Cazin sa džamijom leži na nižem čunjastom uzvišenju (376 m nadmorske visine). U podnožju uzvišenja, teče Čajin potok koji izvire u neposrednoj blizini. Džamija je smještena na najvišem platou utvrde i sa takvog položaja dominira cijelom okolinom.

Tvrđava u Cazinu potječe iz srednjeg vijeka. U historijskim izvorima, Cazin se češće spominje od 1522. godine, kada su Osmanlije osvojile Knin. Tada je Cazin postao sjedište kninskih biskupa. U njemu su kninski biskupi najviše boravili sljedećih pedesetak godina i u tom vremenu se Cazin spominje kao grad i varoš.

U julu 1576. godine, pod komandom Ferhad-paše Sokolovića, Osmanlije su konačno zauzele Cazin i Bužim. Već 1577. godine u gradu je bila osmanlijska posada od 50 konjanika i 150 pješaka. Sljedeće godine je Ferhad-paša bez borbe predao Cazin generalu Ivanu Ferenbergu, ali ga je iste godine opet, i to definitivno, opet zauzeo. Osmanlije su 1584. godine radile na još jačem utvrđivanju cazinskog grada pa je postao jedan od najutvrđenijih gradova na granici između dva carstava.

Karlovačkim mirom 1699. godine Cazin je izgubio stratešku važnost. Osnivanjem Bihaćkog sandžaka, u kojem je uvijek prevladavala krajiško–kapetanijska uprava, osnovan je i Bihaćki kadiluk. Tokom 17. stoljeća njemu su pripojeni svi gradovi u Pounju.

Tvrđava je napuštena 1851. godine. Iste godine u Cazinu je podignuta buna protiv Omer-paše Latasa. U znak pobune tada je sa cazinskog grada opalio posljednji top.

Najprije je na platou podignuta srednjevjekovna tvrđava sa četiri kule. Na strmom terenu, oko cijele tvrđave u osmanlijskom periodu podignuti su novi bedemi, pa cijela utvrda ima površinu 5 hektara.

Godine 1576. na mjestu današnje, unutar bedema srednjovjekovne utvrde, izgrađena je džamija. Srušena je 1879. godine. Iste godine je sagrađena nova, prvobitno sa drvenom munarom, koja se ubrajala među najveće džamije u Bosni i Hercegovini. Prema Kreševljakovićevim navodima, u njoj je klanjalo 2.000 ljudi.

Stari grad Cazin sa džamijom proglašen je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine ^[1]

• Hamdija Kreševljaković, Naše starine 1953 -Stari bosanski gradovi
• Husref Redžić, 2009 -Srednjovjekovni gradovi u Bosni i Hercegovini