Mk VIII Challenger

Tank, Cruiser, Challenger (A30)^[a]

Challenger z pułku 15/19th Hussars, 11 Dywizji Pancernej, Holandia, 17 października 1944
Dane podstawowe
Państwo	Wielka Brytania
Producent	Birmingham Railway Carriage and Wagon Company
Typ pojazdu	czołg pościgowy
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	5
Historia
Prototypy	1942
Produkcja	1943–1945
Egzemplarze	200
Dane techniczne
Silnik	1 silnik gaźnikowy, czterosuwowy, o pojemności 27000 cm³, Rolls-Royce Meteor o mocy 600 KM (441 kW) przy 2550 obr./min, chłodzony płynem
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	527 l
Pancerz	10–101 mm
Długość	8,01 m
Szerokość	3,07 m
Wysokość	2,78 m
Prześwit	0,41 m
Masa	bojowa: 32 500–33 000 kg
Moc jedn.	18,2–18,5 KM/t
Nacisk jedn.	0,92–1,0 kg/cm²
Osiągi
Prędkość	51 km/h w terenie: 24 km/h
Zasięg pojazdu	240 km (po drodze), 112 km (w terenie)
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	100 cm
Rowy (szer.)	310 cm
Ściany (wys.)	96 cm
Kąt podjazdu	31°
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 armata 77 mm HV kal. 76,2 mm 1 karabin maszynowy Besa kal. 7,92 mm[b]
Użytkownicy
Wielka Brytania, Polska, Czechosłowacja
Multimedia w Wikimedia Commons

Tank, Cruiser, Challenger (A30) – czołg pościgowy konstrukcji brytyjskiej z okresu II wojny światowej.

Doświadczenia wyniesione z walk brytyjskich wojsk pancernych, zwłaszcza bitew stoczonych na pustyni Afryki Północnej, wykazały pilną konieczność skonstruowania nowego czołgu. Miał on być uzbrojony w nowoczesną, długolufową armatę dużego kalibru, zdolną do niszczenia nieprzyjacielskich czołgów na dużych odległościach. Zamówienie na nowy czołg wpłynęło w styczniu 1942. Postanowiono wykorzystać nowe podwozie zbudowane na bazie podwozi czołgów Cromwell i Centaur (A27). Zostało ono, w porównaniu z pierwowzorem, przedłużone o dodatkową parę kół nośnych oraz poszerzone tak, aby można było zamontować wieżę o większej średnicy.

Była to wieża produkcji zakładów Stiothert & Pitt testowana w czołgu TOG 2. Próby wykazały konieczność wzmocnienia podwozia, spowodowaną wzrostem o 3000 kg masy wozu. Stwierdzono też konieczność zamontowania dodatkowego silnika do obracania wieży. W nowym wozie zlikwidowano przedni kadłubowy karabin maszynowy typu Besa. Umieszczono w tym miejscu dodatkowy zapas amunicji.

Zamówiono 200 sztuk nowych wozów. Pierwsze czołgi dostarczono do oddziałów w sierpniu i wrześniu 1944. Były one używane w jednostkach uzbrojonych w czołgi typu Cromwell, jako wozy wsparcia do zwalczania czołgów przeciwnika. Planowano dostarczenie jednego Challengera do każdego plutonu Cromwelli. Czołgi typu Challenger zostały wycofane z uzbrojenia armii brytyjskiej zaraz po zakończeniu wojny.

W Armii Czechosłowackiej Challengery były na uzbrojeniu 1 Czechosłowackiej Brygady Pancernej (Československá samostatná obrněná brigáda). Brygada posiadała czołgi Mk VIII Cromwell, M5A1 Stuart oraz 22 czołgi Challenger. Po zakończeniu działań powróciła ona, wraz ze sprzętem, do kraju. Czołgi pozostały na uzbrojeniu wojsk czechosłowackich do początku lat 50. XX wieku. Wkrótce zostały przesunięte do zapasu mobilizacyjnego, gdzie były zmagazynowane do 1959 do momentu wycofania z uzbrojenia. Wieże czołgów planowano użyć, jako elementy fortyfikacji, ale tego pomysłu nie zrealizowano^[3].

 Osobny artykuł: Broń pancerna Polskich Sił Zbrojnych.

W Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie czołgi Challenger były stosowane w pancernym pułku rozpoznawczym 1 Dywizji Pancernej – 10 pułku strzelców konnych. Pierwsze dwa czołgi pułk otrzymał 26 sierpnia 1944 roku i posłużyły do zapoznania się z nowym sprzętem oraz jako sprzęt treningowy. Kolejne 9 pojazdów przekazano Polakom między 31 października a 3 listopada 1944 roku. Chrzest bojowy polskie Challengery przeszły w czasie walk o miejscowości Made i Wagenberg^[c]. Między 1 stycznia a 4 marca 1945 roku pułk otrzymał kolejne uzupełnienia. W każdym szwadronie czołgi skoncentrowano w dodatkowym czwartym plutonie, który liczył 3 Challengery. Po zakończeniu wojny czołgi zgrupowano w jednym szwadronie pułku. Ich liczba nie jest pewna i wynosiła prawdopodobnie od 12 do 16, a razem z wozami zapasowymi nie przekraczała 20^[d]. W marcu 1947 roku wszystkie Challengery podobnie, jak cały sprzęt pułku zostały przekazane Anglikom^[5].

Do czasów współczesnych zachowały się tylko 2 pojazdy:

• Holandia – pojazd w Nationaal Oorlogs-en Verzetsmuseum w Overloon.
• Wielka Brytania – początkowo pojazd był eksponowany w Isle of Wight Military Museum. Obecnie znajduje się w Bovington Tank Museum, gdzie czeka na renowację. Pojazd jest w złym stanie technicznym, a wieża i kadłub pochodzą z dwóch różnych czołgów^[6].

• Janusz Magnuski: Wozy bojowe Polskich Sił Zbrojnych 1940-1946. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1998, s. 107-111. ISBN 83-86776-39-0.
• David Fletcher, Richard Harley: Cromwell Cruiser Tank 1942-1950, New Vanguard 104. Oxford: Osprey Publishing, 2006, s. 36-38. ISBN 1-84176-814-6.
• Vladimír Francev: Československé tankové síly 1945-1992. Praga: Grada Publishing a.s., 2012, s. 184-186. ISBN 978-80-247-4029-4.