Przedmiotem wynalazku jest cisnieniowy zawór odciazajacy, zwlaszcza dla sprezarek, którego obu¬ dowa ma otwór cylindryczny z tlokiem przesuwaja¬ cym sie (przeciw sille cofajacej i siterujjacyim kanalem odpowietrzenia wychodzacym z otworu cylindro¬ wego.Zawory tego rodzaju instaluje sie w przewodach zasilania szczególnie malych urzadzen sprezarko¬ wych pomiedzy sprezarka a zbiornikiem cisnienio¬ wym w celu umozliwienia odciazonego rozbiegu sprezarki w urzadzeniu znajdujacym sie pod cis¬ nieniem.Znane sa zawory wyposazone w dwa tloki za¬ worowe zainstalowane koncentrycznie jeden w drugim w otworze cylindrowym, przy czym jeden z tloków steruje kanalem odpowietrzenia wychodzacym na zewnatrz przez obudowe, a drugi dziala jako zanikniecie zaworu zwrotnego zapobie¬ gajacego powrót sprezonego czynnika ze zbiornika do sprezarki. Obydwa tloki sa uruchamiane cis¬ nieniem sprezarki i przesuwaja sie przeciw sile sprezyny odwodzacej jak dlugo pracuje sprezarka.W tym czasie kanal odpowietrzenia jest zamknie¬ ty, a przy wystarczajacej ilosci czynnika tloczonego jest otwarty zawór zwrotny utworzony przez oby¬ dwa tloka, wskutek czego tloczony czynnik moze przechodzic do zbiornika cisnieniowego. Po ustaniu pracy sprezarki tloki wracaja do swego wyjscio¬ wego polozenia pod wplywem dzialania sprezyn odwodzacych zamykajac równoczesnie polaczenie ze zbiornikiem cisnieniowym i otwierajac kanal odpowietrzenia, dzieki czemu zmniejsza sie cisnie¬ nie pomiedzy sprezarka a cisnieniowym zaworem odciazajacym.Znane cisnieniowe zawory odciazajace maja wiec budowe stosunkowo skomplikowana, wskutek cze¬ go ich zastosowanie jest nieekonomiczne szczególnie w mniejszych instalacjach sprezarkowych. Prowa¬ dzono próby nad uproszczeniem ich konstrukcji przez zastosowanie tylko jednego tloka zaworowe¬ go, któryby zarówno sterowal kanalem odpowie¬ trzenia, jak tez bylby zamknieciem dla zaworu zwrotnego. Wylonily sie tu jednak tmjdnosci po¬ legajace na tym, ze przy silnej sprezynie odwo¬ dzacej zawór zwrotny otwiera sie zbylt pózno a jego zanikniecie wykazuje sklonnosci do drga¬ nia w czasie pracy. Jezeli natomiaJst zastosuje sie slabsza sprezyne odwodzaca, to wówczas tlok po¬ zostanie w polozeniu otwarcia, a wtedy nie na¬ stapi odciazenie sprezarki, lub wystapi niepra¬ widlowe.Zadaniem wynalazku jest wyeliminowanie tych wad i niedogodnosci przez opracowanie konstruk¬ cji prostego zaworu odciazajacego, którego tlok przy dostatecznie slabej sprezynie odwodzacej po¬ wróci niezwlocznie w swoje polozenie wyjsciowe natychmiast po zatrzymaniu sprezarki.Zadanie to zostalo rozwiazane wedlug wynalazku przez opracowanie zaworu odciazajacego z jedrnymi tylko tlokiem w ten sposób, ze co najmniej po 99 52499 524 jednej stronie znajdujacego sie w otworze cylindro¬ wym wylotu z kanalu odipowietrzemia jest wyko¬ nany zlobek lub wyciecie polaczone z wnetrzem obudowy. Dzieki tak prostemu zabiegowi uzyskuje sie prawidlowe dzialanie cisnieniowego zaworu od¬ ciazajacego, co eliminuje stosowanie skompliko¬ wanych konstrukcji z dwoma tlokami zaworo¬ wymi. Przy odpowiednio gladkim otworze cylin¬ drowym i gladkim tloku tlok ten w stanie otwar¬ tym zostaje przesuniety) cisnieniem tloczonego czynnika od wewnajtirz do kanalu odpowietrzenia.Cisnienie to dziala na stosunkowo duza powierzch¬ nie uszczelnienia poprzez cala dlugosc prowadze¬ nia tloka. Powstajaca z tego sila wytwairza sile tarcia, której nie moze pokonac sprezyna odwo¬ dzaca. Z tego powodu zawór nie zamyka sie.Zlobki lufo wyiciejcia wykonane zgodnie z wyna¬ lazkiem, które sa polaczone z wnejtirzem obudowy, umozliwiaja .,wyrównanie cisnienia pomiedzy wnetrzem obudowy a najwieksza czescia pierscie¬ niowego zlobka pomiedzy tlokiem a otworem cy¬ lindrowym, w zwiazku z czyim powierzchnia dzia¬ lania sily nacisku a takze taircie pomiedzy tlokiem i otworem cylindrowym, zwlaszcza tarcie statyczne wystepujace przy otwartym zaworze zwrotnym, zostaje istotnie zmniejszone. Ta obnizona wartosc sily tarcia zostaje latflwo pokonana nawet przez stosunkowo slaba sprezyne odwodzenia.W przykladowym wykonaniu wedlug wynalazku po obydwu stronach otworu wylotowego jest wy¬ konane po jednym pierscieniowym zlobku w otwo¬ rze cylindrowym. Zlobki te daja sie latwo wyko¬ nac i sa polaczone z wnetrzem obudowy w oparciu o luz tlokowy w swoim obszarze znajdujacym sie naprzeciw kanalu odpowietrzenia, dopóki tlok jest przesuwany cdsnieniem wewnetrznym do kanalu odipowieitrzenia. Mozna równiez wykonac w otwo¬ rze cylindrowym zlobki przebiegajace w kierunku poosiowym obudowy. W nastepnym wykonaniu wy¬ konuje sie w otworze wylotowym co najmniej jeden zlobek, najkorzystniej koncenrtirycznde.Zlobki luib wyciecia moga byc wykonane w otworze cylindrowym lub w plaszczu tloka.W ostatnim przypadku nalezy je wykonac naj¬ lepiej w takiej czesci tloka, która w stanie otwar¬ cia znajduje sie ponizej otworu wylotowego z ka¬ nalu odpowietrzenia, wskutek czego w polozeniu tym kanal odpowietrzenia jest wprawdzie uszczel¬ niony, lecz w poblizu otworu wylotowego tego kanalu moze nastapic wyrównanie cisnienia z wewnetrzna przestrzenia zaworu. Wyciecia moga byc utworzone przez rozszerzenie otworu cylindro¬ wego lub naciecia w plaszczu tloka.Przedmiot wytnaiazku jest wyjasniony w przy¬ kladach wykonania na rysunku, na którym fdg. 1 i 2 przedstawiaja cisnieniowy zawór odciazajacy W przekroju poosiowym w róznych polozeniach, fig. 3 i fig. 4 — obudowy zaworów w przekroju poosiowym, fig. 5 — zawór cisnieniowy w innym wykonaniu w przekroju poosiowym, a fig. 6 — tlok zaworu innego wykonania w widoku.Cisnieniowy zawór odciazajacy wedlug wyna¬ lazku sklada sie z obudowy 1 z otworem cylin¬ drowym 2 oraz koncówkami z gwintem 3 i 4 slu¬ zacym do podlaczenia sprezarki do przewodu za- 45 50 55 silajacego. W otworze cylindrowym 2 przesuwa sie wydrazony tlok 5 posiadajacy na jednym koncu srube 6 z uszczelka 7, a na drugim koncu zaopa¬ trzony w promieniowo wystajacy pierscien opo¬ rowy 8 spelniajacy funkcje zderzaka. Na pierscie¬ niu oporowym 8 jest oparta sprezyna odwodzaca 9.W poblizu koncówki tloka 5 zamknietej sruba 6 sa wykonane promieniowe otwory 'lo^r-ipatomiiast przez obudowe 1 przechodzi promieniowo na zew¬ natrz kanal odpowietrzenia 11, którego otwór wy¬ lotowy 12 znajduje sie w otworze cylindrowym 2.W wykonaniu przedstawionymi na fig. 1 i 2 po obydwu stronach otworu wylotowego 12 znajduje sie po jednym zlobku li. Zlobki te sa wykonane w ksztalcie pierscieniowych podciec w otworze cylindrowym 2. iNatomiast na fig. 3 zlobki 13 . sa wykonane w kierunku poosiowym otworu cylindrowego 2. iNa fig. 4 przedstawiono wykonanie, w którym kanal odpowietrzenia 11 jest usytuowany w zlaczce 14, która jest przykrecona promieniowo do otworu cylindrowego 2 w obudowie 1. Koncówka zlaczki 14 znajdujaca sie w otworze cylindrowym 2 ma zakonczenie stozkowe dzieki czemu jest utworzony pierscieniowy zlobek 13 w otworze cylindrowym 2, przy czym zlobek ten obejmuje koncentrycznie otwór wylotowy 12 kanalu odpowietrzenia 11.Na fig. 5 przedstawiono kilka zlobków 13 wy¬ konalnych w tloku 5.Natomiast na fig. 6 przedstawiono wyciecia 15 wykonane po obydwu stronach kanalu odpo¬ wietrzenia 11 jako rozszerzenia otworu cylindro¬ wego 2. W tym wykonaniu tlck 5 przesuwa sie tylko po stosunkowo waskiej powierzchni pierscie¬ niowej pomiedzy obydwoma wycieciaimi 15 w otworze cylindrowym 2 i dodatkowo jest prowadzony na swym koncu pierscieniem oporowym 8. Wyciecia moga byc Itakize wykonane w plaszczu tloka 5.Cisnieniowy zawór odciazajacy wedlug wyna¬ lazku jest wlaczony wiraz z obudowa 1 w przewód zasilajacy sprezairke w kierunku oznaczonym strzalka w miejiscu pomiedzy sprezarka a zbiorni¬ kiem cisnieniowym. Przy niepracujacej sprezarce tlok 5 znajduje sie w polozeniu przedstawionym na fig. 1. Sruba 6 oraz uszczelka 7 zamykaja Wtedy otwarty koniec tloka 5 a takze otwór cy¬ lindrowy 2. Promieniowe otwory 10 w tloku 5 sta¬ nowia polaczenie wnetrza 16 obudowy 1 z kanalem odpowietrzenia 11. Wówczas przejscie przez zawór cisnieniowy jest odciete, zas wnetrze 16 jest od¬ powietrzone kanalem odpowietrzenia 11. Gdy sprezarka zaczyna pracowac, wówczas we wnetrzu 16 obudowy 1 powstaje cisnienie, a przy odpo¬ wiedniej ilosci tloczonego czynnika tlok 5 prze¬ suwa sie w polozenie pokazane na fig, 2. W po¬ lozeniu tym tlok 5 umozliwia wolny przeplyw przez zawór w kierunku oznaczonym strzalka, wskutek czego czynnik tloczony za pomoca spre¬ zarki moze przeplywac z wnetrza 16 zaworu przez otwory 10 az do zbiornika cisnieniowego. Kanal odpowietrzenia 11 jest wtedy zamkniety tlokiem 5.Natychmiast po zatrzymaniu sie sprezarki naste¬ puje przesuniecie tloka 5 w wyniku dzialania sprezyny 9 przeciwnie do kierunku pokazanego strzalka na fig. 1 do polozenia, w którym zabez-99 524 pieczony jest powrót sprezonego czynnika ze zbior¬ nika i wftedy sprezarka zostaje odciazona kanalem odpowietrzenia 11.W polozeniu otwartym pokazanym na fig. 2 tlok jest przesuwany cisnieniem panujacym w jego wnetrzu 16 przeciwnie do otworu wylotowego 12 kanalu odpowietrzenia 11. Obydwa zlobki 13 zmniejszaja wtedy powierzchnie naciskowa. Jak widac na fig. 2, tlok 5 jest jednostronnie dociskany i do otworu wylotowego 12, wskutek czego zlobki 13 w miejscu polozonym naprzeciw. kanalu odpo¬ wietrzenia 11 sa polaczone z wnetrzem 16 zaworu szczelina powstala w oparciu o luz tlokowy po¬ miedzy otworem ¦. cylindrowym 2 i tlokiem 5.W zlobkach 13 panuje wtedy cisnienie wewnetrzne, wskutek czego powierzchnia dzialania sily na¬ cisku na odstep pomiedzy obydwoma zlobkami 13 jest ograniczona i w zwiazku z tym mala. Z tego powodu wystarcza stosunkowo slaba sprezyna od¬ wodzaca 9 w celu wycofania tloka 5 w jego po¬ lozenie wyjsciowe pokazane na fig. 1 przy zatrzy¬ maniu sie sprezarki.W praktyce uzyskuje sie to samo dzialanie w przypadku zlobków 13 przebiegajacych wzdluz otworu cylindrowego 2, jak pokazuje fig. 3. Rów¬ niez zlobek 13 pokazany na fig. 4 i wykonany koncentrycznie na otwotrze wylotowym 12, powo¬ duje znacizne zmniejszenie powierzchni naciskowej a tym samym i tarcia statycznego pomiedzy tlo¬ kiem 5 i otworem cylindrowym 2. W razie po¬ trzeby m(ozna polaczenie pomiedzy pierscieniowym zlobkiem 13 i wnetrzem 16 zaworu poprawic przez wykonanie dodatkowego wyciecia lub szcze¬ liny. Zlobki 13 w tloku 5 pokazane na fig. 4, sa usytuowane w ten sposób, ze w polozeniu otwar¬ tym przedstawionym na fig. 2 otwór wylotowy 12 jest odciety. Wewnetrzne zlobki 13 znajdujace sie z obu stron kanalu odpowietrzenia 11 wystarczaja w zasadzie do zapewnienia prawidlowego ruchu powrotnego tloka 5. Natomiast w celu otwarcia :zaworu zlobki 13 nie sa kolniieczntie potrzebne, gdyz na poczatku ruchu otwierania nie wystepuje duza róznica cisnien pomiedzy wnetrzem 16 zaworu a kanalem odpowietrzenia 11.W przykladzie wykonania przedstawionym na fig. 6 wyciecia 15 powoduja zmniejszenie po¬ wierzchni nacisku a tym samym i sily tarcia po¬ miedzy tlokiem 5 a otworem cylindrowym 2, w zwiazku z czym równiez i w tym przypadku przy slabej sprezynie 9 jest zapewnione szybkie zamkniecie zaworu i odciazenie cisnieniowe ka¬ nalem odpowietrzenia 11 natychmiast po zatrzy¬ maniu sie sprezarki. '¦. 15 ' PL