Lo tango es la musica e dança mai populara e internacionala d'Argentina. Es una dança qu'evòca en general la passion e l'amor. Las abilitats de sos dançaires son plan avaloradas pels que ne sabon.

A maugrat d'estar conegut peu son ritme e per las soas figuras de dança, lo tango qu'acessa un univèrs sancèr : ua varietat de ritmes caracterizats, ua poesia e un univers literari dab autors famós (com Manzi, Discépolo, Cadícamo), compositors populars e academics, ensembles instrumentaus (la orquesta típica e lo sexteto de tango) e ua lenga pròpia (lo lunfardo, castelhan de Buenos Aires hargat dab arcaïsmes e dab un lexic impregnat per lengas amerindianas e per mantuns dialèctes europèus).

Lo tango qu'ei donc indissociable de l'univers urban de Buenos Aires e de la soa istòria (que's parla de "folclòre urban") au maugrat d'evocar tanben pro sovent la cultura itàliana e la ciutat de París e tanben d'aver conquestat un succès deus grans dens autes país com Japon e Norvègia (que's pòt considerar lo "tango norvegian" com un genre a despart deu "tango argentin").

L'instrument de musica mei emblematic deu tango qu'ei lo bandoneon. La flabuta e la mandolina que hon emplegadas dens las purmèras tempsadas deu tango ; lo vriulon, la guitarra e lo piano que son, après lo bandoneon, los instruments generaument mei emplegats ; la contrabassa, totun, que possedeish un son d'ua expressivitat plan adaptada au tango qui hè atau partida deu son repertòri (caracteristicas plan expleitadas dens Contrabajeando d'Astor Piazzolla). Que cau soslinhar que lo tango qu'expleita recors de la musica contemporanèa dens lo cas, per exemple deu piano e deu vriulon (com trucar lo piano dab la man com se hosse un instrument de percussion o gratar las soas còrdas dab las unglas, o prémer l'arquet deu vriulon entà prodúser un son esglaishat entà, aquiu tanben marcat un ritme).

Lo poeta Enrique Santos Discépolo que dè ua definicion vaduda famosa deu tango com «ua pensada trista qui's dança».

En 2009 lo tango que ho marcat per l'UNESCO com partida deu Patrimòni Immateriau de l'Umanitat.

L'origina deu mot tango qu'ei mau documentada. La soa sonoritat, l'origina africana deu ritme (qui remonta a las hèstas negras de l'ancian Buenos Aires d'abans l'arribada massiva d'emigrants europèus durant la segonda meitat deu sègle XIX) e l'influéncia africana suu lunfardo que torna mei que probabla ua origina justament ligada au continent negre.

Etimologias aberrantas que hon perpausadas deu quíchoa tambo (lòc d'acès) e deu latin taguere ("tocar").

En lunfardo verré (a l'envèrs donc) que's dit tanben Gotán.

Lo ritme deu tango qu'ei 3 còps d'origina africana : que vadó au miei de las celebracions afroargentinas, que ho influénciat per lo ritme de l'abanera e tanben peus ritmes afro-uruguian (com lo candombe).

Lo tango espeliguèt dins la banlèga e lo pòrt de la vila de Buenos Aires a la fin del sègle XIX, al mitan d'un ambient que aquela ciutat argentina èra a se transformar en una granda metropòli per encausa de l'immigracion e del progrès economic. La barreja dels immigrants, negres e gauchos que arribavan a la ciutat an fach del tango un produch multicultural unic dins lo mond.

Al començament, las cançons èran unicament instrumentalas, interpretadas per de trios de guitarra, violon e flaüta, e los parelhs dançavan entrelaçats. Mai tard, foguèt integrat un instrument d'origina alemanda sonat bandoneon que donariá doncas al tango son son caracteristic que fa que siá reconegut sulpic dins lo mond entièr.

Pendent sas primièras annadas, se jogava e dançava dins los bordèls e, per aquesta rason, las paraulas de sas primièras cançons èran vulgaras e grotescas.

Lo tango que s'exportè en Euròpa on e ho au còp plan arrecebut e consemnat peu Kaiser Guilhen II e peu Vatican per'mor de la soa sensualitat. L'oligarquia e la borgesia argentina per aquesta rason que'u regetè dinc au son trionf en França (qui èra la soa referéncia culturau). Au son torn lo ritme deu tango qu'evoluí dab variantas inspiradas peus ritmes europèus com la valsa o la polka.

Los grands poètas de tango espeliguèron tre lo segond decenni del sègle XX, quand Pascual Contursi escriguèt "Mi noche Triste", e narrèt los sentiments d'un òme abandonat per sa femna.

L'occitan Carlos Gardel, autor per excelléncia del tango, enregistrèt aquesta pèça en 1917 e aital nasquèt çò que mai tard se sonariá lo tango cançon.

L'orquestracion, la composicion e l'interpretacion qu'evolué enter las annadas 40 e la fin deu sègle XX. Lo compositor Astor Piazzolla que'u virè de cap a ua forma academica e mei complèxa a còps regetada peu puristas mes arreconeguda e canonizat dens lo monde musicau academic deu monde sancèr.

Demest lo grand nombre d'autors d'aquesta disciplina, cal citar a mai del tolosan Carlos Gardèl, Roberto "Polaco" Goyeneche, Edmundo Rivero e Juan de Dios Filiberto.

• Carlos Gardel : figura mei emblematica deu tango, vadut a Tolosa e mort joen dens un accident d'avion abans d'arrecéber funeralhas nacionaus.
• Agustín Magaldi : entrat tanben dens l'istòria politic en bèth ajudar la futura Evita adolescenta a començar ua carrièra artistica a Buenos Aires.
• Alberto Castillo
• Sofía Bozán : chafrada la Negra.
• Alberto Marino
• Floreal Ruiz
• Roberto Rufino
• Miguel Montero
• Edmundo Rivero
• Roberto Goyeneche : chafrat el Polaco.
• Hugo del Carril : actor de cinèma e militant peronista qui enregistrè la Marcha peronista.
• Alberto Castillo : mètge de formacion.
• Tita Merello
• Julio Sosa : cantaire uruguaian.(El Varón del tango)
• Susana Rinaldi
• Rubén Juárez
• Raúl Lavié : chafrat el Negro.

• Eduardo Arolas
• Aníbal Troilo
• Astor Piazzolla
• Rubén Juárez
• Raúl Garello
• Rodolfo Mederos

• Julio de Caro
• Antonio Agri

• Juan D'Arienzo
• Anibal Troilo "Pichuco"

• Pierre Dulaine

La tematica deu tango qu'ei urbana com la soa lenga e ligada dab la realitat sociala e istorica de Buenos Aires : la soletat devuda a l'immigracion.

La votz poetica deus tèxtes de tango qu'ei atau sovent nostalgica (Te acordás hermano), dab lo regret deu temps qui passa, deu monde urban qui's transforma lèu (Buenos Aires que pravè tot d'un còp hèra viste dab l'immigracion) en bèth escobar la vila anciana de la joentut. Lo tango que hè a còps lo balanç de la joentut passada e de las ocasions perdudas (Uno, Cafetín de Buenos Aires, Sueños de barrilete).

Sovent que lamenta lo cinisme e la manca d'onestetat deu monde (Yira yira, qu'ei a díser "Que vira, que vira" au maugrat de tot, Qué sapa señor ?, Al mundo le falta un tornillo, Cambalche) e qu'evoca lo personatge deu gil (Chorra), òmi vençut per'mor d'estar onèste e expleitat peus autes mei astuts e shens vergonha. Dens aqueth contèxte lo tango qu'evòca sovent hemnas fataus qui an sabut expleità's un gil (Aquel tampado de armiño, Yvette). Au contre deu gil be i a lo bacán (Garufa) qui eth, e expleita ua hemna. Lo tango qu'evoca sovent las lamentacions deus qui son estats expleitats, abandonats o enganats (engaño qu'ei ua paraula hèra emplegada) com Madame Ivonne.

L'immigracion qu'ei tanben evocada dab la nostalgia d'un vilatge (italian sovent - la Violeta) qui no's tornerà pas jamei véder. La nostalgia qu'inclusèish la referéncia aus pairs (lo pair - dens Antiguo reloj de cobre - e mei que mei la mair com sola hemna onesta - Pobre mi madre querida - ) qui non son pas mei.

A maugrat d'aquesta lamentacion, lo tango que's vòu optimista per flegma (Ríe payaso), la sofrença qu'ei apasimada a maugrat de l'amarumi. Lo cap d'orquèstra argentin Daniel Barenboim que soslinhè que l'acòrd finau deus tango qu'ei doç per aquesta rason.

Per aquestas rasons tanben, l'interpretacion deu tango que chic favorabla au bel canto academic o a ua interpretacion en grop o per un còr ; qu'ei l'expression d'un sentiment individuau e interior virat de cap a un passat qui no's pòt pas adobar.

Buenos Aires, lo son pòrt e los sons quartièr praubes e immigrats deu sud (Arrabal, Caminito', Silbando), lo sons cafés (Viejo Tortoni) que son de temas de tango : Buenos Aires, Los cien barrios porteños, e un regret dens lo tango Anclao en París (qui evoca los regrets d'un argentin praube qui viu luenh shens poder tornar).

Fin finala, lo tango, qu'ei a còps un tema autoreferenciau de tango : Tango argentino, Así se baila el tango, La canción de Buenos Aires.

• Tango Festivals
• todotango.com
• Pasiontango

• Portau d’Argentina