Axiologia

L’axiologia (del grèc: axia o axios, valor, qualitat) pòt definir, o la sciéncia de las valors sociologicas e moralas, o, en filosofia, a l’encòp una teoria de las valors (axios) o una branca de la filosofia s'interessant al domèni de las valors.

Es subretot dins l'Alemanha de la fin del sègle XIX qu’apareguèron de filosòfs se reclamant de l'axiologia (coma Heinrich Rickert o Wilhelm Windelband).

Per d’unes, l’axiologia deu èsser considerada coma una recerca per establir una ierarquia entre las valors (coma per Nietzsche dins la Genealogia de la morala o dins l’òbra de Max Scheler). Dins aqueste sens, pòt se destriar en doas partidas:

• l’etica ;
• l’estestica.

Ambedoas essent per excelléncia dos domènis « axiologics » (fasent partit del mond de las valors), es a dire somés a la necessitat d'èsser pres en carga en tèrmes de valor (de començar per las mai generalas: « ben », « mal », « bèl », « laid », etc.). Çò que, per consequent, introduch los problèmas ligats a l'argumentacion, que lo domèni de las valors es en estrecha dependéncia amb los arguments mobilizats per d’interlocutors per far valer una critica de gost (estetica) o per justificar o jutjar d'una conduicha (etica). Lo filosòf Chaïm Perelman envisatja la question de l'axiologia del vejaire de la retorica e de l'argumentacion dins sa Novèla retorica.

Al començament del sègle XX, se constata que l'emplec del tèrme axiologia es mai frequent. S’encontra dins l'obratge de Paul Lapie Logica de la volontat e, en 1905, dins lo títol de l'obrage en alemand d’Eduard von Hartmann Grundriss der Axiologie; aqueste mèsme autor l'auriá ja utilizat en 1890 dins « L'Axiologia e sas divisions »^[1] (Font: Institut für Axiologische Forschungen)

Mai sovent, lo tèrme axiologia es utilizat al sens de sistèma de valors. E l'axiologia coma disciplina jamai s’impausèt, donant d’òbras marginalas que, sovent, son pas de novelum al respècte dels questionaments lançat pels fondators d’aquesta branca de la filosofia alemanda.

L'expression « neutralitat axiologica » defenduda per Max Weber dins sas conferéncias (Lo Sabent e lo politic) es passada a l'usatge per defendre un vejaire (en l'escasença aqueste de l'istorian o del sociològ) assajant d'aténher un maxim d'objectivitat en s'interdisant tot jutjament de valor e tota critica de çò que fa l'objècte de son analisi.

• Céline Babin, Le Discours de l'axiologie romanesque, thèse (Ph.D.), Université Laval, 1995.
• Marchetti Adriano, Axiologie et poésie chez Léon Bloy, Léon Bloy au tournant du siècle, textes réunis et présentés par Pierre Glaudes, Toulouse, Presses universitaires de Toulouse-Mirail, 1992, p. 269-284.