Aiga pesuga

L'aiga pesuga o oxid de deutèri qu'ei compausada, com l'aiga, de dus atòms d'idrogèn e d'un atòm d'oxigèn (dab ua formula quimica H₂O) mes dab la diferéncia que los isotòps d'idrogèn be son de deutèri (isotòps d'idrogèn dab un nuclèu atomic compausat d'un proton e d'un neutron). Per aquesta rason la formula de l'aiga pesuga qu'ei notada : D₂O o ²H₂O.

Lo deutèri qu'ei mei pesuc que l'idrogèn-1 permor lo son nuclèu que contien un neutron absent dehens lo segond isotòp. Aquesta preséncia d'atòms isotopics pesucs que hè que l'oxid de deutèri e sia ua iaga mei pesuga que l'aiga naturala (on moleculas d'aiga pesuga pòden estar presenta, mes en quantitats minoritàrias).

Dab pas sonque un deutèri e un idrogèn que's pòt hargar ua molecula d'aiga semipesuga (HDO).

Com lo son nom ac ditz, la massa de l'aiga pesuga qu'ei superiora a la massa de l'aiga normala. Las soas proprietats quimicas que demòran pròchas mes, logicament, los punts de fusion e de vaporacion que son superiors.

Dens l'industria nucleara, l'aiga pesuga qu'ei emplegada com moderator de neutrons, tan vau díser que lo son ròtle qu'ei de ralentir los neutrons entà que siin eficaç dehens lo procès de reaccion en cadena ; au contra de l'aiga normala, l'aiga pesuga que relenteish los neutrons shens los acaparar.

Durant la Segonda Guèrra Mondiau, un enjòc entaus Aligats que ho d'empachar que lo alemans e posquessin provesí's en aiga pesuga entà hargar ua bomba atomica.

L'aiga pesuga qu'ei presenta en petita quantitat dens la natura. En hòrta proporcion, que perturba e quitament qu'empacha la mitòsi dens las cellulas eucariòtas. Aquò que vòu díser qu'a partir de 50% d'aiga pesuga dens l'organisme, aqueth que vad malaut per'mor de non pas poder assegurar tots los procès biologics qui ajan besonh d'un renovelament cellular (com la sang o la paret intestinala). Ua planta adaigada dab aiga pesuga non pòt pas germiar ni créisher.

• Deutèri.

• Portal de la Quimia