Mastodont
| Mastodont | |
| |
| Utbreiing | |
 Utbreiinga av Mastodont | |
| Systematikk | |
| Rike: | Dyr Animalia |
| Rekkje: | Ryggstrengdyr Chordata |
| Underrekkje: | Virveldyr Vertebrata |
| Klasse: | Pattedyr Mammalia |
| Orden: | Snabeldyr Proboscidea |
| Overfamilie: | Mammutoidea |
| Familie: | †Mammutidae |
| Slekt: | †Mastodont Mammut Blumenbach, 1799 |
Mastodont (Mammut) er utdøydde dyr i ordenen elefantdyr (Proboscidea). I motsetnad til dei ekte mammutane (Mammuthus) som vert oppførte i familien Elephantidae, høyrer mastodontane som einaste slekt til familien Mammutidae. I det minste somme var hårete liksom ullhåra nashorn og mammut. Dei skil seg frå mammutar og elefantar gjennom dei koniske tennene sine, tilpassa føde av lauv i staden for gras. Namnet mastodon (gresk μαστός, 'bryst' og οδών, 'tann') syner til tannforma. Støyttennene kunne verte opp til fem meter. Mastodon var tidlegare namnet på den slekta mastodontane då vart rekna til.
Skildring
[endre | endre wikiteksten]
Mastodontar hadde ein låg, lang skalle og bøygde støyttenner[1] som kunne verte opp til fem meter. Hannane hadde større og meir bøygde støyttenner.[2] Tennene deira var spisse og svært ulike dei til mammutar og elefantar.[3]
Mastodontar hadde kortare føter, lengre kropp og større muskelmasse enn mammutar.[4] Gjennomsnittleg storleik på arten M. americanum var ei skulderhøgd på rundt 2,3 meter. Ein stor homastodont eller ein liten hannmastodont kunne ha ei slik høgd. Store hannar kunne bli opptil 2,8 meter høge[2] og vega så mykje som 4,5 tonn.[3] I det minste somme mastodontar var hårete liksom ullhåra nashorn og mammut.
Periode
[endre | endre wikiteksten]Mastodontar oppstod for omkring 10 millionar år sidan. Dei siste døydde ut etter den siste istida. Dei levde i Nord- og Sentral-Amerika i sein miocen eller sein pliocen fram til dei døydde ut ved slutten pleistocen, for 10 000-11 000 år sidan.[5]
Ein veit at mastodontar framleis levde i Nord-Amerika då menneska vandra inn; funn som syner at mastodontar vart jakta av menneske finst, men det er uklart om menneska si jakt på dei var grunnen til at mastodontane døydde ut. Nye funn tyder på at ein meteor slo ned for 12 900 år sidan, om lag på den tida dyra forsvann og at den katastrofen gjorde slutt på mange artar pattedyr på den nordlege halvkula.
Artar
[endre | endre wikiteksten]Ein skil mellom fem arter:
- Amerikansk mastodont (Mammut americanum) (Kerr, 1792)
- M. matthewi (Osborn, 1921)
- M. raki (Frick, 1933)
- M. cosoensis (Schultz, 1937)
- M. furlongi (Shotwell & Russell, 1963)
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ Lucas, Spencer G.; Guillermo E. Alvarado (2010). «Fossil Proboscidea from the Upper Cenozoic of Central America: Taxonomy, Evolutionary and Pelobiogeographic Significance». Revista Geológica de América Central. 42: 9–42. ISSN 0256-7024.
- ↑ 2,0 2,1 Woodman, N. (2008). «The Overmyer Mastodon (Mammut americanum) from Fulton County, Indiana». The American Midland Naturalist 159 (1): 125–146. doi:10.1674/0003-0031(2008)159[125:TOMMAF]2.0.CO;2.
- ↑ 3,0 3,1 Sullivan, Robert M. (2010). «Rising from the muck: The Marshalls Creek mastodon». Pennsylvania Heritage.
- ↑ Lange, I.M. (2002). Ice Age Mammals of North America: A Guide to the Big, the Hairy, and the Bizarre (illustrated utg.). Mountain Press Publishing. s. 166–168. ISBN 0878424032.[daud lenkje]
- ↑ Fiedal, Stuart (2009). «Sudden Deaths: The Chronology of Terminal Pleistocene Megafaunal Extinction». I Haynes, Gary. American Megafaunal Extinctions at the End of the Pleistocene. Springer. s. 21–37. ISBN 978-1-4020-8792-9. doi:10.1007/978-1-4020-8793-6_2. Arkivert frå originalen 5. desember 2012. Henta 12. mars 2015.
- Denne artikkelen bygger på «Mastodont» frå Wikipedia på svensk, den 14. april 2013.