نوروز
نوروز اتا از قدیمی‌ترین جشن‌ئون بموندسته دوران باستون جه هسته. خاستگاه نوروز ایران باستون جه رسنه و هنتا مردم مناطق مختلف فلات ایران نوروز ره جشن گرنه. زمون برگوزاری نوروز، شروع فصل بهار هسته. نوروز ایران و افغانستون دله آغاز سال نو محسوب وانه و بعضی دیگر از کشورون تعطیل رسمی هسته.
بنا به پیشنهاد جوموری آذربایجون [۱]، مجمع عمومی سازمان ملل نشست ۴ اسفند ۱۳۸۸ (۲۳ فوریه ۲۰۱۰) ۲۱ مارس ره به‌عنوان روز جهونی عید نوروز، با ریشهٔ ایرانی به‌رسمیت بشناسینه و وه ره شه تقویم دله جا هدانه. متن تصویب بَیی دله مجمع عمومی سازمان ملل دله، نوروز، جشنی با ریشه ایرانی که قدمتی بیش از ۳ هزار سال دانّه و امروزه بیش از ۳۰۰ میلیون نفر وه ره جشن گیرنه توصیف بَیی‌یه.[۲]
پیش از این تاریخ ۸ مهر ۱۳۸۸ خورشیدی، نوروز توسط سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد، به عنوان میراث غیر ملموس جهونی، به ثبت جهونی برسیبی‌یه.[۳] ۷ فروردین ۱۳۸۹ اولین دورهٔ جشن جهونی نوروز تهران دله برگزار بیّه و این شهر به عنوان «دبیرخنهٔ نوروز» بشناسی‌یه بیّه.
نوروج تمن
[دچی‌ین]جشن نوروز از لحظه اعتدال بهاری شروع وانه. دانش اساره‌شناسی دله، اعتدال بهاری یا اعتدال ربیعی نیم‌کره شمالی زمین به لحظه‌یی بائوته وانه که خورشید از صفحه استوای زمین گذرنه و به سوی شومال آسمون شونه. این لحظه، لحظه اول برج حمل اسم دانّه،[۴] و تقویم هجری خورشیدی دله با اولین روز (هرمز روز یا اورمزد روز) از ماه فروردین برابر هسته. نوروز تقویم میلادی دله با ۲۱ یا ۲۲ مارس مطابقت دانّه.[۵] و به تقویم مازندرونی مطابق ۱پتک هسته و آخرای گت چله دله کفنه.
کشورونی مثل ایران و افغانستون که تقویم هجری شمسی به کار وَرنه، نوروز، روز آغاز سال نو وشون دله هسته. اما کشورون آسیای میونه و قفقاز، تقویم میلادی متداول هسته و نوروز به عنوان آغاز فصل بهار جشن بَیته وانه و روز آغاز سال محسوب نوانه.[۶]
واژهٔ نوروز
[دچی‌ین]واژه نوروز اتا اسم مرکب هسته که از ترکیب دِ واژهٔ فارسی «نو» و «روز» به وجود بموئه. این نام دِ معنی دانّه:[۷]
- نوروز عام: روز آغاز اعتدال بهاری و سال نو
- نوروز خاص: روز ۶ فروردین با نام «روز خرداد»
ایرانیان باستون نوروز جه به عنوان ناوا سرِدا یعنی سال نو یاد کاردنه. مردمون ایرانی آسیای میونه هم زمون سغدیان و خوارزمشاهیون، نوروز ره نوسارد و نوسارجی به معنای سال نو گاتنه.[۸]
واژه نوروز الفبای لاتین دله
[دچی‌ین]در متن‌ئون گوناگون لاتین، بخش اول واژه نوروز با املای No،Now،Nov و Naw و بخش دوم وه با املای Ruz، Rooz و Rouz بنویشتوئه. بعضی از مواقع این دِ بخش پشت سر هم و بعضی اوقات با فاصله بنویشته وانّه. اما به باور دکتر احسان یارشاطر بنیان‌گذار دانشنومه ایرانیکا، نگارش این واژه الفبای لاتین دله با توجه به قواعد آواشناسی، به شکل Nowruz توصیه وانه. این شکل املای واژه نوروز جه، هم‌اکنون بنویشته‌ئون یونسکو و خله متون سیاسی دله به کار شونه.[۹]
تاریخچه
[دچی‌ین]منشأ و زمون بساته بیّن نوروز، درست معلوم نی‌یه.[۸] بعضی متن‌ئون کهن ایران ازجمله شاهنامه فردوسی و تاریخ طبری، جمشید و بعضی دیگر از متنا، کیومرث به‌عنوان پایه‌گذار نوروز معرفی بَینه.[۱۰] بِساتن ِنوروز شاهنامه دله، اینتی روایت بَیی‌یه که جمشید درحال بگذشتن از آذربایجون، دستور هدائه تا اونجه ونسه تختی بی‌یلن و شه با تاجی زرین تخت ِسر هنیشته. با برسی‌ین نور خورشید به تاج زرین وه، جهون نورانی بیّه و مردم شادی هاکردنه و وه روز ره روز نو اسم هاییته.[۸]
برخی از روایت‌ئون تاریخی، آغاز نوروز ره به بابلیون نسبت دنّه. طبق این روایت‌ئون، رواج نوروز ایران دله به ۵۳۸ سال قبل از میلاد یعنی زمون حمله گت ِکورش به بابل باز‌گردنه.[۸] همچنین بعضی روایت‌ئون دله، زرتشت جه به‌عنوان بنیان‌گذار نوروز اسم بَوردنه.[۸] اما اوستا (دست کم گاتها دله) نامی از نوروز نَورده.[۱۱]
نوروز زمون سلسله هخامنشیون
[دچی‌ین]کوروش دوم بنیان‌گذار هخامنشیون، نوروز ره سال ۵۳۸ قبل از میلاد، جشن ملی اعلام هاکرده. وه این روز دله برنامه‌ئونی ترفیع سربازون، پاکسازی مکانای همگونی و خنه‌ئون شخصی و بخشش محکوما وسّه اجرا کارده.[۱۰] این آیینا زمون دیگر شائون هخامنشی هم برگزار بی‌یه. زمون داریوش یکم، مراسم نوروز تخت جمشید دله برگزار بی‌یه. البته سنگ‌نوشته‌ئون به‌جا موندسته از دوران هخامنشیون، به‌طور مستقیم اشاره‌یی به برگزاری نوروز نیّه.[۸] اما بررسی‌ئون این سنگ‌نوشته‌ئون ِسر نشون دنه که مردم دوران هخامنشیون با جشن‌ئون نوروز آشنا بینه،[۱۱] و هخامنشیون نوروز ره با شکوه جشن گتنه.[۸][۱۲] شواهد نشون دنه داریوش اول هخامنشی، به مناسبت نوروز سال ۴۱۶ قبل از میلاد سکه‌یی از جنس طلا ضرب هاکرده که ونه ات وَر سربازی در حال تیراندازی نشون هدابینه.[۱۰]
دوران هخامنشی، جشن نوروز در بازه‌یی زمونی میون ۲۱ اسفند تا ۱۹ اردیبهشت برگزار بی‌یه.[۱۲]
نوروز زمون اشکانیون و ساسانیون
[دچی‌ین]زمون اشکانیون و ساسانیون هم نوروز جشن بَیته بی‌یه. این دوران، جشن‌ئون متعددی طول اتا سال دله برگزار کاردنه که مهمترین وشون نوروز و مهرگان بینه. برگزاری جشن نوروز دوران ساسانیون چن روز (دست کم شش روز) طول کشی‌یه و به دِ دوره پچیک نوروز و گت ِنوروز تقسیم بی‌یه. پچیک نوروز یا نوروز عامه پنج روز بی‌یه و از یکم تا پنجوم فروردین بی‌یه و روز ششم فروردین (خردادروز)، جشن گت ِنوروز یا نوروز خاصه برپا کاردنه.[۱۱] هر ات روز از روزون نوروز عامه، طبقه‌یی از طبقات مردم (دهقانا، روحانیا، سپاهیون، پیشه‌ورون و اشراف) به دیدار شاء امونه و شاء وشون ِگپ ره گوش دائه و حل وشون ِمشکلات وسّه دستور صادر کارده. روز ششم، شاء حق طبقات گوناگون مردم ره اداء کاردبی‌یه و این روز، تنها نزدیکای شاء به حضور وه امونه.[۱۳]
شواهدی وجود دانّه که دوران ساسانی سال‌ئون کبیسه رعایت نَینه. بنابراین نوروز هر چار سال، ات روز از موعد اصلی خادش (آغاز برج حمل) عقب موندسته و درنتیجه زمون نوروز این دوران دله همواره ثابت نیّه و در فصل‌ئون گوناگون سال جاری بی‌یه.[۱۴]
اردشیر بابکان، بنیان گذار سلسله ساسانیون، سال ۲۳۰ میلادی از دولت روم که ونجه شکست بخاردبینه، بخاسته که نوروز ره این کشور دله به رسمیت بشناسن. این درخاست مورد پذیرش سنای روم قرار بَیته و نوروز قلمرو روم به Lupercal معروف بیّه.[۱۰]
دوران ساسانیون، ۲۵ روز پیش از آغاز بهار، دوازده ستون که از خشت خام برپا کاردنه دله، انواع حبوبات و غلات (برنج، گندم، جو، نخود، ارزن، و لوبیا) ره کاشتنه و تا روز شونزدهم فروردین اینان ره جمع نکاردنه. هر کومتا از این گیاهان که بارورتر بی‌یه، اون سال دله محصول بهتری داشته. این دوران همچنین متداول بی‌یه که بامداد نوروز، مردم به همدیگر ئو پاشینه.[۱۳] از زمون هرمز یکم مرسوم بیّه که مردم نوروز ِشو تش روشن هاکنن.[۱۳] همچنین زمون جه هرمز دوم، رسم سکه هدائن نوروز دله به‌عنوان عیدی متداول بیّه.[۱۰]
نوروز پس از اسلام
[دچی‌ین]از برگزاری آیینای نوروز زمون امویان دله نشانه‌یی دست دله دنی‌یه و زمون عباسیون هم به نظر رسنه که خلفا گاهی پذیرش هدایای مردمی وسّه، نوروز جه استقبال کاردنه. با روی کار بموئن سلسله‌ئون سامانیون و آل بویه، جشن نوروز با گستردگی بیشتری برگزار بی‌یه.[۱۱]
دوران سلجوقیون، به دستور جلال‌الدین ملک‌شاه سلجوقی تعدادی از اساره‌شناسون ایرانی از جمله خیام بهترسازی گاهشمار ایرانی وسّ گرد بمونه. این گروه، نوروز ره اول بهار قرار هدانه و جایگاه وه ره ثابت هاکاردنه.[۱۱] بر اساس این گاهشمار که به تقویم جلالی معروف بیّه، ثابت بموندستن نوروز وسّه آغاز بهار دله، مقرر بیّه که هر چار سال ات‌بار، تعداد روزون سال ره (به‌جای ۳۶۵ روز)، برابر با ۳۶۶ روز در نظر بَیرِن. طبق این قاعده، ونه پس از انجام این کار ۷ دوره، دوره هشتم دله، به جای سال چارم، بر سال پنجوم ات روز اضافه بوائه. این گاهشمار از سال ۳۹۲ هجری شروع بیّه.[۱۴]
نوروز دوران صفویون هم برگزار بی‌یه. سال ۱۵۹۷ میلادی، شاء عباس صفوی مراسم نوروز ره عمارت نقش جهون اصفهان دله برگزار هاکرده و این شهر ره نیشتنگاه(پایتخت) همیشگی ایران اعلام هاکرده.[۱۰]
نوروز از دیدگاه اسلام و تشیع
[دچی‌ین]اسلام و به ویژهٔ آیین تشیع دله به نوروز به عنوان روزی خجسته نگاه کانّه و بر گرامی داشتن وه تأکید دارنه. از دیدگاه شیعه، نوروز روز ظهور امام زمون هسته. حدیثی از امام صادق بموئه:
- «روز نوروز همون روزی هست که خداوند ونه دله از بندگونش پیمون بَیته که وه ره پرستش هاکنن و هیچ چیزى ره ونه شریک نیرن و این که به پیامبرون و اولیایش ایمان بیارن و وه اولین روزی هسته که خورشید ونه دله طلوع هاکرده، و وائون باردار کوننده ونه دله بزوئه و گـُل‌ئون و تیتی‌ئون زمین آفریده بَینه. و اون روزیست که کشتی نوح(ع) به کوه جودى قرار بَیته. و اون روزى هسته که ونه دله قومى که ترس مرگ جه شه سره‌ئون جه درنمونه و وشون هزارون نفر بینه پس خداوند وشون ره بکاشته و سپس وشون ره این روز دله زنده هاکرده. و آن روزیست که جبرئیل بر پیامبر(ص) فرو بموئه. و اون همون روزیست که ابراهیم(ع) بت‌ئون شه قوم ره بشکسته. و اون همون روزیست که پیغمبر خدا، امیرالمومنین على(ع) ره کول هاکرده تا بت‌ئون قریش ره بالاى خدا ِسره جه به پائین دمبده و وشون ره خورد هاکرده...»
نوروز در دوران معاصر
[دچی‌ین]نوروز به عنوان اتا میراث فرهنگی دوران معاصر همواره مورد توجه مردم قرار داشته و هر ساله برگزار بی‌یه. البته برگزاری جشن نوروز به صورت آشکار برخی از کشورون توسط برخی حکومت‌ئون برای مدت زمونی ممنوع بی‌یه. حکومت شوروی برگزاری جشن نوروز ره بعضی از کشورون آسیای میونه مثل ترکمنستون، قرقیزستون و تاجیکستون ممنوع هاکرد بی‌یه و این ممنوعیت تا زمون گورباچف دمباله داشته. با این وجود، مردم این مناطق نوروز ره به‌گونهٔ پنهونی و یا روستائون دله جشن گیتنه.[۱۹][۲۰] همچنین برخی از مردم این مناطق جلب موافقت مقامات محلی وسّه اسم دیگری نوروز ِسر یشتنه؛ به‌طور مثال تاجیکستون دله، مردم با اتلاق جشن لاله یا جشن ۸ مارس سعی کاردنه که آیین‌ئون نوروز ره بی‌مخالفت مقامات دولتی به‌جا بیارن.[۸] همچنین افغانستان دله، دوران حکومت طالبون، برگزاری جشن نوروز ممنوع بی‌یه و این حکومت تنها تقویم هجری قمری ره به رسمیت اشناسی‌یه.[۴]
جغرافیای نوروز
[دچی‌ین]منطقه‌یی که ونه دله جشن نوروز برگزار وانه، امروزه شامل چن کشور وانه و همچنان این کشورون جشن گیرنه. برخی آیین‌ئون نوروز این کشورون دله با هم متفاوتنه. مثلاً افغان‌ئون سفره هفت‌میوه چینّه؛ اما ایران دله سفره هفت سین یِلنه.
جغرافیای نوروز با اسم نوروز یا مشابه وه، سراسر خاورمیونه، بالکان، قزاقستون، تاتار، آسیای میونه، سین کیانگ (ترکستون چین)، سودان، زنگبار، پچیک ِآسیا، سراسر قفقاز تا آستراخان و هم آمریکای شومالی، هندوستان، پاکستان، بنگلادش، بوتان، نپال و تبت ره شامل وانه.[۲۱]
همچنین کشورئونی مثل مصر و چین جزو سرزمین‌ئونی نیستنه که وشون دله نوروز جشن بیته وانه، اما امروزه جشن‌ئونی مشابه جشن نوروز این کشورون دله برگزار وانه.
تاریخ ۳۰ مارس ۲۰۰۹[۲۲] (۱۰ فروردین ۱۳۸۸)، پارلمون فدرال کانادا، اولین روز بهار هر سال ره به عنوان نوروز (Nowruz Day)، عید ملی ایرانیون و بسیاری اقوام دیگر نامگذاری هاکرده.[۲۳][۲۲]
در تاریخ ۲۴ فوریه ۲۰۱۰ سازمان ملل متحد با تصویب ات قطعنامه مقر سازمان نیویورک دله، عید نوروز ره به عنوان روز بین‌المللی نوروز و فرهنگ صلح جهون دله به رسمیت بشناسی‌یه.[۲۴]
- گت بنویشته ره بخوندین : مازرونی رسوم
زمون تحویل سال افراد خانواده دور سفره ۷سین که با ظرافت ئو سلیقه خانوم خنه بچیه بیه ئو در حالیکه پیـِر خونواده دعای تحویل خوندنه مونتظر سال نو وانه. در گوذشته که ایمکانات ایرتیباطی میثل رادیو ئو تلویزیون دنی بیه با تیراندازی یا بائوتن اذان سال جدید ره به همه ایعلام کاردنه گالشون هم گاتنه هر زمون ماهی شه دم ره تکون هاده عید وانه. بعد از این که سال نو بیه کسی که به عونوان مادرمه اینتیخاب بیه با مجمعی که ون دله قورآن، آیینه، او، سبزه ئو شاخه‌ئون سبز جوون قرار دانه سره دله انه چارگوشه اوتاقون ره او شننه قورآن ره کنار سفره هف سین یلنه ئو شاخه‌ئون سبز (هَلی دار) ره به این نیت که سال سرسبز ئو خِش ئو خورمی برای خونواده بائه، جلوی در اوتاق آویزون یا روی طاقچه اوتاق یلنه. دراین روز مارِسره (مادر)، غذای عید، سبزی پلا با کرک یا گوشت درست کانده. علاوه بر وه غذایی به عونوان خیرات برای اموات پجنّه ئو بین مردمون پخش کانه. در غروب شو ابّـِل سال به این ایعتیقاد که چراغ خنه وشون همیشه روشن ئو نورانی بائه، به سر در خانه‌ئون شمع یا تش آویزون کاننه.
مراسم
[دچی‌ین]سره‌تکونی
[دچی‌ین]سره‌تکونی اتا از مراسم نوروزی هسته که مردم بیشتر مناطقی که نوروز ره جشن گیرنه به وه پایبندنه. این مراسم، تموم سره و ونه وسایل آستانه نوروز دله گردگیری، شستشو و تمیز وانّه.[۲۵] این آیین کشورون مختلف از جمله ایران، تاجیکستون و افغانستون دله برگزار وانه.[۲۶]
تش‌دمبدائن
[دچی‌ین]
رسم تش‌دمبدائن (به فارسی: افروختن آتش)، از زمون‌ئون کوهن مناطق نوروز دله متداول بَیی‌یه. ایران، آذربایجون و بخش‌ئونی از افغانستون دله، این رسم به‌صورت روشن هاکردن تش شو آخرین چارشنبه سال متداول هسته. این مراسم چارشنبه‌سوری اسم دانّه.[۲۶] پرسّن تش ِسر جه ایام نوروز ترکمنستون دله هم رایج هسته.[۲۷]
همچنین رسم تش روشِن هاکردن بامداد نوروز بومِسرئون دله میون بعضی از زرتشتیون (از جمله در برخی از روستائون یزد، ایران دله) مرسوم هسته.[۲۸]
سفره‌ئون نوروزی
[دچی‌ین]
سفره‌ئون نوروزی اتا از مراسم مشترک مراسم نوروز بین مردمی هسته که نوروز ره جشن گیرنه. خله از نقاط ایران، جوموری آذربایجون[۲۹] و بعضی از نقاط افغانستون، سفره هفت سین پهن کانّه. این سفره دله هفت چی قرار گنّه که با حرف س شروع بَیی‌بائه؛ مثل سرکه، سنجد، سمنو، سه(سیب) و...[۳۰][۳۱] پهن هاکردن سفره هفت سین ایران دله آداب و رسوم خاصی دانّه. سفره‌ی ِسر آینه یلنه که نشونه روشنایی، شمع که نشونه نور و درخشش، ات کاسه ئو که نشونه پاکی هسته. زیبایی سفره وسّه سنبل جه استفاده کانّه و اینا جزء سین ِهفت سین به حساب نِنّه. برای تزئین سفره از مرغانه رنگ بَیی استفاده وانه. بعد از ورود سرخ ِماهی از چین به ایران از این پچیک ماهی‌ئون جهت زیبایی سفره هفت سین استفاده بیّه همچنین بعد از ورود ایسلام به ایران کتاب قرآن هم سفره سر قراربَیته. تموم هفت سینی که دچی‌یه بیّه ات معنی خاص ره هم به همراه دانّه. مثلا سیب نماد زیبایی وتن درستی هسته؛ سنجد به روایتی نماد عشق و محبت هسته؛ سبزه سرسبزی زندگی؛ سمنو برکت؛ سکه رزق و روزی؛ و سیر سمبل شفاو سلامتی هستنه. کابل و شهرون شومالی افغانستون دله، سفره هفت میوه متداول هسته. این سفره دله، هفت میوه قرار گنّه، از جمله؛ سبز و سرخ ممیج، چارمغز، بادوم، پسته، زردآلو و سنجد.[۳۰] دچی‌ین سفره‌یی مشابه با استفاده از میوه خشک بَیی، بین شیعیون پاکستان هم مرسوم هسته.[۳۲]
علاوه بر این، سفره هفت شین میون زرتشتیون، و سفره هفت میم بعضی نقاط واقع فارس اوستان ایران دله متداول هسته.[۳۱] جوموری آذربایجون دله هم بدون توجه به عدد هفت، شه سفره‌ئون ِسر، آجیل قرار دِنّه.[۳۲]
غذائون نوروزی
[دچی‌ین]
یکی از متداول‌ترین غذئونی که به مناسبت نوروز بپته وانه، سمنو (سمنک، سومنک، سوملک، سمنی، سمنه) هسته. این غذا با استفاده از جوونه گندم تهیه وانه. بیشتر کشورونی که نوروز ره جشن گیرنه، این غذا ره پجنّه. بعضی از کشورون دله، بپتن این غذا با رسوم خاصی همراه هسته. زنان و کیجائون مناطق مختلف ایران، افغانستون، تاجیکستون[۵]، ترکمنستون[۳۳] و ازبکستون[۳۴] سمنو ره به‌صورت دسته‌جمعی و بعضی گادر طول شو پجنّه و زمون یپتن وه ترانه‌ئون مخصوصی خوندنّه.[۳۰]
بپتن غذائون دیگر هم نوروز دله مرسوم هسته. به‌طور مثال بخش‌ئونی از ایران دله؛ سبزی پلا با ماهی، ترکمنستون دله؛ نوروزبامه[۳۵]، قزاقستون دله؛ اویقی آشار[۳۶]، بخارا دله؛ انواع سمبوسه[۳۷] بپته وانه. به‌طور کلی بپتن غذائون نوروزی هر منطقه‌یی که نوروز جشن بیته وانه دله مرسوم هسته و هر منطقه‌یی غذائون و شیرینی‌ئون مخصوص به خادش ره دانّه.
دید و بازدید
[دچی‌ین]دید و بازدید عید یا عید دیدنی اتا از سنت‌ئون نوروزی هسته که بیشتر کشورونی که وه ره جشن گیرنه، متداول هسته. بعضی از مناطق دله، یادهاکردن از بمرده‌ئون و وشون ِقبر ِسر بوردن نوروز دله رایج هسته.
مسابقات ورزشی
[دچی‌ین]برگزاری مسابقات ورزشی عمومی معابر شهری و روستایی، اتا دیگر از مراسم‌ئونی هسته که بعضی از کشورون دله به مناسبت نوروز برگزار وانه. ترکمنستون دله، مردان و زنان ترکمون، بازی‌ئون و سرگرمی‌ئون ویژه‌یی از جمله سوارکاری، کوشتی و... برگزار کانّه. برپایی تِلاجنگی و ورزا جنگ از دیگر مراسمی هسته که ترکمنستون دله برگزار وانه.[۲۷]
اوستان‌ئون شومالی افغانستون دله هم مسابقات بزکشی به مناسبت‌ئون مختلف از جمله نوروز برگزار وانه.[۳۸]
طبیعت‌گردی
[دچی‌ین]مردم ایران روز سیزدهم فروردین، به جائون طبیعی مثل پارک‌ئون، باغ‌ئون، جنگل‌ئون و مناطق خارج از شهر شونّه. این مراسم سیزده‌به‌در اسم دانّه. از کارون رایج این جشن، گره بزوئن سبزه و بائوتن دروغ سیزده هسته.[۳۹] مراسم سیزده‌به‌در مناطق غربی افغانستون ازجمله شهر هرات دله هم برگزار وانه. با وجودی که روز سیزدهم فروردین کشور افغانستان دله جزو تعطیلات رسمی نی‌یه، اما مردم این مناطق گردش طبیعت دله وسّه، عملاً شه کسب و کار ره تعطیل کانّه. مردم این منطقه همچنین اولین چارشنبه سال ره هم با گردش طبیعت دله سپری کانّه.[۴۰]
علاوه بر این، ساکنون کابل افغانستون دله، طول دِ هفته اول سال گردش وسّه به همراه خانواده به مناطقی که وشون دله گُل ارغوون درانه، شونّه.[۳۸]
اتا دیگر از رسم‌ئون نوروز که آسیای میونه و کشور تاجیکستون دله مرسوم هسته، مراسم گل‌گردونی و بلبل‌خوانی هسته. گل گردون‌ئون از دره و تپه و دامنهٔ کوه‌ئون، گل چینّه و شه اهل دهستون ره از تموم بیّن زمستون و بموئن عروس سال و شروع کشت و کار بهاری و بموئن نوروز مژده می‌دهند.
منتقدان نوروز
[دچی‌ین]نویسندگون و نظریه پردازونی هم دَیی‌نه که نوروز ره آیینی ناپسند و بد دونستنه. بعضی روحانیون پس از انقلاب سال ۵۷ سعی در پاک‌هاکردن نوروز از تقویم ایران هاکردنه.[۴۱] مرتضی مطهری بزرگداشت چارشنبه سوری ره «احمق‌ئون» ِکار دونسته، و آیین نوروز ره «ضد اسلام».[۴۲] آیت‌الله ابوالقاسم خزعلی هم بائوته: «امیدوارمه عیدغدیر جای نوروز ره بیره».[۴۳][۴۴][۴۵][۴۶] پیشتر از این هم امام ممد غزالی، کیمیای سعادت دله بنویشته بی‌یه: «... اظهار شعار گبران حرام هسته بلکه نوروز و سده ونه مندرس بوائن و کسی وشون ِاسم ره نَوره...».[۴۷]
دوران معاصر هم برخی مسئولین جمهوری اسلامی ایران ره متهم به تلاش مذهبی هاکردن نوروز هاکردنه. وشون به‌طور نمونه به چنین بائوته‌ئونی که سعی در تزویج مهدویت با نوروز ره دانّه اشاره دارنه:
- «نوروز روز آماده شدن برای تحقق حاکمیت الهی بر جهان است. همه ما باید نوروز را با همه خوبی‌هایش و پیام‌هایش که خلاصه در یک پیام است و آن پیام انتظار و استقبال از بهار بشریت و خرمی دوران یعنی حاکمیت آخرین ولی خدا، منجی موعود است را گرامی بداریم.»[۴۸]
جشن جهونی نوروز
[دچی‌ین]۷ فروردین ۱۳۸۹ اولین دورهٔ جشن جهونی نوروز تهران دله برگزار بیّه و این شهر به عنوان «دبیرخنهٔ نوروز» بشناسی‌یه بیّه. این جشن دله، سران کشورونی که نوروز ره جشن گیرنه گردهم بمونه و این آیین باستانی ره گرامی دارنه. هر ساله اتا از این کشورون، میزبون جشن جهونی نوروز هسته.[۴۹]
بن بنویشت
[دچی‌ین]- ↑ متن انگلیسی گزارش مطبوعاتی مجمع عمومی سازمان ملل.
- ↑ رادیو فردا، بازدید: فوریه ۲۰۱۰.
- ↑ نوروز ایرانی، جهانی شد، بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ بشیر، ۱۳۸۷
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ فرهانیه، ۱۳۸۷
- ↑ گلی، ۲۰۰۸
- ↑ دهخدا، لغتنامه
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ ۸٫۳ ۸٫۴ ۸٫۵ ۸٫۶ ۸٫۷ آدینه، ۱۳۸۷
- ↑ گرامی، هفته نامهٔ آساره
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ ۱۰٫۴ ۱۰٫۵ کیهانی‌زاده، نوروز بساته بیّن وه و...
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ ۱۱٫۳ ۱۱٫۴ نامعلوم، پایگاه اینترنتی بلاغ
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ رزمجو
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ معین، جشن نوروز (۲)
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ معین، جشن نوروز (۱)
- ↑ ۲
- ↑ ۱
- ↑ ۳
- ↑ ۴
- ↑ قاسم، ۱۳۸۵
- ↑ مرادف، ۱۳۸۶
- ↑ کتاب نوروز در ژرفای تاریخ
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ «Canada parliament recognizes 'Nowruz Day'». PRESSTV، ۳ آوریل ۲۰۰۹. هارشی‌یه بیی فروردین ۱۳۸۸ گادِر.
- ↑ «اولین روز بهار کانادا دله رسماً «نوروز» Nowruz Day نامگذاری بیّه». وبگاه خبری تحلیلی تابناک، ۱۴ فروردین ۱۳۸۸. هارشی‌یه بیی فروردین ۱۳۸۸ گادِر.
- ↑ خَورگوزاری جوموری ایسلامی :: "عید نوروز" بین‌المللی بیّه
- ↑ ایرنا، ۲۶ اسفند ۱۳۸۶
- ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ جهون‌نیوز، ۱۰ فروردین ۱۳۸۷
- ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ نامعلوم، مرکز مطالعات روسیه آسیای مرکزی و قفقاز، «نوروز بایرام، جشن ملی-اجتماعی ترکمنستون»
- ↑ عطار، ۱۳۸۴
- ↑ Trend News: Azerbaijan Marks Novruz Bayram
- ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ ۳۰٫۲ ظهوری، ۲۰۰۸
- ↑ ۳۱٫۰ ۳۱٫۱ نامعلوم، «سفره‌ئون نوروزی»
- ↑ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ عطار، نگرشی به سنن نوروزی چار گوشه جهون.درقدیم صاحب خانه فقط سبزه و سیب را برای سبزه میگذاشته و به سین ها را مهمان هاکردن بادوم میوه آوردند.
- ↑ چاری محمد مرادف ۱۳۸۶
- ↑ اکرم‌اف، ۱۳۸۶
- ↑ چاری ممد مرادف
- ↑ پودفروش، ۱۳۸۷
- ↑ قاسم‌آوا، ۱۳۸۶
- ↑ ۳۸٫۰ ۳۸٫۱ مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیای انگلیسی، مدخل Nowruz
- ↑ نوری، ۱۳۸۶
- ↑ سروش، ۱۳۸۷
- ↑ نیویورک تایمز: Ayatollahs Aside, Iranians Jump for Joy at Spring منتشره ۲۰ مارس ۲۰۰۶
- ↑ Tehran blues: how Iranian youth rebelled against Iran's founding fathers. Kaveh Basmenji. 2005. ISBN 0-86356-582-4 pp.73
- ↑ رادیو زمونه | خور اول | ایران | آیت‌الله خزعلی: عید غدیر باید جایگزین نوروز شود
- ↑ خزعلی: نوروز عید دارون هسته
- ↑ [۱]
- ↑ Rooz Online
- ↑ کیمیای سعادت، ص۴۰۷
- ↑ نوروز، احمدی‌نژاد و مارلون براندو
- ↑ ایرنا
منابع
[دچی‌ین]
- صفورا الیاسی. «ویژه نامه نوروز». شرکت پردازش موازی سامان، ۲۸ اسفند ۱۳۸۷. هارشی‌یه بیی ۱ اردیبهشت ۱۳۸۸ گادِر.
- آدینه، اسفندیار. «نوروز در نشیب و فراز تاریخ». مقاله. بی‌بی‌سی فارسی، ۳ فروردین ۱۳۸۷. هارشی‌یه بیی ۱ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- اکرم‌اف، الهام. «نوروز در ازبکستان». مصاحبه. موسسه مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز، ۲۸ اسفند ۱۳۸۶. هارشی‌یه بیی ۷ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- بشیر، مهدی. «نوروز باستانی در کشور عزیز ما افغانستان». وبگاه ۲۴ ساعت، ۱ فروردین ۱۳۸۷. هارشی‌یه بیی ۵ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- پودفروش، هستی. «نوروز، کهن‌ترین میراث معنوی بشر». مقاله. وبگاه نصور به نقل از «نشریه‌نامه»، ۲ فروردین ۱۳۸۷. هارشی‌یه بیی ۸ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- دهخدا، علی‌اکبر. «نوروز». مدخل. لغتنامه دهخدا. هارشی‌یه بیی ۴ فروردین ۱۳۸۷ گادِر.
- رزمجو، شاهرخ. «آغاز سال نو در دوره هخامنشی». پژوهشکده مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی ایران. هارشی‌یه بیی ۲ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- سروش، واسع. «گلگشت مردم هرات در سیزده نوروز». بی‌بی‌سی فارسی. هارشی‌یه بیی ۱۱ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- ظهوری، محمدظهیر. «هفت‌میوه و هفت‌سین». وبگاه خاوران، ۱۶ مارس ۲۰۰۸. هارشی‌یه بیی ۷ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- عطار، علی. «نوروز در بین زرتشتیان یزد». وبگاه noruz.net، ۱۳۸۴. هارشی‌یه بیی ۱۱ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- فرهانیه، بهزاد. «نوروز در تاجیکستان». مقاله. وبگاه آریابوم، ۴ فروردین ۱۳۸۷. هارشی‌یه بیی ۷ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- قاسم، شمسیه. «تاریخ جشن نوروز در صد سال اخیر در تاجیکستان». وبگاه علمی پژوهشی فرش ایران، ۱ فروردین ۱۳۸۵. هارشی‌یه بیی ۵ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- قاسم‌آوا، مولوده. «جشن نوروز در بین ايرانی‌تباران «زیرآباد» در استان بخارا». مقاله. موسسه مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز، ۲۶ اسفند ۱۳۸۶. هارشی‌یه بیی ۸ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- کیهانی‌زاده، نوشیروان. «نوروز: پیدایش آن و برخی از رویدادهایی که در طول تاریخ در این روز و یا به این مناسبت روی داده است». پایگاه اینترنتی Iranian History on this Day. هارشی‌یه بیی ۱ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- گرامی، بهرام. هفته نامهٔ آساره. اسفند ۱۳۸۵. شماره ۶۷،
- گلی، امین. «عید نوروز در آسیای مرکزی». مصاحبه. دویچه‌وله، ۱۶ مارس ۲۰۰۸. هارشی‌یه بیی ۵ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- مرادف، چاری محمد. «عید نوروز در ترکمنستان». موسسه مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز، ۲۷ اسفند ۱۳۸۶. هارشی‌یه بیی ۵ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- ویکی‌پدیای کارزنون، «Nowruz»، انگلیسی ویکی‌پدیا، آزاد دانشنومه، دله. (هارشی‌یه بَیی ۱۱ اردیبهشت ۱۳۸۷).
- معین، محمد. «جشن نوروز (۱) (۲)». مقاله. مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. هارشی‌یه بیی ۴ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- نامعلوم. «بدین بایستگی روزی». پایگاه اینترنتی بلاغ. هارشی‌یه بیی ۳ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- نامعلوم. «نوروز آیینی به قدمت تاریخ سرزمین کهن ایران». ایرنا، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، ۲۶ اسفند ۱۳۸۶. هارشی‌یه بیی ۸ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- نامعلوم. «نو کردن پیوندهای سه ملت». پایگاه خبری جهان‌نیوز، ۱۰ فروردین ۱۳۸۷. هارشی‌یه بیی ۸ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- نامعلوم. «نوروز یا نوروز بایرام، جشن ملی-اجتماعی ترکمنستان». موسسه مطالعات روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز به نقل از ایرنا، ۲۶ اسفند ۱۳۸۶. هارشی‌یه بیی ۸ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- نامعلوم. «سفره‌های نوروزی». پژوهشکده مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی ایران. هارشی‌یه بیی ۱۰ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
- نوری، آزاده. «سیزده‌به‌در خداحافظی با نوروز». بی‌بی‌سی فارسی. هارشی‌یه بیی ۱۱ اردیبهشت ۱۳۸۷ گادِر.
پیوند به بیرون
[دچی‌ین] |
ویکی تلمبار دله بتونّی پرونده‌ئونی که نوروز خَوری دَره ره پیدا هاکنین. |
دوهفته نامه امرداد / تارنگار خبری زرتشتیان ایران
- جشن نوروز در افغانستان در CNN
- نخستین وب سایت بین‌المللی نوروز
- ویژه نامه نوروز
- نوروز جشن طبیعت نه پادشاهان
- درباره چهارشنبه سوری و سیزده به در، مژده اشرفی
- گستره ی نوروز باستانی
- نوروز
- فیلم به رسمیت شناخته شدن نوروز در پارلمان استان آنتاریو (کانادا) از سایت یوتیوب
- نوروز در فرهنگ شیعه؛ پژوهشی از رسول جعفریان
- جشن نوروز
- مقاله نوروز و نوروزداری در یزد به قلم دکتر جلال گلشن یزدی: بخش ۱-بخش ۲
- شمارش معکوس تا تحويل سال 1392 شمسی Nowruz Countdown to March 20, 2013