Preester

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

'ne Preester ies in de Katholieke kèrk en bie de Juudde 'ne man (gein vrouw) dae es bemieddelaer sjteit tösje God en de luuj. Bie de Juudde waor 't oarsjprónkelik eder familie- of sjtamhoof. Nao de boew van de tempel in Jeruzalem door Salomon ies 't erfelik preestersjap óntsjtange. Versjeie generaties houwe ums de beurt de tempeldeens. In 't Christendom ies Jezus de hoagepreester veur ièwig. Door zien zelfopoffering ies hae de enigste bemiddelaer tösje God en de luuj. Naodat de Hemelvaart van Christus houw plaatsgevónge, weure in de kèrk preestersj gewiejd, es vertegenwoordigersj van Christus.

Nao 't concilie van Trente volge aansjtaonde preestersj 'n weitesjappelike en geistelike sjtudie aan 'n seminarie. 't Groat seminarie van 't biesjdom Remung bevingk ziech in Rolduc bie Kèrkrao. Allewiel gebeurt de opleiding ouch aan theologische faculteite van universiteite. Sóms vingk de sjoaling en vörming in kloastersj plaats. Nao de sjtudie weure ze door de biesjop gewiejd. Dat ies 't sacrament van 't preestersjap. Allein de preester maog veurgoon in de viering van de Heilige Mès of Eucharistie. Hae maog ouch bepaalde sacramente toedene zoa-es huwelike inzegene, duipe, de biech huère en kranke zauve.

'ne Preester dae leider ies van 'n parochie weurt pesjtoar geneump. Ziene helper ies de keplaon of diake. 'ne Diake haet de ièrsjte van de hoager preesterwiejinge, 't diaconaat, gehad. Sóms zint diakes getrouwd in tegesjtèlling tot preestersj, die de belofte van 't celibaat höbbe aafgelag. De preester of pastor van 'n priorie woa-in zuustersj leve, hèt proos. De geistelike in 'n hospitaal of in 't leger weurt aalmoezenier geneump.

'ne Preester (pesjtoar en keplaon) dreug allewiel e zjwart kostuum en e zjwart euverhumme. Dao-ónder e wiet sjtief boord. Sóms weurt ouch e gewoon pak gedrage in 'n gedèkde kleur (zjwart-gries) mèt es herkènningsteike 'n (zilvere) kruuske op de revers. Tot in de jaore 70 van de 20e ièw droge preestersj 'ne zjwarte toog en op de kop 'ne zjwarte bonnet. De toog ies 'n lank kleid dat mèt 33 knuipkes gesjlote weurt. 't Getal 33 zou wieze nao de laeftied van Jezus es miensj. Bie liturgische vieringe drage preestersj 'ne albe, dat ies 'n wiet linne of ketoene ónderkleid, dat umhoag gehoute weurt door 'ne singel of kaord. Euver de albe weurt 't kasuifel gedrage. Dat ies 'n, meistal gedecoreerd en verseerd, euverkleid zonder moewe.

Nao gelang de kleure van de liturgie were de kleier van de celebrant en assistente aangepas. Paars veur de advent en de vastetied. Wiet op Wiette Dónderdig, van Paosje tot Pinkstere, op Kaersjmes tot aan Driekeuninge en op 't fiès van de Heilige Drie-einheid; greun op de zóndige door 't jaor nao dees twiè lètste fièsdaag; roze op de driede zóndig van de advent (Gaudete) en de veerde zóndig van de vaste (Laetare) en zjwart op Goje Vriedig.