Montenegro

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Montenegro (officieel Republika Crna Gora [Latiens sjrif], Република Црна Гора [Cyrillisch sjrif]; letterlek "Zwarte Berg") is e klein land in Europa, op de Balkan, aon de Adriatische Zie, grenzend aon Bosnië-Hercegovina, Servië en Albanië. Hoofstad is Podgorica, ander stei zien Nikšić, Pljevja en Herceg Novi. 't Land is hiel bergechteg vaan karakter, zeker gezeen zien ligking kort aon zie. De hoegste tóp is d'n Durmitor, mèt 'n huugde vaan 2522 meter. De kösvlakte is mer e paar kilometer breid. 't Land weurt doorstruimp door ónder andere de Tara, de Zeta en de Morača. D'n Durmitor, de Tara en 't aajd stedsje Kotor stoon op de UNESO-Werelderfgoodlies.

De staot Montenegro verklaorde ziech ónoafhenkelek op 3 juni 2006 en is op 8 juni 2006 es ursjte erkènd dör IJsland. Driej daag later dör Rusland. Op 12 juni volgde de EU en op d'r 13de de VS. Op 14 juni erkènde Bosnië en Herzegovina Montenegro en 'ne daag later, Servië och. Op 28 juni waoërt Montenegro lid van de VN.

Montenegro is ingedeild in 21 gemeintes, die opština geneump weure.

Vaan de relatief klein bevolking is bekans de helf (43,16% in 2003) Montenegrijns. Umtot Montenegrijne en Serviërs zoe good es dezelfde taol spreke en dezelfde religie höbbe is 't versjèl klein en 'n kwestie vaan persuunlike identiteit. In 't noorde vaan 't land woene relatief väöl lui die ziech es etnische Serviërs identificere. Dees bevolkingsgróp besleit 31,99% (2003) vaan de bevolking. Zoe 'n 48.000 lui, of 7,77% vaan de bevolking, is Bosnisch. Albaniërs vörme 5,03% vaan de bevolking. Slavische moslims, boete de Bosnische, numme 3,97% of bekans 25.000 ziele veur hun rekening. Wijer zien dao nog klein minderhede vaan Kroate, sigeunders en tot d'n islam bekierde sigeunders die me Egipćani ("Egyptenere") neump.

Montenegrijne, Serviërs, Bosniërs en Kroate spreke alleszins dezelfde taol, Servokroatisch. Noe is 't evels zoe tot de mieste Serviërs, Bosniërs en Kroate mèt de naome Servisch, Bosnisch en Kroatisch nao hun taol verwieze, um nationalistische reijes. De drei standaardtaole zien evels bekans identiek aonein en ouch de dialekte zien ónderein wel te verstoon. De meiste Montenegrijne neume hun taol nog ummer Servisch, meh mèt de opkoms vaan 't Montenegrijns nationalisme is ouch de term Montenegrijns koume opdoeke. 't Is neet ónwoersjijnelek tot ziech 'n Montenegrijnse standaardtaol zal goon vörme.

In de tiende iew vörmde ziech op de plaots vaan 't modern Montenegro 't vorstedóm Duklja. In 1077 woort Duklja door de paus ónaofhenkelekheid verliend, al mós 't stäötsje wel sjatting betaole aon 't Byzantiens Riek en later aon 't Bulgaars Riek. Later, zoe roond 1360, óntstoont op óngeveer ditzelfde groondgebeed de staot Zeta. Door zien óndoordringbaar ligking in de berg lökde 't de Turke neet Zeta te vereuvere en 't lendsje woort 'n christeleke anclaaf in Ottomaans gebeed. In 1516 droog de prins de mach euver aon d'n aartsbisjop, boemèt Zeta 'n theocratie woort. Dees situatie doorde tot prins-bisjop Danilo II in 1852 trojde en 't land in e wereldlik prinsdóm veranderde. In 1910 leet prins Nikola I ziech zelfs tot keuning kroene. Heer mingde ziech in 1912 in de Balkanoorloge en verklaorde d'n oorlog aon 't Turks Riek. Dit leverden 'm aon 't ind vaan d'n oorlog 'n gebeedsvergroeting nao 't noorde op. In d'n Ierste Wereldoorlog woort Montenegro bezat door de Dóbbelmonarchie Oosteriek-Hongarije. In 1918, nao de bevrijing, stumde 't Montenegrijns parlemint veur 'n unie mèt Servië; 't jaor dao-op begós 't deil oet te make vaan e nuij keuninkriek wat vaanaof 1929 Joegoslavië zouw heite. Es deil vaan dat land woort Montenegro vaan 1941 tot 1944 door Italiaanse en Duitse tróppe bezat gehawwe. Sins 1945 waor 't deil vaan communistisch Joegoslavië, boe-in 't ein vaan de zes deilrepublieke waor. Bij 't oetereinvalle vaan Joegoslavië in 1991 en 1992 bleef Montenegro es einege deilrepubliek mèt Servië in verband. Dit land bleef me Joegoslavië neume, dèks ouch klein-Joegoslavië es oondersjeid mèt 't veurmaoleg groeter Joegoslavië. In 2003 woort dit land oontboonde, meh oonder sterke internationalen drök, veural vaan de Europese Unie, zètde de twie staote 't land es losse confederatie Servie en Montenegro veurt. Op 21 mei 2006 stumde de bevolking vaan dit land in e referendum mèt 'n klein mierderheid veur ónaofhenkelekheid. Die woort op 3 juni datzelfde jaor oetgerope. Internationaol erkinning volgde nog in dezelfde maond.

• Offesjeel site vaan de Republiek Montenegro