tarî
Bilêvkirin
[biguhêre]Rengdêr
[biguhêre]| Pozîtîv | Komparatîv | Sûperlatîv |
|---|---|---|
| tarî | tarîtir | herî tarî |
tarî
- Cihê ronahî nîne / tine ye yan pirr kêm e.
- Guhartoyên rengan yên ber bi reşî ve.
- (mecazî) tawankar, gumanbar
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
Bi alfabeyên din
[biguhêre]- kurdî-erebî: تاری (dengnasî: طاری)
- kurdî-krîlî: тари
Hevmane
[biguhêre]Herwiha
[biguhêre]Jê
[biguhêre]Etîmolojî
[biguhêre]proto-hindûewropî *teme- ("reş") > *teme-s-rā- ("tarî")
- proto-îranî:
- sanskrîtî: tamisrā ("tarî")
- latînî: tenebrae ("tarî") ...
- Çavkanî:
- Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg r. 82.
- Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em, r. 90
- MacKenzie, David Neil, The dialect of Awroman (Hawraman-i Luhon) Grammatical sketch, texts, and vocabulary, Kommissionaer: Munksgaard (København), 1966, r. 121
Werger
[biguhêre]tinebûna yan kêmbûna ronahiyê
- Afrîkansî: donker → af
- Almanî: dunkel → de, finster → de
- Altayiya başûrî: караҥу (karaŋu), караҥуй (karaŋuy)
- Asamî: এন্ধাৰ (endhar), আন্ধাৰ (andhar)
- Astûrî: escuru
- Azerî: qaranlıq → az, qara → az
- Balînî: peteng
- Baskî: ilun
- Başkîrî: ҡараңғы (qarañğï)
- Belarusî: цёмны → be (cjómny)
- Bengalî: আঁধার → bn (ãdhar), অন্ধকার → bn (ôndhkar)
- Bîkoliya naverast: madiklom
- Bretonî: teñval → br
- Bruneyî: galap, patang
- Bulgarî: тъ́мен → bg (tǎ́men)
- Burmayî: နက် → my (nak), မည်း → my (many:)
- Çamicuroyî: chpolyaye
- Çeçenî: ӏаьржа (ʿärža)
- Çekî: tmavý → cs, temný → cs
- Çînî:
- Dalmatî: sčor
- Danmarkî: mørk → da
- Dolganî: караӈа
- Endonezyayî: gelap → id
- Erebî: مُظْلِم (muẓlim), دَاكِن (dākin)
- Ermenî: մութ → hy (mutʻ), խավար → hy (xavar)
- Esperantoyî: malluma, malhela → eo
- Farisî: تاریک → fa (târik), تار → fa (târ), تیره → fa (tire)
- Ferî: myrkur, dimmur, døkkur
- Fînî: pimeä → fi
- Fransî: obscur → fr, sombre → fr
- Frîsî: tsjuster, donker
- Gaelîka skotî: dorcha
- Galîsî: escuro → gl, fusco
- Gotî: 𐍂𐌹𐌵𐌹𐌶𐌴𐌹𐌽𐍃 (riqizeins)
- Gujaratî: અંધારું (andhārũ)
- Gurcî: ბნელი (bneli), შავბნელი (šavbneli), უკუნი (uḳuni), წყვდიადი (c̣q̇vdiadi)
- Haîtî: nwa
- Hawayî: ʻeleʻele, pōʻeleʻele, pōʻele, uli, uliuli
- Hindî: अंधेरा → hi (andherā)
- Hîlîgaynonî: dulum
- Holendî: donker → nl, duister → nl
- Îbranî: חָשׁוּךְ → he (khashukh), אָפֵל → he (afél)
- Îdoyî: tenebroza → io, obskura → io
- Îlokanoyî: nasipnget
- Îngilîziya kevn: þīestre
- Îngilîzî: dark → en
- Înterlîngua: obscur
- Îrlendî: dorcha
- Îtalî: buio → it, oscuro → it, fosco → it, tetro → it
- Îzlendî: dökkur → is, dimmur → is
- Japonî: 暗い → ja (くらい, kurai)
- Javayiya kevn: hirĕng, pĕtĕng
- Javayî: peteng → jv
- Kapampanganî: madalumdum
- Karaçay-balkarî: къарангы
- Karaîmî: karanhy
- Katalanî: fosc → ca, obscur → ca
- Keçwayî: laqha
- Kirgizî: караңгы → ky (karañgı)
- Kîrîbatî: ro
- Komî-permyakî: пемыд (pemyd)
- Komî-zîriyî: пемыд (pemyd)
- Koreyî: 어둡다 → ko (eodupda)
- Kumikî: къарангы (qarañı)
- Ladînoyî: aleskuro, eskuro
- Latgalî: tymss
- Latînî: obscūrus → la, creper, fuscus → la
- Latviyayî: tumšs → lv
- Lawsî: ມືດ (mư̄t)
- Lîtwanî: tamsus
- Lombardî: scur
- Lubuagan kalingayî: manggikbot
- Luksembûrgî: däischter, donkel
- Makedonî: темен (temen)
- Malayalamî: ഇരുട്ട് → ml (iruṭṭŭ), അന്ധകാരം → ml (andhakāraṃ)
- Malezî: gelap → ms, kelam → ms
- Maorî: pokere, pōkerekere, uri, uriuri, wheuri, whēuriuri
- Maratî: अंधारमय (andhārmay)
- Mbya guaraniyî: pytũ
- Mecarî: sötét → hu
- Megrelî: ურწკუმი (urc̣ḳumi)
- Mongolî:
- Nedersaksî: düster → nds, duster
- Nogayî: каранъа (karaña)
- Normandî: sombre
- Norsiya kevn: myrkr, ámr
- Norwecî:
- Ojibweyî: dibiki-
- Oksîtanî: escur → oc, fosc → oc
- Oriyayî: ଅନ୍ଧାର (ôndharô)
- Osetî: тар (tar)
- Oygurî: قاراڭغۇ (qarangghu)
- Ozbekî: qorongʻilik → uz, qorongʻu
- Plodîşî: dunkel
- Polonî: ciemny → pl
- Portugalî: escuro → pt
- Qazaxî: қараңғы (qarañğy)
- Romancî: stgir, stgeir, s-chür
- Romanyayî: murg → ro, închis → ro, întunecat → ro
- Rusî: тёмный → ru (tjómnyj)
- Samiya bakurî: seavdnjat
- Sanskrîtî: श्याम → sa (śyāma)
- Sebwanoyî: dulom
- Sirboxirwatî:
- Sîlhetî: ꠀꠘ꠆ꠗꠣꠁꠞ (andáir)
- Skotî: mirk
- Slaviya kevn:
- Kirîlî: тьмьнъ (tĭmĭnŭ)
- Slovakî: tmavý, temný
- Slovenî: temen → sl
- Sorbî:
- Sorbiya jêrîn: śamny
- Spanî: oscuro → es
- Swêdî: mörk → sv
- Tacikî: торик → tg (torik)
- Tagalogî: madilim
- Tahîtî: ʻārehurehu, ʻereʻere
- Tamîlî: இருள் → ta (iruḷ)
- Tayî: มืด → th (mʉ̂ʉt)
- Telûgûyî: చీకటి → te (cīkaṭi), గాఢాంధకారము → te (gāḍhāndhakāramu)
- Teterî: караңгы (qarañgı)
- Tirkî: karanlık → tr
- Tirkmenî: garaňky
- Tofalarî: ӄараӈғы (qaraňġy)
- Toxarî B: orkamo, orkmo
- Tuvanî: караңгы (karañgı)
- Tuwali ifugaoyî: ngitit
- Udmurtî: пеймыт (pejmyt)
- Urdûyî: اندھیرا (andherā)
- Ûkraynî: те́мний → uk (témnyj)
- Ûrûmî: харанғы
- Venîsî: scùro
- Viyetnamî: tối → vi
- Warayî: masirum, dulum
- Weylsî: tywyll → cy
- Yagnobî: тора
- Yakutî: хараҥа (xaraŋa)
- Yidîşî: פֿינצטער (fintster), טונקל (tunkl)
- Yûnanî: σκοτεινός → el (skoteinós)
- Kevn: σκοτεινός (skoteinós)
- Zimanê destan ê emerîkî: FlatB@SideNosehigh-PalmBack-FlatB@SideNosehigh-PalmBack RoundVert-RoundVert FlatB@CenterNeckhigh-PalmBack-FlatB@CenterNeckhigh-PalmBack
- ǃXóõ: dtʻkxʻái
rengê negeş
- Almanî: dunkel → de
- Azerî: tünd, tutqun → az
- Baskî: ilun
- Bruneyî: galap
- Bulgarî: тъ́мен → bg (tǎ́men), мрачен → bg (mračen)
- Çekî: tmavý → cs
- Çînî:
- Danmarkî: mørk → da
- Endonezyayî: gelap → id
- Erebî: غَامِق (ḡāmiq), دَاكِن (dākin)
- Ermenî: մուգ → hy (mug)
- Fînî: tumma → fi
- Fransî: foncé → fr
- Frîsî: donker
- Gaelîka skotî: dorcha
- Gurcî: მუქი (muki)
- Holendî: donker → nl
- Îbranî: כהה → he
- Îdoyî: obskura → io
- Îngilîzî: dark → en
- Îtalî: scuro → it
- Japonî: 暗い → ja (くらい, kurai), 濃い → ja (こい, koi)
- Javayî: peteng → jv
- Katalanî: fosc → ca, obscur → ca
- Koreyî: 어둡다 → ko (eodupda)
- Latviyayî: tumšs → lv
- Maorî: waitutu, uri, uriuri, parauri → mi, manauri, keretewha
- Maratî: गडद (gaḍad)
- Norsiya kevn: ámr
- Norwecî: mørk → no
- Osmanî: قویو (koyu)
- Portugalî: escuro → pt
- Rusî: тёмный → ru (tjómnyj)
- Samiya bakurî: čoahkkat
- Sirboxirwatî:
- Skotî: mirk
- Spanî: oscuro → es
- Swêdî: mörk → sv
- Tirkî: koyu → tr
- Ûkraynî: те́мний → uk (témnyj)
- Warayî: maitum
- Yûnanî:
- Kevn: περκνός (perknós)
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Navdêr
[biguhêre]| Zayenda mê ya binavkirî | ||
|---|---|---|
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | tarî | tarî |
| Îzafe | tariya | tariyên |
| Çemandî | tariyê | tariyan |
| Nîşandera çemandî | wê tariyê | wan tariyan |
| Bangkirin | tariyê | tariyino |
| Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | tariyek | tariyin |
| Îzafe | tariyeke | tariyine |
| Çemandî | tariyekê | tariyinan |
tarî mê
- Nebûna ronahîyê.
- Hevmane: tarîtî
- Di tarîyê de xebat nayê kirin. — (Ferhenga Kurdî-Tirkî. Amadekar, Zana Farqînî. Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê. Çapa. 1. Nisan 2004. Rûpel: 1807.)
Werger
[biguhêre]tarîtî — binêre tarîtî