Polonia

Nagsasabtan: 52°N 20°E / 52°N 20°E / 52; 20

Republika ti Polonia Rzeczpospolita Polska
Wagayway Eskudo
Nailian a kanta:  Mazurek Dąbrowskiego (Mazurka ni Dąbrowski)
Lokasion ti  Polonia  (nagisit a berde) – idiay Europa  (berde ken nangisit a kolordapo) – idiay Kappon ti Europa  (berde)  —  [Leyenda]
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Warsaw 52°13′N 21°02′E / 52.217°N 21.033°E / 52.217; 21.033
Opisial a pagsasao	Polako
Rehional a pagsasao	Aleman, Kasubio, Lituano, Silesiano, Ukraniano
Grupgrupo ti etniko (2002)	96.7% Polako, 3.3% dagiti dadduma pay a saan a nainaganan
Nagan dagiti umili	Polako, Taga-Polonia
Gobierno	Parlamentario a republika
• Presidente	Andrzej Duda
• Kangrunaan a Ministro	Donald Tusk
Lehislatura	Nailian a Gimong
• Akinngato a kamara	Senado
• Akinbaba a kamara	Sejm
Pannakabangon
• Kristianisasion[c]	Abril 14, 966
• Umuna a Republika	Hulio 1, 1569
• Maikadua a Republika	Nobiembre 11, 1918
• Republika dagiti Tattao	Disiembre 31, 1944
• Maikatlo a Republika ti Polonia	Emero 30, 1990
Kalawa
• Dagup	312,696[1][2] km2 (120,733 sq mi)[d] (Maika-70)
• Danum (%)	3.07
Populasion
• Karkulo idi 2010	38,186,860 (Maika-34)
• Senso idi 2022	38,036,118[3] (38th)
• Densidad	122/km2 (316.0/sq mi) (Maika-83)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$771.658 bilion
• Tunggal maysa a tao	$20,334
GDP (nominal)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$513.821 bilion
• Tunggal maysa a tao	$13,540
Gini (2013)	32.73[4] kalalainganna
HDI (2013)	0.834[5] nangato unay · Maika-35
Kuarta	Złoty (PLN)
Sona ti oras	UTC+1 (CET)
• Kalgaw (DST)	UTC+2 (CEST)
Pagmanehuan	kanawan
Kodigo ti panagtawag	48
Kodigo ti ISO 3166	PL
TLD ti internet	.pl
^a Kitaen,ti Dagiti saan nga opisial a pasasao iti Polonia. ^b Saan nga opisial, Bieloruso, Kashubio, Lituano ken Aleman ket maus-usar kadagiti dagiti 20 a komuna nga opisina. ^c Ti panaka-ampon ti Kristianidad idiay Polonia a kas makitkita babaen dagiti kaaduan a Polako, urayno ania man dagiti relihionda wenno awan, a kas maysa kadagiti kangrunaan a nailian a pakasaritaan a napasamak. ^d Ti lugar iti Polonia babaen ti administratibo a pannakabingbingay, a kas naited ti Opisina ti Sentro nga Estadistika, ket 312,696 km2 (120,733 sq mi)[6][7] a ti 311,888 km2 (120,421 sq mi) ket kalawa ti daga ken 791 km2 (305 sq mi) ket dagiti kalawa ti rabaw ti kaunegan a danum.

Ti Polonia /ˈpoʊlənd/ (dengngen) (Polako: Polska), opisial a ti Republika iti Polonia (Polako: Rzeczpospolita Polska; Kasubio: Pòlskô Repùblika; Silesiano: Polsko Republika), ket maysa a pagilian idiay Tengnga nga Europa, nabeddengan daytoy babaen ti Alemania iti laud; ti Republika a Tseka ken Slovakia iti abagatan; Ukrania, Bielorusia ken Lituania iti daya; ken ti Baybay Baltiko ken Kaliningrad Oblast, maysa a Ruso nga exclave, iti amianan. Ti dagup a kalawa ti Polonia ket 312,679 kuadrado kilometro (120,726 sq mi), a makaaramid daytoy ti maika-70 a kadakkelan a pagilian iti lubong ken ti maika-9 a kadakkelan idiay Europa. Ti Polonia ket adda ti population ti sumurok a 38 a riwriw a tattao, a makaaramid daytoy ti maika-34 a kaaduan ti populasion a pagilian iti lubong ken ti maikanem a kaaduan ti populasion a kameng iti Kappon ti Europa, nga isu daytoy ti kaaduan ti populasion a kameng ti kalpasan ti komunista. Ti Polonia ket maysa a unitario nga estado a binuklan dagiti 16 a voivodeship. Ti Polonia ket kameng iti Kappon ti Europa, NATO, ti Nagkaykaysa a Pagpagilian, ti Organisasion ti Komersio ti Lubong, ti Organisasion para iti Ekonomia a Pagtitinnulongan ken Panagrangrang-ay (OECD), Europeano nga Ekonomiko a Lugar, Ahensia ti Internasional nga Enerhia, Konsilo iti Europa, Organisasion para iti Salaknib ken Pagtitinnulongan iti Europa, Ahensia ti Internasional ti Atomiko nga Enerhia, G6, Konsilo dagiti Estado ti Baybay Baltik, Visegrád a Grupo, Weimar a Trianggulo ken Schengen a Tulagan.

Ti pannakabangon ti Polako nga estado ket nainaganan iti pannaka-ampon iti Kristianidad babaen ti nangturay a ni Mieszko I idi 966,^[8] iti teritoria a kapadpada iti tatta nga aldaw a Polonia. Ti Pagarian iti Polonia ket naporma idi 1025, ken idi 1569 a nagpapigsa ti atiddog a kumaduaan iti Nalatak a Dukado iti Lituania babaen ti panagpirma ti Kappon iti Lublin, a nagbukel ti Polako–Lituano a Mankomunidad. Ti Mankomunidad ket awanen idi 1795 gapu ta nabingbingay dagiti daga ti Polonia kadagiti Pagarian ti Prusia, ti Imperio ti Rusia, aken ti Austria. Ti Polonia ket nakaala manen ti panakawayawayana a kas ti Maikadua a Polako a Republika idi 1918. Kalpasan ti dua a dekada, idi Septiembre 1939, ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat ket nangrugi ti panagraut ti Polonia babaen ti Nasi nga Alemania ken ti Kappon ti Sobiet . Sumurok nga innem a riwriw a Polako nga umili ti natay iti dayta a gubat. Ti Polonia ket nagungar kalpasan kadagiti napalas a tawen iti uneg ti Sobiet a pannaka-impluensia a kas ti Republika dagiti Tattao aginggana idi 1989. Idi panawen ti Rebulosion iti 1989, ti 45 a kaatiddog ti komunismo a panagturay ket naruppuog ken ti demokratiko a panagturay ket nabagon. Daytoy ket nakaited ti pundasion ti moderno a Polonia, naam-ammuan babaen ti batay-linteg a kas ti "Mikatlo a Polako a Republika".

Nupay ti adu a pannakadadael ti pagilian a napadasan iti maikadua a Sangalubongan a Gubat, ti Polonia ket napakabaelan a nagpreserba kadagiti adu a bukodna a kultura a kabaknangan. Adda dagiti 14 nga agdama a tinawtawid a pagsaadan a naisuratan idiay listaan ti UNESCO a Tinawtawid ti Lubong idiay Polonia.^[9]

Manipud idi gibus ti panawen ti komunista, ti Polonia ket nakagun-od ti "nangato unay" a ranggo ti banag iti panagrangrang-ay ti nagtagitaoan.

Dagiti midia a mainaig iti Polonia iti Wikimedia Commons