Restauracionismo

Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. (Desde xullo de 2015.)

O restauracionismo é unha tendencia que define a un conxunto variado de movementos relixiosos autodefinidos a si mesmos como o descubrimento e "restauración" en tempos modernos da forma orixinal do cristianismo. Baixo a cobertura do termo atópanse varios movementos relixiosos motivados por unha idea comparable de recuperación das orixes do cristianismo. Algúns destes movementos orixináronse nas illas británicas, pero só progresarían nos Estados Unidos e posteriormente en terras da súa fronteira occidental durante o século XIX coa chegada do chamado Segundo Grande Espertar.

Con carácter máis xeral, esta tendencia é coñecida co nome de primitivismo (que caracteriza a moitos movementos que se remontan ao cristianismo primitivo e que tamén teñen lugar en tempos modernos, incluíndo aos bautistas e, antes que eles, aos anabaptistas).

Os movementos relixiosos que se coñecen como restauracionistas caracterízanse por:

• Buscar unha restauración do cristianismo primitivo.
• Haberse orixinado como movementos diferenciados, principalmente nos Estados Unidos.
• Haberse orixinado aproximadamente entre 1795 e 1881.
• rexeitar nun principio identificarse como igrexas protestantes.
• Así mesmo, tamén pode incluírse todo movemento con obxectivos ou perspectivas reminiscentes do restauracionismo do século XIX e aínda do século XX.

O termo aplícase especialmente ao Movemento de Restauración e, por comparación, aplícase tamén a outros grupos cuxo parecido é en gran parte fortuíto. O nome "Restauración" tamén o empregan os grupos que descenden dos primeiros seguidores de Joseph Smith, e é un termo que prefiren para describirse a si mesmos antes que o que está máis difundido fose do grupo (mormonismo). A historia de ambos os grupos chega a solaparse brevemente, pero outras denominacións tamén son chamadas restauracionistas debido á súa aspiración de restabelecer o cristianismo orixinal, de acordo á súa propia interpretación do mesmo.

Cara a principios do século XIX, o rexurdimento calvinista e wesleano coñecido como o Grande Espertar puxera en xogo ás igrexas congregacionalistas, presbiterianas, bautistas e ás novas congregacións metodistas que pugnaban por gañar influencia nos nacentes Estados Unidos. Con todo, unha vez que ese gran "rexurdimento relixioso" empezou a decaer, unha nova etapa de secularismo comezou a reverter os logros que as igrexas evanxélicas obtiveran na sociedade. Ademais, este novo rexurdir fomentara a difusión dunha forte crenza de que a relixión evanxélica estaba debilitada e dividida, principalmente por unha lealdade pouco razoable cara aos distintos credos e doutrinas que facían que a salvación e a unidade entre os cristiáns parecese máis inalcanzable que nunca.^{[Cómpre referencia]}

O Segundo Grande Espertar abriuse paso polos territorios da fronteira occidental estadounidense, impulsado pola aspiración de dar preeminencia a Deus na vida da nova nación americana, exaltada por unha crecente actitude proclive a aceptar interpretacións novas das escrituras, e por un celo renovado por unha auténtica espiritualidade. A medida que estas tendencias ían estendéndose, gañaban conversos para os movementos relixiosos protestantes da época. Con todo, o rexurdimento tivo un alcance que traspasou as fronteiras entre denominacións relixiosas, dando lugar a resultados idénticos dentro de distintos grupos protestantes e indo aínda máis lonxe ao disolver as lealdades que mantiñan ligados aos fieis ás súas distintas igrexas. Xa que logo, estiveron acompañados por unha insatisfacción cada vez maior cara ás igrexas evanxélicas, especialmente respecto da doutrina do calvinismo, que era normalmente aceptada, ou polo menos tolerada, na maioría destes cultos.

Os restauracionistas non se conformaban coa mera cooperación entre as denominacións relixiosas. Os líderes destes movementos non consideraban que Deus pretendese cos reavivamentos unicamente facer crecer ás vellas institucións e perpetuar as antigas divisións. Pola contra, consideraban que o novo espertar relixioso era o precursor dunha nova era. Os restauracionistas buscaban o restabelecemento e a renovación de toda a igrexa cristiá de acordo ao modelo establecido no Novo Testamento. Daban pouco valor aos credos nacidos co tempo no catolicismo e o protestantismo, aos que atribuirían a responsabilidade de dividir ao cristianismo. Algúns ata consideraban que a Biblia tamén sucumbira a unha corrupción antiga ou malinterpretacións debidas a un número indeterminado de traducións, necesitando así ser corrixida.

Da Reforma protestante podería dicirse que posuíu nos seus inicios certo impulso restauracionista que trataba de corrixir a marcha da igrexa e devolvela á obediencia orixinal. Pero os movementos protestantes de reforma, incluíndo aos puritanos, aceptaron a idea de que a historia ten certa "xurisdición", segundo apunta o historiador Richard T. Hughes. Igualmente, Mark Noll afirma que os protestantes "por mediación da historia, adquiriron os tesouros contidos nas escrituras". Os protestantes crían que debían respectar a historia cando esta se interpretaba mediante a fe. Ata Xoán Calviño sostivo (aínda que a afirmación é enigmática) que o pasado é un " maxisterio vivo". Pola contra, os restauracionistas aspiraban a ir máis aló da historia, rebelándose contra a "xurisdición" dos logros do pasado, para ser libres de abrazar o modelo divino revelado nun principio aos apóstolos de Cristo, isto é, o Reino de Deus.

Entre as organizacións restauracionistas de ao redor do século XIX cóntanse, os Discípulos de Cristo, as Igrexas de Cristo, os mormóns, as igrexas Adventistas, os cristadelfianos, os Testemuñas de Xeová e outros. Son grupos moi dispares que en aparencia parecen ter poucos puntos en común, con todo, cando llos observa á luz da temática restauracionista, faise visible a súa relación. Todas estas denominacións xurdiron a partir da crenza de que a verdadeira relixión cristiá morrera moitos anos atrás e era recuperada mediante as súas igrexas. Algúns cren que eles encarnan esa restauración de forma exclusiva. Outros consideran formar parte dun descubrimento da práctica primitiva do cristianismo que na actualidade pode atoparse en moitas igrexas, incluíndo as igrexas ás que eles pertencen.

O restauracionismo chama a atención sobre a existencia do que adoita coñecerse como a Grande Apostasía, ou o estado corrupto do cristianismo tradicional. Debido ao seu divisionismo, os seus erros e os seus compromisos co mundo, a igrexa apartouse da liña trazada pola igrexa fundada por Xesucristo. Non habería necesidade de Restauración se non existise unha apostasía a grande escala e se houber unha igrexa que estivese no modelo verdadeiro e lexítimo do cristianismo. Deste xeito, os restauracionistas poden distinguirse como grupo na súa convicción de que houbo unha apostasía que eles tratan de corrixir.

Algúns dos que adoptaron o principal punto de vista restauracionista limitáronse a abandonar certos elementos da súa propia tradición relixiosa en favor de crenzas aparecidas noutros movementos primitivistas do pasado. O bautismo de adultos por inmersión, a organización congregacionalista da Igrexa, a indiferenza cara ao trinitarismo, a non crenza no inferno, a existencia de ministros laicos, teorías da expiación non sustitucionistas, a conversión pola libre vontade, e a miúdo un papel elevado para a muller na Igrexa son elementos característicos deste tipo de concepcións non tradicionais.

Nalgúns casos, estes grupos cren que a ruptura da esencia do cristianismo provocada pola Grande Apostasía foi tan desastrosa e total como para considerar fútil calquera intento de recuperación do cristianismo sobre as bases existentes, sendo necesaria unha restauración de tal xeito radical que o único punto en común co cristianismo tradicional sería o uso do nome de Xesucristo.

Dos movementos de ao redor do século XIX, o máis optimista con respecto ao estado do cristianismo da súa época foi o Movemento de Restauración de Stone e Campbell. Outros se refiren ocasionalmente aos seguidores deste movemento como campbelitas aínda que eles mesmos non o adoptaron como denominación, xa que o consideran pexorativo. Estas igrexas tratan fortemente de evitar aplicarse calquera das etiquetas de conveniencia que dividen aos cristiáns, chamándose a si mesmas con nomes xenéricos de orixe neotestamentario tales como Discípulos de Cristo, Igrexas Cristiás Independentes, Igrexas de Cristo Independentes, ou Igrexas de Cristo. Aglutinaron a moitos membros procedentes das igrexas bautista, congregacionalista, presbiteriana e metodista, así como a outros cristiáns dun amplo espectro de denominacións evanxélicas e do cristianismo unitario, cun éxito inicial incrible. Con todo, a medida que o movemento ía progresando, fóronse consolidando así mesmo elementos distintivos propios irrenunciables aos que de modo desaprobatorio facíase referencia como credos non escritos, que deron lugar por fractura a tres grupos, cada un dos cales converteríase nunha denominación recoñecible. Quizais non existe outro movemento que tipifique de mellor forma o Segundo Grande Espertar que o movemento antidenominacional, o Movemento de Restauración.

A Igrexa de Xesucristo dos Santos dos Últimos Días buscou, como fixeron os "Cristiáns" e os "Discípulos", restaurar o cristianismo primitivo logo da apostasía. Eles consideran que as valiosas verdades do evanxeo que Cristo instauro perdéronse no transcurso do séculos. Os mormóns cren que a perdida da verdade foi tan desastrosa que fai necesarios un novo profeta e novos apóstolos para restabelecer o Reino de Deus na terra. Sosteñen que o seu fundador, Joseph Smith, foi ese profeta.

Como parte da súa misión profética, Smith publicou o Libro de Mormón, que afirmou traducir duns ferros de ouro coa historia duns nativos americanos procedentes orixinalmente do pobo xudeu. Os membros de devandita Igrexa cren que o Libro de Mormón tamén é a palabra de Deus, sendo un compañeiro da Biblia, entregado aos homes na actualidade. Este contén a historia do pobo que habitou no continente americano entre o 600 a. C. e o 421 d.C.. Smith estableceu a Igrexa de Xesucristo dos Santos dos Últimos Días (mormóns) en 1830, a cal el e os seus seguidores consideran a restauración da igrexa creada por Cristo para os nosos tempos.

O adventismo é un tipo de escatoloxía cristiá que orienta a súa mensaxe cara a unha Segunda Vinda de Cristo que inauguraría o Reino de Deus nun futuro inminente. Este punto de vista adoita ir unido á crenza de que Xesucristo volverá para recibir só a un reducido grupo de cristiáns verdadeiros que agardan a súa vinda e que se prepararon de antemán.

Os milleristas, xurdidos da predicación de William Miller, son a familia máis coñecida dos movementos adventistas. Este grupo é antecesor dos adventistas do sétimo día, unha denominación que reviviu ensinos apocalípticos ao anticipar o fin do mundo. Non buscaba a unidade do cristianismo senón prepararse para o retorno inminente de Xesucristo. Os mileristas buscaron a recuperación do sentimento de inminencia polo cumprimento das profecías do tempo do fin, practicando ademais un literalismo sen concesións na interpretación da Biblia, algo que consideraban perdido no catolicismo e protestantismo tradicionais.

O movemento da Igrexa de Deus Universal pertence a esta categoría debido a que o ministerio de Herbert W. Armstrong e o seu Igrexa de Deus Radiofónica (Radio Church of God), posteriormente convertida na Igrexa de Deus Universal, iniciouse como un grupo dentro da Conferencia Xeral da Igrexa de Deus (Sétimo Día), pertencente ao conglomerado das igrexas adventistas que descendían do milerismo. A propia Igrexa de Deus Universal habería de dar lugar a múltiples corpúsculos cando, a finais dos anos 1980, promoveu unha revisión doutrinal para achegarse teolóxiamente ao cristianismo ensinado polas igrexas evanxélicas.

Os Cristadelfiáns, dirixidos inicialmente por John Thomas, un converso ao movemento restauracionista das igrexas "cristiás", empezou a publicar agudas críticas cara aos seus correlixionarios, censurándoos pola súa falta de disposición a abrazar o cristianismo primitivo. Os seus partidarios constituíron un movemento novo despois de que Thomas empezase a desmarcarse coa súa oposición ás doutrinas da inmortalidade da alma e da Trindade, o rexeitamento a participar en política e nas Forzas Armadas, así como outras características distintivas.

Os testemuñas de Xeová xurdiron nos anos 1870 a partir dun grupo de estudantes da Biblia dirixido por Charles Taze Russell. Eles cren que nalgún momento do primeiro século de nosa era, debido á Apostasía perdéronse as crenzas e entendemento orixinal. As Testemuñas cren que estas poden recuperarse por medio dunha interpretación da Biblia en sentido literal, espiritual, simbólica, profética e mediante un compromiso de obediencia aos ensinos alcanzados deste xeito. As Testemuñas de Xeová centráronse na restauración e negación de certas doutrinas que, de acordo á interpretación da Biblia, resultarían evidentes e lóxicas. Entre estas atoparíase o uso da palabra "Xehová" como forma apropiada para referirse a Deus pai e tamén a negación do trinitarismo, a condena á inxestión ou transfusión de sangue, o cal é un mandato escrito na Biblia, a neutralidade en política, a participación en calquera tipo de guerra e a crenza no Reino de Deus.

Os mormóns son o que atribúen unha antigüidade maior á apostasía, situándoa antes da morte do último dos doce apóstolos de Cristo, en torno ao ano 100. Cunha data tan temperá libéranse da necesidade de conciliar os seus ensinos coas prácticas e escritos coñecidos da igrexa primitiva e dos pais da Igrexa posto que os consideran xa apóstatas.

Os sabatistas coinciden en xeral en que a data aproximada de 135 d.C. supón o inicio da apostasía. San Xustino Mártir, en torno ao 160 d.C., apoiara de forma explícita o culto en domingo de modo que os sabatistas considérano un apóstata. Con todo a Igrexa primitiva, en tempos de Santo Hipólito, rexistraba unha observancia continuada do Sabbath (sábado) como celebración da creación, e do domingo conmemorando a Resurrección. Consideran que a apostasía non foi completa ata que a Igrexa deixou de observar o sábado algún tempo logo de Constantiño o Grande.

O Movemento de Restauración de Stone e Campbell considera que a Grande Apostasía foi un proceso gradual. Sobre o ano 100 d.C. Ignacio de Antioquía impulsou a obediencia aos bispos, cousa que algúns consideran o inicio da idea dun clero profesionalizado que empezou a situarse nunha posición por encima dos crentes, iniciando un proceso de corrupción gradual que desembocaría no "home de pecado" que sería profetizado. O bautismo infantil, condenado polos restauracionistas como unha medida de inclusión na Igrexa pola forza, sería outro paso cara á apostasía. Estes cren que, polo menos ata a época de Tertuliano, só se practicaba o bautismo de persoas adultas, habéndose introducido de forma moi localizada o bautismo de nenos ao redor da época de San Ireneo. Os campbelitas con frecuencia non admiten visións do pecado orixinal que impliquen unha corrupción da mesma natureza humana, senón que só admiten que se produciu o malogramento da cultura, tradicións ou contorna habituais da humanidade. Do mesmo xeito que outros restauracionistas, consideran que mediante a alianza entre a Igrexa e o Estado no reinado de Constantiño, a Igrexa quedou cativa grazas ao poder excesivamente centralizado dos bispos. Finalmente o rexurdimento da idea de supremacía e autoridade universal do bispo de Roma contémplase como elemento que completaría o cadro da Grande Apostasía, do cal a reforma protestante sería só unha emenda incompleta pero que daría froitos próximos ao perfecto nos anabaptistas e os bautistas.

• ISBN 0-252-01538-X The American Quest for the Primitive Church - Richard T. Hughes, editor
• ISBN 978-1-55883-140-7 Mitos de los Estados Unidos de América - Richard T. Hughes.