Ñ

Abecedario
Aa	Bb	Cc	Dd	Ee
Ff	Gg	Hh	Ii	Ll
Mm	Nn	Ññ	Oo	Pp
Qq	Rr	Ss	Tt	Uu
Vv	Xx	Zz
Non galego: Çç - Jj - Kk - Ww - Yy

O Ñ (eñe) é a décimo terceira letra do alfabeto galego, e representa o fonema nasal velar sonoro /ɲ/.

A letra ñ non ten equivalente no alfabeto romano. Nos primeiros textos en galego este son representábase coas grafías n, ni ou nn, e foi esta última forma a que se acabou impoñendo na súa forma abreviada, ñ ^[1]. Pola contra en Portugal desde 1265 impúxose nos documentos oficiais nh, de orixe occitana.

Nos mosteiros, e despois nas imprentas, había o costume de economizar letras para aforrar esforzo nas tarefas de copiado e colocación de caracteres; Así, a secuencia «nn» escribíase cun «n» moi pequeno denominado vírgula enriba dun «n» de tamaño normal: «ñ». O mesmo sucedeu en portugués e en galego medieval coa representación de vogais nasais como «an» e «ã».

A letra ñ forma parte do alfabeto en linguas como o castelán, asturiano, aimará, bubi, chamorro, guaraní, mapudungun, mixteco, quechua, tagalo, zapoteco, éuscaro, wolof. O inglés admite o ñ nalgúns préstamos do castelán como «cañon» (como forma arcaica^[2], a común é «canyon»), «jalapeño», ou «El Niño»..

No bretón emprégase para nasalizar a vogal precedente e non para representar o son /ɲ/, verbi gratia a palabra Jañ pronúnciase /ʒã/.

Na escritura latina do tártaro de Crimea representa a consoante velar nasal /ŋ/ (igual son velar do galego "unha".) O mesmo sucede nalgunhas transcricións do quenya

En nauruano representa ao dígrafo "ng", aínda que actualmente a tendencia maioritaria é usar simplemente "ng".

Noutras linguas o son /ɲ/ representase de formas diversas:

• nh no portugués, occitano e no mirandés. Tamén nas grafías reintegracionistas do galego.
• gn en francés, bretón, valón, jèrriais, italiano, corso, sardo, lígur, piemontés, lombardo, veneciano, friulano, siciliano.
• ny en catalán, húngaro, quenya, valón, ladino, malaio, indonesio, ewe, gã, ganda, lingala, seSoto, suahili, zhuang e zulú.
• nj en neerlandés, serbocroata, feroés, frisio, arromanés, cimbro e albanés.
• ň en checo, eslovaco e romaní.
• ń en polaco, onde ademais o dígrafo ni ten idéntico valor (o mesmo sucede en éuscaro onde, á parte do ñ, nalgúns dialectos ‘’ni’’ se le como un ñ).
• ņ en letón.
• ne/ni/en/in, ng (ao comezo da palabra cando está palatalizada) en gaélico.
• nn e n en gaélico escocés cando se pronuncian palatalizadas.
• in en éuscaro (e.g "Espaina", pronunciado "España").
• n en gagauz ante ä, e, i, ö e ou.

Entradas da enciclopedia que comezan por Ñ

Este artigo sobre lingüística é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.