Iper

	Iper
	Lakenhalle, Belfort en Sint-Maartenstsjerke
	Bestjoer
Lân	Belgje
Provinsje	West-Flaanderen
Arrondissemint	Iper
Boargemaster	Luc Dehaene
	Sifers
Ynwennertal	35.014 (2017)
Oerflak	130,61 km²
Befolkingsticht.	268,08/ km²
	Oar
Koördinaten	50° 51' NB, 2° 53' EL
	Offisjele webside
	www.ieper.be

Iper (Frânsk: Ypres) is in stêd en gemeente yn it súdwesten fan de Belgyske provinsje West-Flaanderen. De stêd hat hast 35.000 ynwenners en is dêrmei de seisd grutste stêd fan West-Flaanderen. Iper is ek it sintrum fan it arrondissemint mei deselde namme en de grutste stêd yn de Westhoek. De bynamme fan Iper is 'de Kattestêd' of sûnt de besite fan paus Johannes Paulus II, 'Fredesstêd'. Earder waard sprutsen fan Iperen. Iper leit yn de streek West-Flaamsk Hichtelân.

Kearnen

De gemeente Iper bestiet út olve dielgemeentes. Rûnom it stedssintrum lizze de dielgemeenten Boezinge, Brielen, Dikkebus, Elverdinge, Hollebeke, Sint-Jan, Vlamertinge, Voormezele, Zillebeke en Zuidschote. Yn Boezinge leit ek it buorskip Pilkem. Eastlik fan it stedssintrum lizze in tal buorskippen sa as Wieltje, Potyze en Verlorenhoek, yn Zuidschote leit it buorskip Lizerne en yn Voormezele Sint-Elooi.

#	Namme	Oerflak	Befolking (31/12/2009)
I	Iper (sintrum)	18,68	21.786
II	Zillebeke	17,35	2.105
III	Hollebeke	5,73	705
IV	Voormezele	11,92	888
V	Dikkebus	10,06	1.503
VI	Vlamertinge	20,84	3.646
VII	Brielen	5,73	879
VIII	Elverdinge	13,97	1.791
IX	Zuidschote	4,40	389
X (XII)	Boezinge - Boezinge - Pilkem	18,24	2.534
XI	Sint-Jan	4,48	923

Skiednis

Earste Wrâldkriich

Salang't de Earste Wrâldkriich duorre hat, wie de stêd oan trije kanten omjûn fan Dútske troepen; de Britske ferdigeners neamden dy bôge yn it front de Ypres Salient. In fergelykbere situaasje bestie, fierder nei it súdeasten, by de Frânske stêd Verdun.

It slagge de Dútsers net de stêd te feroverjen. De Dútske kavalery hie - eardat de fjochterij om Iper hinne begûn - de stêd wol ynlûke en trochkrúze kinnen; in fjildtocht dy't mar inkelde dagen duorre. Nettsjinsteande in oantal grut opsette fjildslaggen, dy't 500.000 soldaten it libben koste, bleau Iper út hannen fan de Dútsers.

Earste Slach om Iper

Op 21 oktober 1914 begûn de Earste Slach om Iper. It 26e Dútske reservekorps stie tsjinoer Frânske en Britske troepen. Om seis oere foelen de Dútsers oan, mar rillegau ferlearen sy de striid. De Dútske soldaten besochten it letter noch twaris, mar it slagge harren net. Op 22 novimber 1914 besleat it Dútske Heechstekommando om it offensyf sitte te litten.

Twadde Slach om Iper

De Twadde Slach om Iper sette op 14 april 1915 útein om Hill 60. De Dútsers moasten it wer opnimme tsjin de Frânsen en de Britten. De slach is meast bekend wurden omdat dêr foar it earst gloorgas brûkt waard. De Dútsers setten it gifgas yn op 22 april 1915. Letter hawwe de Dútsers ek mostergas brûkt. It krige de namme Iperyt omdat it foar it earst op grutte skaal by Iper ynset waard.

Tredde Slach om Iper

Op 31 july 1917 begûn de Tredde Slach om Iper. De Britske fjildmaarskalk sir Douglas Haig woe doe de Dútsers de deastek jaan. De slach sels waard striden op 10 novimber 1917. Dizze slach wurdt ek wol de Slach om Passendale neamd, nei it doarpke ûnder Zonnebeke. Dat doarp waard folslein ferwoastge.

Fjirde Slach om Iper

Op 18 maart 1918 wie de Fjirde en lêste Slach om Iper. Nei dy slach lei de stêd Iper hielendal yn pún. Op 28 septimber 1918 ferlieten de Dútsers Langemark. Goed seis wike letter, op 11 novimber 1918 om moarns alve oere wie de oarloch offisjeel dien.

Nei de oarloch

De stêd Iper lei lykwols yn pún. Nei de kriich woene guonts te stêd net wer opbouwe, mar gewurde litte, as in tinkteken oan in ferskriklike oarloch. Dochs waard de stêd wol werombrocht yn de steat fan foar de oarloch, foar it meastepart mei Dútsk jild, part fan de ôftwongen Wiedergutmachung. De weropbou duorre mear as fjirtich jier. Foar in protte minsken, benammen de Britten, is Iper it middelpunt fan de betinking fan de Earste Wrâldkriich. De fjilden om de stêd hinne lizze besiedde mei goed 170, goed fersoarge, begraafplakken.

Twadde Wrâldoarloch

Op 6 septimber 1944 waard Iper befrijd troch it 10e rezjimint Jagers op 't hynder, tankrezjimint út de 1e Pânserdifyzje (Poalen) fan generaal Maczek dy't út Poperinge wei de stêd ynfoelen.

Literatuer

I. L. A. DIEGERICK, Inventaire des archives de la ville d'Ypres, Brugge, 7 dielen, 1853-1868
A. VANDENPEEREBOOM, Ypriana, Brugge, 7 dielen, 1878-1883.
Octaaf MUS (red.), Prisma van de geschiedenis van Ieper, Iper, 1974
Jozef GELDHOF, Oorlogsdagboeken over Ieper (1914-1915), Brugge, Diel 1, 1974 - Diel 2, 1977
Jan DEWILDE & Frederik VANDEWIERE, Ieper op porseleinkaart 1840-1890, Iper, 2004
Octaaf MUS & Paul TRIO (red), De geschiedenis van de middeleeuwse grootstad Ieper. Van Karolingische villa tot de destructie in 1914, Iper, 2010, ISBN 978 94 909 26021.