Mumtaz Mahal

Mumtaz Mahal
Irudi gehiago
Mogol Inperioako empress consort (en) 1628ko urtarrilaren 19a - 1631ko ekainaren 17a ← Nur Jehan
Bizitza
Jaiotza	Agra, 1593ko apirilaren 27a
Heriotza	Burhanpur (en) , 1631ko ekainaren 17a (38 urte)
Hobiratze lekua	Taj Mahal
Heriotza modua	: arazo puerperala sukar puerperala
Familia
Aita	Abul-Hasan ibn Mirza Ghiyas Beg
Ezkontidea(k)	Shah Jahan  (1612ko apirilaren 30a -  1631ko ekainaren 17a)
Seme-alabak	ikusi Aurangzeb Dara Shikoh (en) Murad Bakhsh (en) Shah Shuja (en) Jahanara Begum Roshanara Begum Gauhar Ara Begum (en)
Haurrideak	ikusi Shaista Khan (en)
Familia	ikusi Nur Jehan (izeko) Pari Bibi (en) (fraternal niece (en) )
Leinua	Mughal dynasty (en) Timurid dynasty (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	arabiera persiera
Jarduerak
Jarduerak	ezkontidea
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Xiismoa

Arjumand Banu Begum, persieraz ارجمند بانو بیگم "Jauregiko Aukeratua", ezagunagoa Mumtaz Mahal izenez (Agra, Mogolen Inperioa, 1593ko apirilaren 27a – Burhanpur, Mogol Inperoioa, 1631ko ekainaren 17a) enperatriza ezkontzaz, Sha Jahan enperadorearen laugarren emaztea izan zen. Agrako Taj Mahal mausoleoa bere omenez eraiki zuen senarrak.^[1]

Mogol Inperioaren hiriburua zen Agran jaio zen, Persiako nobleziaren familia batean, Abdul Hasan Asaf Khanen alaba, eta Nur Jehan enperatriz ezkontidearen iloba eta erraina, Jahangir enperadorearen emaztea.^[2] Ajurmand Banu Begum, 1612ko maiatzaren 10ean, 19 urterekin ezkondu zen Yurram printze inperialarekin, Shah Jahan izenez ezagunagoa, eta hark "Mumtaz Mahal" titulua eman zion. 1607. urtean, enperadorearekin konprometitu zen arren, 1612. urtera arte ez zen bere laugarren emaztea bihurtu eta ondoren, bere emazte gogokoena bihurtu zen. Mumtaz bere hamalaugarren semea (Gauhara Begum) erditzean hil zen Burhanpurren, Deccanen (gero Madhya Pradeshen).

Mumtaz Mahal-ek hamalau seme-alaba izan zituen Shah Jahan-ekin, besteak beste: Aurangzeb Printze Inperiala (aita tronutik bota zuena), Dara Shikoh Printze Inperiala (Aurangzeb anaiak hil zuena), Jahanara Begum printzesa (Begum Iperial Printzesa). Iranar hezi zuen ama ere izan zen. XVII. mendeko dantzari eta olerkari ezagunenetako bat, bere emakume-esklaboetako baten alaba, erditu zenean hil zena.

Ajurmand Banu Begum Agra hirian jaio zen, Persiako nobleziaren familia batean. Abdul Hasan Asaf Khanen alaba izan zen, eta Nur Jehan enperatriza ezkontidearen iloba eta erraina. Bere ahizpa zaharrena, Parwar Khanum, Sheikh Farid-ekin ezkondu zen, Nawan Qutubuddin Koka Badaungo gobernadorearen semearekin, eta Shah Jahan-en anaia adoptatua ere izan zen. Mumtaz enperatrizea xiita deboto musulmana izan zen.^[3][4][5]

1607. urtean. C. (H. o. 1016) Yurram printzea, Shah Jahan izenez ere ezaguna, Ajurmand Banu Begum-ekin konprometitu zen, orduan 14 urte baitzituen. Neska bere bizitzako maitasun ukaezina bihurtu zen. Hala ere, bikote inperialak bost urte itxaron behar izan zuen ezkontza-zeremonia egin ahal izateko, 1612an, gorteko astrologoek ezkontzari zoriontasuna emango ziokeen datatzat hartu baitzuten. Ezkontza egin ondoren, Yurramek "...bere garaiko emakumeak baino itxura eta izaera handiagoarekin", "Mumtaz Mahal" Begum (Jauregiko Aukeratua) titulua eman zion. Ezkondu aurretik, Yurramek beste hiru emazte hartu zituen, baina enperadorea Mumtazekin hain zegoen liluratuta, ezen ez zuen interes handirik erakutsi aurreko hiru emazteekin eskubide poligamoez baliatzeko. Motamid Khan gorteko kronista ofizialaren arabera (Iqbal Namah-e-Jahangiri lanean ageri denez), bere emazteekin zuen harremanak "ezkontza baino ez zen". Bere Maiestadek Bikaintasunaren Sorbururako (Mumtaz Mahal) izan zuen intimitatea, arreta, maitasuna eta mesfidantza beste edozein emakumerengatik sentitzen zuena baino mila aldiz handiagoa izan zen".^[6]

Mumtaz Mahal eta Shah Jahan oso maitasun-harreman estua eta sakona izan zuten. Enperatrizaren bizitzan ere, poetek goraipatzen zituzten bere edertasuna, grazia eta errukia. Bera izan zen Shah Jahanen lankide handia, eta Mogol Inperio osoan zehar bidaiatu zuen. Enperadoreak harengan zuen konfiantza hain handia izan zen, ezen bere 'Muhr Uzah' zigilu inperiala eman zion. Mumtaz asmo politikorik ez zuen enperatriz gisa erretratatu zuten, Nur Jehan enperatriz izeba eta amaginarreba ez bezala, zeinak eragin politiko nabarmena izan zuen aurreko erregealdian. Muntaz Mahalek oso eragin positiboa izan zuen enperadorearengan, eta, helburu politikorik ez bazuen ere, askotan pobreen eta babesgabeen alde egiten zuen. Garai hartan oso ohikoa zen Mogol Inperioko nobleziako emakumeak arkitekturaz arduratzea. Enperatrizak bere lorategi propioa diseinatu zuen (gero Taj Mahaleko lorategia) ibaiaren ondoan, Agran.

Sarritan haurdun egon arren, Mumtaz Shah Jahanekin joan zen kanpaina militarretan eta bere aitaren aurkako matxinadan. Bera izan zen lankide eta isilmandatari leialena. Ezkonduta eman zituzten hemeretzi urteetan hamalau seme-alaba izan zituzten, eta horietatik zazpi jaio zirenean edo haurtzaroan hil ziren.

Mumtaz Burhanpurren hil zen, 1631. urtean. C. (H. o. 1040), bere hamalaugarren umea erditzean. Bera senarrari laguntzen egon zen Dekan-en goi-ordokian kanpaina militar batean. Bere gorputza Burhanpurren lurperatu zuten aldi baterako, Zainabad izeneko lorategi harresitu batean, Tapti ibaiaren ertzean, Shah Jahanen osabak eraikia. Hil ondoren, enperadorearen mina kontsolaezina izan zen. Itxuraz, hil ondoren, Shah Jahan doloz jantzi zen eta bizitza publikotik baztertuta egon zen urtebetez. Enperadorea berriz agertu zenean, ilea zurituta zuen, bizkarra okertuta eta aurpegia zahartuta. Alaba zaharrenak, Jahanara Begumek, lagundu zion mina pixkanaka jasaten, eta Mumtazen postua hartu zuen gortean.

Bere dirutza pertsonala (10 milioi errupiakoa) Shah Jahanek banatu zuen, Jahanara Begumek alaba gazteak erdia jaso zuen, eta gainerakoa seme-alaba bizien artean banatu zen. Enperadoreak ez zuen inoiz Burhanpurren lurperatuta uzteko asmorik izan. Horren ondorioz, Mumtazen gorpua 1631. urtean atera eta urrezko hilkutxa batean garraiatu zuten, Sha Shuja semeak eta Jahanara Begum printzesa inperialak lagunduta, Agra hirirako bidea hartu zuten. Han, Yamuna ibaiaren ertzean dagoen eraikin txiki batean lurperatu zuten. Shah Jahan Burhanpurren geratu zen, hasiera batean eskualdera eraman zuen kanpaina militarra amaitzeko. Agrara iritsi zenean, hileta-mausoleoaren eta emaztearen betiko atsedenerako lorategi egokiaren diseinua eta eraikuntza planifikatzen hasi zen. Eraikuntza horrek 22 urte baino gehiago behar izan zituen amaitzeko: Taj Mahal.^[7]