Gurpil gaineko patinaje

Gurpil gaineko patinajea patin gurpildunekin gainazaletan bidaiatzea da. Aisialdiko jarduera, kirola eta garraiobide bat da. Patinajeko pistak eta patinajeko parkeak gurpil gaineko patinajea egiteko eraikitzen dira, kaleetan, espaloietan eta bidegorrietan ere egiten den arren.

Gurpil gaineko patinajea arte eszenikoetan sortu zen XVIII. mendean. 1880ko hamarkadatik aurrera ospe handia lortu zuen. Gurpil gaineko patinajea oso ezaguna izan zen Estatu Batuetan 1930etik 1950era arte, gero 1970eko hamarkadan berriro disko musikarekin eta gurpil gaineko diskotekekin lotu zenean. 1990eko hamarkadan, gurpil-lerroko kanpoko patinajea ezaguna egin zen.

Gurpil gaineko patinaje kirolak abiadurako patinajea, gurpil gaineko hockeya, roller derbya, patinaje artistikoa eta patin gurpilduneko patinaje oldarkorra barne hartzen ditu.

Ezagutzen diren lehen patinak XVIII.mendeko Europakoak dira. Patin horiek antzerki eta musika emanaldietan erabiltzen ziren, ziurrenik oholtza gainean izotz patinajea simulatzeko. Lehen patinajea lerro zuzen batean egiten zen, garai hartako patinen diseinu primitiboekin bira edo kurba egitea oso zaila zelako. Garai hartan noizbehinkako antzezpenerako atrezzo batera mugatuta, patinak ez zuen erabilerarik izango 1840ko hamarkadara arte. ^:7–9

1840ko hamarkadako Berlingo garagardotegi bateko zerbitzariek patinak erabiltzen zituzten bezeroak zerbitzatzeko. 1840ko hamarkadaren amaierako balletak eta operak, hala nola Le prophète, patinetan ibili ziren. Horrek patinajea lehen aldiz ezaguna egiten lagundu zuen, 1850eko hamarkadako Europan. Hobekuntza teknologikoek ere lagundu zuten, hala nola, gomazko gurpilak 1859an eta lau gurpileko biratzeko patinak 1863an. ^:9–13Patinajearen ospea asko aldatu da ordutik; normalean "zoroaldia" deitzen zaio bere une garaietan. ^{[1] [2] [3]}

Gurpil gaineko patinajeak ospe handia izan zuen 1880tik 1910era; patinak masiboki ekoizten ziren eta patinajean ibiltzea ezagun egin zen Europan, Ipar eta Hego Amerikan eta Australian. ^:25Garai honetan patinaje mota espezializatuak agertu ziren, hala nola, patinaje artistikoa eta abiadura-patinajea.

Ospearen gainbeheraren ostean, 1930eko hamarkadatik 1950era arte Gurpil gaineko patinajea zabaldu zen berriro. Aro hori Gurpil Gaineko Patinajearen Urrezko Aroa bezala ezagutzen da. Garai horretan Estatu Batuetan zehar organo elektronikoaren musika eskaintzen zuten patinaje pista asko eraiki zituzten. ^:89–91

1970eko hamarkadan, gurpil gaineko diskoteka zabaldu zen. Patinaje estilo hau disko musikarekin sortu zen, batez ere, patinatzaile beltzen eta gayen artean. ^[4] 1980ko hamarkadaren amaieran eta 1990eko hamarkadan, kanpoko eta barruko lineako patinajea ("rollerblade") ezaguna bihurtu zen. Gurpil gaineko patinajeak ospea gutxitu egin zen XXI. mendearen hasieran, baina berriro ezagunagoa bihurtu zen COVID-en pandemian. ^{[5] [2]}

Patinajea aspalditik egon da lotua Amerikako beltz mugimendu sozialekin, etorkinen komunitateekin eta LGBT komunitatearekin, batez ere roller derby-ko emakumeentzat. Zaletasun gisa xelebretzat hartzen da eta oso eskuragarria da. ^[6]

Gurpil gaineko patinaje parte-hartzaileek irudiak, jauziak, piruetak eta bestelako ariketa teknikoak egiten dituzte, gurpilen gaineko patinak erabiliz. Prestakuntza fisiko ona eta kontzentrazio-gaitasun handia eskatzen du.^[7]

Gurpil gaineko irristaketa artistikoa kategoria hauetan banatzen da:

• Derrigorrezko figurak/Eskola

• Patinaje librea

• Bikote artistikoak

• Dantza-bikoteak

• Dantza bakarrik

• Doitasuna

• Show taldeak

• Laukoteak

• In-line

• Erakusketa

Gurpil gaineko abiadura-patinajeko lasterketak aire zabaleko pistetan eta horma inklinatuak dituzten teilatupean edo errepide-zirkuitu itxietan egin ohi dira. Gehienez bost gurpil erabil daitezke atletek erabiltzen dituzten lineako patinetan, eta horiek ezin dute 110mm-ko diametroa gainditu. Maratoietarako patinek 125 mm-ko gurpilak izan ditzakete. Ez da balaztarik onartzen. Posizio on baten aldeko etengabeko borrokek, belodromo estiloko hormekin eta 200 metroko pistarekin konbinatuta, lehiaketak zirraragarriak izaten dira eta sarritan erabakitzen dira foto finishean.^[8]

Diziplina jakin batekin konprometituta ez dauden patinatzaileen artean, gizarte-jarduera oso ezaguna da taldeko patinajea edo kaleko patinajea, non patinatzaile talde handiak erregulartasunez elkartzen diren elkarrekin patinatzeko, normalean hiriko kaleetan.

Lerro agresiboko patinajea, edo roller freestyle, trukoetan oinarritutako patinajea da. Patinatzilea trukoak egiten ditu aldatutako patinak eta ahalegin handiagoa egiteko diseinatutako botak erabiliz. Gurpilek ukipen-gainazal lau handia dute heltzeko.

Lerroko patinaje oldarkorra patinaje-parke batean edo kalean gerta daiteke, eta normalean grinak izaten dira nagusiki, baina baita aireko trikimailuak ere, hala nola birak eta itzulipurdiak.

Irristatzeko modu horrek esan nahi du trikimailuak eta aireak egin behar direla arrapaleta txikietan, kaleetan eta skate park-etan. Patin oro parkeko patinajerako erabil daiteke, nahiz eta patinatzaile askok nahiago duten orkatilako bota bat estilo azkarreko bota bat baino altuagoa izan.

Patin-hockeya, lineako patinekin edo kuadrizikloekin egiten diren hockey-aren modalitateak biltzen ditu. Patin hockeya (pista hockeya, bola gogorren hockeya edo patin hockeya ere deitua) XIX. mendetik praktikatzen da. Munduko herrialde askotan egiten da eta gurpil gaineko erakusketa-kirola izan zen 1992ko Bartzelonako Joko Olinpikoetan. Beste aldaera batzuk lineako hockeya eta lineako patinen hockeya dira.