António Guterres

António Guterres
Irudi gehiago
9. Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusia 2017ko urtarrilaren 1a - 2026ko abenduaren 31 ← Ban Ki-moon Hautetsia: 2016 United Nations Secretary-General selection (en) United Nations High Commissioner for Refugees (en) 2005eko ekainaren 15a - 2015eko abenduaren 31 ← Wendy Chamberlin (en) - Filippo Grandi → President-in-Office of the European Council (en) 2000ko urtarrilaren 1a - 2000ko ekainaren 30a ← Paavo Lipponen - Jacques Chirac → President of the Socialist International (en) 1999ko azaroa - 2005eko ekaina ← Pierre Mauroy - George Papandreou → 114. Portugalgo Lehen Ministroa 1995eko urriaren 28a - 2002ko apirilaren 6a ← Aníbal Cavaco Silva - José Manuel Durão Barroso → General Secretary of the Socialist Party (Portugal) (en) 1992ko otsailaren 23a - 2002ko urtarrilaren 20a ← Jorge Sampaio - Eduardo Ferro Rodrigues (mul) → Europar Kontseiluko Biltzar Parlamentarioko ordezkoa 1981eko urtarrilaren 26a - 1983ko irailaren 1a Errepublikako Biltzarreko kidea 1980ko urtarrilaren 3a - 1980ko azaroaren 12a Barrutia: Q59848428 Hautetsia: 1979 Portuguese legislative election (en) Errepublikako Biltzarreko kidea 1976ko ekainaren 3a - 1980ko urtarrilaren 2a Barrutia: Q59848428 Hautetsia: 1976 Portuguese legislative election (en) Errepublikako Biltzarreko kidea Barrutia: Q59848428 Hautetsia: 1980 Portuguese legislative election (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	António Manuel de Oliveira Guterres
Jaiotza	Lisboa, 1949ko apirilaren 30a (75 urte)
Herrialdea	Portugal
Lehen hizkuntza	portugesa
Familia
Aita	Virgílio Dias Guterres
Ama	Ilda Cândida de Oliveira
Ezkontidea(k)	Luísa Amélia Guimarães e Melo (en)  (1972 -  1998ko urtarrilaren 28a) Catarina Vaz Pinto (en)  (2001eko apirila -
Hezkuntza
Heziketa	Instituto Superior Técnico (en) (1960(e)ko hamarkada - 1971) : ingeniaritza, fisika
Hizkuntzak	portugesa ingelesa gaztelania frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, ingeniaria, assistant professor (en) eta diplomazialaria
Parte-hartzailea World Economic Forum Annual Meeting 2014 (en) World Economic Forum Annual Meeting 2015 (en) World Economic Forum Annual Meeting 2019 (en) World Economic Forum Annual Meeting 2020 (en) World Economic Forum Annual Meeting 2023 (en) IMF 2021 Annual Meetings (en) P20 Jakarta 2022 (en)
Enplegatzailea(k)	Technical University of Lisbon (en) Nazio Batuen Erakundea  (2017ko urtarrilaren 1a -
Jasotako sariak	ikusi Elisabet Katolikoaren Ordenaren lepokoa  (2002) Freedom Award  (2007) Order of the Star of Romania Order of the Republic Grand Cross of the Order of the Southern Cross Knight of the Order of Merit Grand Cross of the National Order of Merit Grand Cross of the Order of Honour Order of the Aztec Eagle Grand Cross of the Order of Merit of the Republic of Poland Order of Prince Yaroslav the Wise, 1st class Order of the Rising Sun, 1st class Knight Grand Cross of the Order of Merit of the Italian Republic Karlomagno Saria  (2019ko maiatzaren 30a) Grand Cross of the Military Order of Christ Grand Cross of the Order of Liberty Karlos III.aren Ordenaren Gurutze Handia  (2000) Order of Friendship of Kyrgyzstan  (2017ko irailaren 21a) Order of Christ Order of Liberty Order of Merit of the Republic of Poland Order of Honour Order of Charles III Order of Leopold Order of Amilcar Cabral Order of Merit National Order of Merit Order of the Southern Cross Elisabet Katolikoaren Ordena Eguzki atera berriaren ordena Order of Merit of Niger Medal of the Oriental Republic of Uruguay Collar of the Order of Charles III  (2023) Italiar Errepublikako Merituaren Ordena Order of Friendship
Kidetza	Club of Madrid (en) European Council on Foreign Relations (en) Friends of Europe (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Erromatar Eliza Katolikoa
Alderdi politikoa	Alderdi Sozialista
antonioguterres.gov.pt

António Manuel de Oliveira Guterres (ɐ̃ˈtɔniu ɡuˈtɛʁɨʃ ahoskatua) (Lisboa, 1949ko apirilaren 30a) portugaldar politikari, ingeniari fisiko eta irakaslea da. 2017ko urtarrilaren 1az geroztik, Nazio Batuetako idazkari nagusia da. Lehenago, Portugalgo lehen ministro (1995-2002), Internazional Sozialistaren lehendakari (1999-2005) eta Iheslarientzako Nazio Batuen Goi-mandataria (2005-2015) izan zen.

Virgílio Dias Guterres (Lisboako «Companhia de Gás e Electricidade»ko goi-funtzionarioa) eta Ilda Cândida de Oliveiraren semea da^[1].

Unibertsitateko urteetan, «Grupo de Luz» Taldearen sortzaileetako bat izan zen, gazte katolikoentzako hausnarketa-talde bat. Bertan, Vítor Melícias frantziskotar apaiza eta eliza-administratzailea ezagutu zuen, eta lagun hurbila eta isilmandataria izaten jarraitzen du^[1].

Camõeseko Lizeo ospetsuan ikasi zuen (gaur egun, Bigarren Hezkuntzako Camões Eskola), eta 1965ean graduatu zen. Herrialdeko ikasle onenaren Lizeotako Sari Nazionala irabazi zuen. Fisika eta Ingeniaritza Elektrikoa ikasi zuen Lisboako Goi Mailako Institutu Teknikoan. 1971n graduatu zen, eta karrera akademikoari, Irakaskuntza Sistemen eta Telekomunikazio Seinaleen Teoriaren irakasle laguntzaile gisa ekin zion; gero, bizitza akademikoa utzi, eta politikan sartu zen^[2].

Unibertsitateko Gazteria Katoliko taldeko aktibista izan zen, eta hainbat ekintzatan hartu zuen parte; besteak beste, 1967ko uholdeen biktimei laguntzeko ekintzetan^[3].

1974an, Portugalgo Alderdi Sozialistan sartu zen, herrialdera Krabelinen Iraultzak demokrazia eraman zuen urte berean^[4].

1992an, Alderdi Sozialistako lehendakari eta oposizioko buru hautatu zuten, Aníbal Cavaco Silvaren gobernuaren parez pare^[4].​ Urte bereko irailean, Internazional Sozialistaren lehendakariorde ere izendatu zuten. 1999tik 2005era arte, erakundeko lehendakaria izan zen^[5].

1995eko hauteskundeetan, Alderdi Sozialistak garaipena lortu ondoren, Guterres Gobernua osatzera gonbidatu zuten^[6].​ 1999an, berriz hautatu zuten, eta, 2000ko urtarriletik uztailera, Europar Kontseiluko lehendakaritza bete zuen. 2001aren amaieran, tokiko hauteskundeetan Alderdi Sozialistak emaitza txarrak izan ondoren, Guterresek uko egin, eta gobernua amaitu zuen. 2002ko hauteskundeak José Manuel Durão Barrosoren Alderdi Sozial Demokratak irabazi zituen.

1998ko maiatzaren 2an, Europar Batasuneko (EB) agintari nagusiak Bruselan bildu zituen gailurrera joan zen. Bertan, sortu berri zen europar moneta bakarraren (euroaren) abangoardiako taldea osatuko zuten hamaika herrialdeen behin betiko zerrenda onartu zen, Portugal tartean zela.

1998ko urtean, Gobernuak bi erreferendum deitu zituen. Lehenengoa, ekainean egin zen eta abortuaren despenalizatzearen balizko handitzeari buruzko bozketara deitu zuen, «ez» garaipenaren emaitzarekin. Bigarren erreferenduma azaroan egin zen, Eskualdeen Legea auzitan jartzen zuena; Legeak lurralde-antolaketa berri bat sortu nahi zuen zortzi eskualde administratiboren ezarpenaren bidez, baina bere Gobernuaren proposamenaren porrota izan zen emaitza.

Bigarren agintaldia gobernuan (1999-2002) jasan zituen: bere alderdiaren barne-gatazkak, dezelerazio ekonomikoa eta Hintze Ribeiro zubiaren hondamendia (Entre-os-Riosko ezbeharra). Neurri iraunkor batzuk ere hartu ziren: 2000ko urrian, Legebiltzarrak drogen kontsumoaren despenalizazioa onartu zuen (2001eko uztailaren 1etik indarrean)^[7], eta 2001eko martxoan, sexu bereko pertsonen arteko lotura zibilak legeztatu ziren^[8][9].

Antonio Manuel de Oliveira Guterres Iheslarientzako Nazio Batuen (ACNUR) goi-mandatari izendatu zuten 2005eko ekainaren 15ean^[6]. Kargu horretan 2015eko abenduaren 15era arte jardun zuen, eta erakundearen buru izan zen historiako errefuxiatuen krisi txarrenetan, hala nola Siria, Afganistan eta Irak^[4].

Azken urteetan, goi-mandatari gisa, batez ere Siriako gerra zibileko errefuxiatuentzako nazioarteko laguntza ziurtatzeko lan egin zuen, eta errefuxiatuen krisia «existentzialtzat» jo zuen (Libano eta Jordania, esaterako) herrialde anfitrioientzat, eta errefuxiatuentzako laguntza gehigarria, «biziraupen-arazotzat» jo zuen^[10].​ Mediterraneoko errefuxiatuen krisiaren aurrean, Europako herrialdeen ikuspegi koordinatuago eta gizatiarrago baten alde agertu zen^[11]. 2013ko ekainean, 5.000 milioi dolarreko laguntza bultzatu zuen, historiako handiena, 10,25 milioi siriarri laguntzeko urte horretan^[12].

Une hartan harreman publikoen neurri oso eragingarritzat hartu zena da Guterresek, 2012an, Angelina Jolie aktore estatubatuarra izendatzea ACNURen ordezkari izateko bere maila diplomatiko berarekin^[13].​ Elkarrekin bisitatu zituzten: Turkiako Kilis Oncupinar Ostatu Zentroa (2012)^[14], Jordaniako Zaatari errefuxiatuen eremua (2013)^[15] eta Maltako Indar Armatuen Itsas Eskuadroia (2015). Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluan ere elkarrekin agertu ziren (2015)^[16].

2016ko urrian, NBEko idazkari nagusi hautatu zuten 5 urterako (2017-2021)^[4], eta Ban Ki-moonen lekua hartu zuen, Batzar Orokorrak berretsitako Segurtasun Kontseiluaren proposamenez^[17][18], 2016ko urriaren 13an.​​ Abenduan iragarri zuen bere hautagai-zerrendan hitzeman bezala, bere talderik hurbilena hiru emakumek osatuko zutela, genero-berdintasuna eta aniztasun geografikoa errespetatuz: Amina Mohammed nigeriarra, NBEren idazkariorde orokor; Maria Luiza Ribeiro Viotti brasildarra, bere kabineteburu, Kyung-wha Kang korearra, gai politikoetarako aholkulari berezi^[3].

2017ko urtarrilaren 1etik aurrera, Nazio Batuetako idazkari nagusia da^[4]. 2021eko ekainaren 18an, berriro hautatu zuten 5 urteko bigarren agintaldirako; 2022ko urtarrilaren 1ean hasi zuen, ofizialki, 2. agintaldia^[19].

1972an, Luísa Amélia Guimarães e Melo^[1] psikiatrarekin ezkondu zen (1946-1998), eta bi seme-alaba izan zituzten: Pedro Guimarães e Melo Guterres eta Mariana Guimarães e Melo Guterres. Emaztea Londresen Royal Free Ospitalean egindako gibeleko transplante baten ondorioz hil zen^[1].

2001ean, bigarren emaztearekin ezkondu zen, Catarina Marques de Almeida Vaz Pinto (1960), Portugalgo Kultura Estatuko idazkari ohi eta, berrikiago, Lisboako Udaleko Kultura idazkaria.

Portugesez gain, Guterresek frantsesez, ingelesez eta gaztelaniaz hitz egiten du^[20].

• Caixa Geral de Depósitos: Zuzendaritza Batzordeko kide (2003-2005)
• Champalimaud Foundation: Vision Sariaren epaimahaikide
• Madrileko kluba: partaide (desde 2002)
• European Council on Foreign Relations (ECFR): partaide
• European Regional Innovation Awards: epaimahiaren presidente (2004)
• Amigos de Europa: Zuzendaritza Batzordeko kide
• Friends of Europe: Administrazio Kontseiluko kide
• Calouste Gulbenkian Foundation: Zuzendaritza Batzordeko kide ez-exekutibo (2013-2018)
• Portugalgo Estatu Kontseilua: partaide, Marcelo Rebelo de Sousak izendatua (2015an, NBEko 9. idazkari nagusi izendatu ondoren, dimisioa eman zuen)

• 2002: Orden Militar de Cristo
• 2016: Orden de la Libertad

• Orden de Leopoldo (Belgika, 2000)
• Orden de la Cruz del Sur (Brasil, 1996)
• Primera clase de la Orden de Amílcar Cabral (Cabo Verde, 2001)
• Orden al Mérito de Chile (Txile, 2001)
• Orden de Isabel la Católica (Espainia, 2002)
• Orden de Carlos III (Espainia, 2000)
• Orden Nacional del Mérito (Francia) (Frantzia, 2002)
• Orden de Honor (Grezia, 2000)
• Orden al Mérito de la República Italiana (Italia, 2001)
• Orden del Sol Naciente (Japonia, 2002)
• Orden Mexicana del Águila Azteca (Mexiko, 1999)
• Grand cordón del orden nacional del Mérito (Niger, 2022)
• Orden al Mérito de la República de Polonia (Polonia, 1997)
• Grand cordon de l'ordre de la République (Tunisia, 2002)
• Orden del Príncipe Yaroslav el Sabio (Ukraina, 2002)
• Gran oficial de la Orden de la República Oriental del Uruguay (Uruguai, 1998)
• 2005: Portugalgo Atzerriko Prentsaren Elkartearen Urteko Pertsona Ospetsua (AIEP)
• 2007: Askatasunaren saria
• 2009: Calouste Gulbenkian Nazioarteko Saria (Ekialde Hurbileko Bakerako Ikerketa Institutuarekin partekatua)
• 2009: Munduko pertsonarik boteretsuenen zerrenda, 2009an [62]
• 2015: Averell Harriman W. Demokrazia Saria
• 2015: Alemaniako Iraunkortasun Sari Nazionala
• 2019: Premio Carlomagno
• 2023: Premio Europeo Carlos V

• Honoris causa doktorea, Beira Interior Unibertsitatean (2010)
• Honoris causa doktorea, Meijiko Unibertsitatea (Japonia) (2014)
• Honoris causa doktorea, Carletongo Unibertsitatea (Kanada) (2016)
• Honoris causa doktorea, Coimbrako Unibertsitatea (Portugal) (2016)
• Honoris causa doktorea, Madrilgo Unibertsitate Europarra (Espainia) (2016)
• Honoris causa doktorea, Hego Carolinako Unibertsitatea (AEB) (2017)