kazać
Old Polish
editEtymology
editInherited from Proto-Slavic *kāzàti with a semantic shift of to show, to draw one's attention with words or gestures -> to speak/tell -> to preach/to command. First attested in the 14th century.
Pronunciation
editVerb
editkazać impf or pf
- (attested in Lesser Poland, Greater Poland) to command, to order; to tell [with accusative ‘whom’ and infinitive ‘to do what’]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 32, 9:
- On kazal (mandavit) y stworzona sø
- [On kazał (mandavit) i stworzona są]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][2], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 38, 13:
- Ne otworzil iesm vst mogich, bo ies ti kazal (quoniam tu fecisti)
- [Nie otworzył jeśm ust mojich, bo jeś ty kazał (quoniam tu fecisti)]
- 1959 [1387], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 8, Poznań:
- Micolay kasal Stascovi precz
- [Mikołaj kazał Staszkowi precz]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][3], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 7, 7:
- Wstan, gospodne bosze moy, w kazny, iøsz ies kazal (quod mandasti)
- [Wstań, Gospodnie Boże moj, w kaźni, jąż jeś kazał (quod mandasti)]
- 1959 [1387], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 10, Poznań:
- Jaco my Sandziwog kazal swemu ludu wzøndz dwoye skota
- [Jako mi Sędziwoj kazał swemu ludu wziąć dwoje skota]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter][4], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 38, 15:
- Pomdlecz kazal ies (tabescere fecisti) iaco paiøk duszø moiø
- [Pomdleć kazał jeś (tabescere fecisti) jako pająk duszę moję]
- Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie[5], Krakow, page 183b:
- Gacz tobe, Drusiana, kaszø boszø moczø, aby thy... fstala
- [Jać tobie, Druzyjana, każę bożą mocą, aby ty... wstała]
- 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 28:
- Kazacz imperare
- [Kazać imperare]
- (attested in Lesser Poland) to preach (to teach moral values; to give a sermon)
- 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI[6], Krakow, page 719:
- Brath wszelky... ma tho chovaczi, yzby mylczenye myal..., a tho kyedy mszą czthą... [albo] gdy kazą (praedicationis verbum proponitur) a slovo boze po[wiadają]
- [Brat wszelki... ma to chować, iżby milczenie miał.., a to kiedy mszą cztą... [albo] gdy każą (praedicationis verbum proponitur) a słowo boże po[wiadają]]
- (attested in Greater Poland) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
- to portray, to picture, to show
- 1930 [c. 1455], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[7], 34, 1:
- Wisedw Moyzesz... na gorø Nebo... y *kazø gemv pan (ostenditque ei dominus) wszitkø zemyø galaadskø
- [Wyszedw Mojżesz... na gorę Nebo... i każe jemu Pan (ostenditque ei Dominus) wszytkę ziemię galaadską]
Derived terms
editRelated terms
edit- doskazać pf
- odewskazać pf
- odskazać pf
Descendants
editReferences
edit- Boryś, Wiesław (2005) “kazać”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- Mańczak, Witold (2017) “kazać”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
- Bańkowski, Andrzej (2000) “kazać”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
- Sławski, Franciszek (1958-1965) “kazać”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
- B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “kazać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish
editEtymology
editInherited from Old Polish kazać.
Pronunciation
editVerb
editkazać impf or pf[1]
- (intransitive) to order, to tell, to command (to verbally recommend or demand that something be done) [with dative ‘whom’ and infinitive ‘to do what’]
- Rodzice kazali mi posprzątać pokój. ― My parents told me to clean up my room.
- (intransitive) to make; to tell (to cause someone to do something) [with infinitive ‘to do what’]
- To każe przypuszczać. ― That really suggests something.
- (intransitive) to dictate (to serve as a model)
- Synonym: nakazywać
- jak zwyczaj każe ― as is tradition/as custom dictates
- (intransitive, obsolete) to order; to rule (to have control or authority over) [with instrumental ‘over whom/what’]
- (transitive, Middle Polish, negated) to forbid, to ban
- (transitive, Middle Polish) to enact a law or regulation
- (transitive, Middle Polish) to suggest, to recommend, to advise
- (transitive, Middle Polish, negated) to advise against
- (transitive, Middle Polish) to allow, to let, to permit
- (transitive, Middle Polish) to ask for; to invite; to propose
- (transitive, Middle Polish) to demand
- (transitive, Middle Polish) to bring forth supernatural phenomena
Verb
editkazać impf
- (intransitive, archaic) to preach (to give a sermon)
- (intransitive, obsolete) to declare (to announce officially)
- (transitive, Middle Polish) to speak, to say
- Synonym: mówić
- (transitive, Middle Polish) to speak publicly, to give a speech
- Synonym: przemawiać
- (transitive, Middle Polish) to indicate
- Synonym: wskazywać
Conjugation
editImperfective:
Perfective:
Derived terms
edit- dokazać pf, dokazywać impf
- nakazać pf, nakazywać impf
- odkazać pf, odkazywać impf
- okazać pf, okazywać impf
- podkazać pf, podkazywać impf
- pokazać pf, pokazywać impf
- przekazać pf, przekazywać impf
- przykazać pf, przykazywać impf
- rozkazać pf, rozkazywać impf
- skazać pf, skazywać impf
- ukazać pf, ukazywać impf
- wskazać pf, wskazywać impf
- wykazać pf, wykazywać impf
- zakazać pf, zakazywać impf
Related terms
editTrivia
editAccording to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), kazać is one of the most used words in Polish, appearing 3 times in scientific texts, 1 time in news, 4 times in essays, 28 times in fiction, and 32 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 68 times, making it the 944th most common word in a corpus of 500,000 words.[2]
References
edit- ^ “kazać”, in Słownik gramatyczny języka polskiego [Grammatical Dictionary of Polish], 2022
- ^ Ida Kurcz (1990) “kazać”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 174
Further reading
edit- kazać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- kazać in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “kazać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “kazać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “KAZAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 19.01.2015
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “kazać”, in Słownik języka polskiego
- Aleksander Zdanowicz (1861) “kazać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “kazać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 2, Warsaw, page 305
- kazać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Upper Sorbian
editEtymology
editInherited from Proto-Slavic *kāzàti. Cognate to Lower Sorbian kazaś.
Pronunciation
editVerb
editkazać impf
- (intransitive) to order, to tell, to command
- (intransitive) to invite
- (transitive) to claim
Conjugation
editperson | singular | dual | plural | ||
---|---|---|---|---|---|
virile | nonvirile | ||||
infinitive | kazać | ||||
transgressive | kazajo | ||||
present tense | 1st | kazam | kazamoj | kazamy | |
2nd | kazaš | kazataj | kazatej | kazaće | |
3rd | kaza | kazataj | kazatej | kazaja, kazaju | |
past tense | 1st | kazach | kazachmoj | kazachmy | |
2nd | kazaše | kazaštaj | kazaštej | kazašće | |
3rd | kazaše | kazaštaj | kazaštej | kazachu | |
imperative | 1st | — | kazajmoj | kazajmy | |
2nd | kazaj | kazajtaj | kazajtej | kazajće | |
3rd | kazaj | — | |||
active participle | kazacy | ||||
passive participle | kazany | ||||
ł-form | kazał | ||||
verbal noun | kazanje |
This verb needs an inflection-table template.
Derived terms
edit- kazanje n
Further reading
edit- “kazać” in Soblex
- Old Polish terms derived from Proto-Indo-European
- Old Polish terms inherited from Proto-Indo-European
- Old Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Old Polish terms derived from Proto-Slavic
- Old Polish terms with IPA pronunciation
- Old Polish lemmas
- Old Polish verbs
- Old Polish imperfective verbs
- Old Polish perfective verbs
- Old Polish biaspectual verbs
- Lesser Poland Old Polish
- Greater Poland Old Polish
- Old Polish terms with quotations
- Old Polish terms with uncertain meaning
- Polish terms derived from Proto-Slavic
- Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Polish terms derived from Proto-Indo-European
- Polish terms inherited from Proto-Indo-European
- Polish terms inherited from Old Polish
- Polish terms derived from Old Polish
- Polish 2-syllable words
- Polish terms with IPA pronunciation
- Polish terms with audio pronunciation
- Rhymes:Polish/azat͡ɕ
- Rhymes:Polish/azat͡ɕ/2 syllables
- Polish lemmas
- Polish verbs
- Polish imperfective verbs
- Polish perfective verbs
- Polish biaspectual verbs
- Polish intransitive verbs
- Polish terms with usage examples
- Polish terms with collocations
- Polish terms with obsolete senses
- Polish transitive verbs
- Middle Polish
- Polish terms with archaic senses
- Upper Sorbian terms derived from Proto-Indo-European
- Upper Sorbian terms inherited from Proto-Indo-European
- Upper Sorbian terms inherited from Proto-Slavic
- Upper Sorbian terms derived from Proto-Slavic
- Upper Sorbian terms with IPA pronunciation
- Rhymes:Upper Sorbian/azat͡ʃ
- Rhymes:Upper Sorbian/azat͡ʃ/2 syllables
- Upper Sorbian lemmas
- Upper Sorbian verbs
- Upper Sorbian imperfective verbs
- Upper Sorbian intransitive verbs
- Upper Sorbian transitive verbs
- Upper Sorbian imperfective Va1 verbs