مقدمه ای بر نظریه نظم جهانیبا تاکید بر نظریه های برنامه ریزی توسعه اجتماعی

نظریه نظام جهانی، که در اوایل دهه ۱۹۷۰ توسط امانوئل والرشتاین مطرح شد، با هدف تبیین ریشه هایسرمایه داری، انقلاب صنعتی و روابط پیچیده و متقابل کشورهای جهان اول، دوم و سوم ارائه گردید. ایننظریه، که جزء نظریات چرخه ای استیلا محسوب می شود، رویکرد کلان نگرانه ای به رویدادهای جهانیدارد و ریشه های آن در اندیشه های مارکسیستی و نقدهای مارکسیستی از امپریالیسم قابل مشاهده است.دیدگاه والرشتاین، از نظر پارادایمی، در مقابل نظریات نوسازی قرار دارد و پیشفرض اصلی آن این استکه جهان جدید از یک اقتصاد جهانی سرمایه داری تشکیل شده است، جایی که دولت های ملیبخش هایی از یک کل بزرگتر به شمار می آیند. برای درک تعارض های طبقاتی داخلی و نزاع های سیاسیدر هر کشور، لازم است که اقتصاد جهانی مورد توجه قرار گیرد. نظریه پردازان برجسته این حوزه شاملآندره گوندر فرانک، امانوئل والرشتاین و سمیر امین هستند، که والرشتاین در میان آنها از جایگاه ویژهایبرخوردار است. این دیدگاه، با معرفی مسیر جدیدی برای پژوهشگران، سهم چشمگیری در ادبیات توسعهایفا کرده است. این مقاله به صورت توصیفی-تحلیلی، به بررسی اندیشه و تاریخچه نظریه نظام جهانی،عوامل موثر بر آن، و چالش های نظم جهانی معاصر پرداخته و در پی نقد و ارزیابی نظرات موافقان ومنتقدان این نظریه است. همچنین این تحقیق به تحلیل ساختار ژئوپولیتیک نظام جهانی و اهدافسیاسی و اقتصادی آن پرداخته است. یافته ها نشان می دهند که نظریه نظام جهانی، اگرچه از نقدهایمتعدد برخوردار است، همچنان در تبیین روابط بین المللی و تاثیرات جهانی از اهمیت بالایی برخورداراست.