Εθισμός

Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 22/12/2021.

Εθισμός είναι μια συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από εξάρτηση σε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα αλλά και σε ουσίες. Προκαλείται από κάπνισμα, ναρκωτικά, αλκοόλ, τζόγος, διαδίκτυο κλπ. Υπάρχουν πολλά στάδια εθισμού. Ο εθισμός καθώς εξελίσσεται γίνεται τρόπος ζωής. Δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν παγιδευμένοι σε κάποιον από τους πολλούς εθισμούς.

Στην ουσία σήμερα αντιμετωπίζεται ως εθισμός σχεδόν κάθε συνήθεια που ακολουθείται εκτός μέτρου από ένα άτομο το οποίο γνωρίζει ότι δυσκολεύεται ή αδυνατεί να την κατευνάσει και πολύ περισσότερο να της δώσει ένα τέλος.

Η εξάρτηση υποδηλώνεται από την παρουσία τριών τουλάχιστον από τα παρακάτω συμπτώματα:

• Έντονη επιθυμία χρήσης της ουσίας
• Ανάπτυξη ανοχής στη χρήση της ουσίας
• Παρουσία στερητικού συνδρόμου με τη μείωση ή τη διακοπή της χρήσης της ουσίας
• Ανάλωση σημαντικού χρόνου γύρω από τη συμπεριφορά χρήσης
• Εγκατάλειψη σημαντικών δραστηριοτήτων κοινωνικών, επαγγελματικών ή ψυχαγωγικών, λόγω της χρήσης.

Εμμονή στη χρήση της ουσίας, παρά το γεγονός ότι προκαλεί στο χρήστη σoβαρά σωματικά ή ψυχολογικά προβλήματα και δυσλειτουργίες σε κύριους τομείς της ζωής του. Ο εθισμένος συνεχίζει τη χρήση των ουσιών ή την καταναγκαστική συμπεριφορά, παρόλα τα επιβλαβή επακόλουθα και προσπαθεί να αποφεύγει συστηματικά την υπευθυνότητα και την πραγματικότητα, ενώ τείνει να απομονώνει τον εαυτό του από τους άλλους λόγω της ενοχής και του πόνου.

Εξάρτηση από ουσίες είναι η κατάσταση απόλυτου εθισμού, κατά την οποία ένας άνθρωπος κυριαρχείται από την έντονη ανάγκη λήψης της ουσίας. Η σωματική εξάρτηση εμφανίζεται όταν το σώμα του έχει προσαρμοστεί στην ουσία και αναπτύσσει συμπτώματα μόλις σταματήσει τη χρήση (στερητικό σύνδρομο).

Η ψυχολογική εξάρτηση εμφανίζεται όταν ο άνθρωπος έχει ανάγκη από τη χρήση της ουσίας για να νιώσει καλά, να διώξει το άγχος ή την ψυχική πίεση ή απλά για να νιώθει φυσιολογικός και να αντεπεξέρχεται στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής. Η ψυχολογική εξάρτηση, σε σύγκριση με τη σωματική, είναι πιο σημαντική και είναι αυτή που απαιτεί πολύ περισσότερο χρόνο για να αντιμετωπιστεί. Δεν δημιουργούν όλες οι ουσίες και τις δυο μορφές εξάρτησης.

Ο άνθρωπος μπορεί να αναπτύξει συμπεριφορές εξάρτησης όχι μόνο με τις ουσίες. Εξαρτητικές μπορεί να είναι και οι σχέσεις του με άλλους ανθρώπους, με μέλη της οικογένειάς του, με τη δουλειά του, το φαγητό, τα τυχερά παιχνίδια, τον ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Όταν ερχόμαστε στη ζωή και κατά τα πρώτα χρόνια, βιώνουμε καταστάσεις εξάρτησης που είναι λειτουργικές και εξυπηρετούν ανάγκες της δεδομένης ηλικιακής φάσης. Έχει σημασία  κατά το μεγάλωμά του το άτομο να έχει τη δυνατότητα να καλλιεργήσει και να αναπτύξει χαρακτηριστικά που θα του επιτρέψουν να ζει αυτόνομα και να δημιουργεί λειτουργικές σχέσεις, οι οποίες εμπεριέχουν την αλληλεξάρτηση αλλά όχι την απόλυτη εξάρτηση.

Ποιοι είναι οι λόγοι που οδηγούν στη χρήση και στην εξάρτηση;

Η χρήση ναρκωτικών ή η κατάχρησή τους από ένα άτομο ή μια ομάδα ανθρώπων σπάνια είναι αποτέλεσμα ενός μόνο αιτιολογικού παράγοντα. Η εξάρτηση δεν εμφανίζεται ξαφνικά στη ζωή ενός ανθρώπου. Οι παράγοντες που συντελούν και δημιουργούν προϋποθέσεις για την εμφάνισή της αναπτύσσονται τις περισσότερες φορές κατά την παιδική ηλικία.

Στην ηλικία αυτή μπαίνουν οι πρώτες βάσεις για τη δημιουργία αξιών, αρχών και στάσεων. Συμβαίνουν ραγδαίες αλλαγές και οι επιδράσεις που δέχεται σ’ αυτή την ηλικία το παιδί είναι καθοριστικές για τη μετέπειτα εξέλιξή του. Αυτή η περίοδος καθορίζεται άμεσα από την οικογένεια, το σχολείο αλλά και από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.

Έρευνες δείχνουν ότι για την εμφάνιση της χρήσης, κατάχρησης και εξάρτησης από ουσίες συμβάλλουν πολλοί και σύνθετοι παράγοντες που αλληλεπιδρούν. Διακρίνονται σε τρεις βασικές κατηγορίες (ο βαθμός συμμετοχής της καθεμιάς είναι διαφορετικός σε κάθε περίπτωση):

• Το οικογενειακό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον στο οποίο ζει το άτομο
• Οι βιολογικοί παράγοντες και η προσωπικότητα του ατόμου
• Η δράση της ουσίας

Kάποιοι από τους επιβαρυντικούς παράγοντες

• Η ανοχή απέναντι στη χρήση ουσιών
• Η διαθεσιμότητα των ουσιών
• Ο κοινωνικός αποκλεισμός
• Η αποξένωση
• Η έλλειψη υποστηρικτικών κοινωνικών δομών
• Ο καταναλωτικός τρόπος ζωής
• Η έντονη πίεση και το άγχος
• Η έλλειψη ευκαιριών επαγγελματικής απασχόλησης
• Η παρέα με χρήστες ουσιών
• Το χαοτικό οικογενειακό περιβάλλον
• Η χρήση και κατάχρηση ουσιών από τους γονείς
• Η έλλειψη συναισθηματικών δεσμών στην οικογένεια
• Η βία, η παραμέληση, οι υπέρμετρες οικογενειακές συγκρούσεις
• Η αναποτελεσματική επίβλεψη από τους γονείς
• Οι υπέρμετρες και μη ρεαλιστικές προσδοκίες
• Ο ψυχικός πόνος
• Η μοναξιά
• Η χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Η έλλειψη ορίων
• Η προσωπική αβεβαιότητα ως προς τις αξίες, τους στόχους, και τις προτεραιότητες
• Η έλλειψη δεξιοτήτων ζωής (λήψης αποφάσεων, αυτοελέγχου, υπευθυνότητας, αντίστασης, διεκδίκησης κ.ά.)
• Η έλλειψη επικοινωνίας
• Η αδυναμία διαχείρισης έντονων συναισθημάτων και ματαιώσεων
• Η πολύ έντονη παρορμητικότητα
• Η ανία, η πλήξη
• Η αναζήτηση διαρκούς ευτυχίας και ευχαρίστησης
• Η αρχική χρήση ουσιών κατά την προεφηβεία
• Η σχολική αποτυχία σε σταθερή βάση
• Η πρόωρη αντικοινωνική συμπεριφορά

Kάποιοι προστατευτικοί παράγοντες

• Προσωπικές δεξιότητες του ατόμου (αυτοπεποίθηση-αυτοεκτίμηση, αυτοέλεγχος, αναγνώριση, έκφραση και διαχείριση έντονων συναισθημάτων, στοχοθέτηση κ.λπ.)
• Κοινωνικές δεξιότητες του ατόμου (επικοινωνία, συνεργασία, αντίσταση, υπευθυνότητα, επίλυση προβλημάτων, κριτική σκέψη και λήψη αποφάσεων, κοινωνική ευαισθησία κ.λπ.)
• Ασφάλεια και σταθερότητα
• Συναισθηματική σταθερότητα
• Ενήλικες και συνομήλικοι φίλοι: θετικά πρότυπα ζωής
• Σταθεροί οικογενειακοί δεσμοί
• Υποστηρικτικά δίκτυα γύρω από το άτομο και την οικογένεια
• Ύπαρξη στόχων και ιδανικών που δίνουν όραμα για τη ζωή
• Ισχυροί δεσμοί με τους θεσμούς κοινωνικοποίησης, όπως η οικογένεια, το σχολείο
• Δυνατότητες ένταξης και ενσωμάτωσης
• Δέσμευση στο σχολείο
• Σχολική επιτυχία και συμμετοχή στα σχολικά δρώμενα
• Ευκαιρίες για συμμετοχή των νέων σε δραστηριότητες της τοπικής κοινότητας
• Οικονομική και κοινωνική σταθερότητα
• Μειωμένη πρόσβαση στις ουσίες

Ο εθισμός στον τζόγο είναι μεγάλο ζήτημα στον κόσμο των τυχερών παιχνιδιών. Πολλοί παίκτες αδυνατούν να κρατήσουν το παιχνίδι τους σε υγιή επίπεδα. Αρκετοί όμιλοι καζίνο προσφέρουν επιλογές και εργαλεία υπεύθυνου στοιχηματισμού. Τέτοια εργαλεία είναι τα εξής:

• Αυτοαποκλεισμός
• Όρια κατάθεσης
• Όρια απώλειας
• Όρια στοιχηματισμού
• Όρια διάρκειας συνεδρίας
• Όρια μεγέθους πονταρίσματος
• Έλεγχοι πραγματικότητας
• Κλείσιμο λογαριασμού
• Αποκλεισμός από καζίνο

Το ΚΕΘΕΑ (Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων) είναι αυτοδιοικούμενο νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και λειτουργεί από το 1983, με την ίδρυση της ΙΘΑΚΗΣ, της πρώτης ελληνικής θεραπευτικής κοινότητας (ειδική νομοθετική ρύθμιση με Ν.1729/1987).

Εξυπηρετεί καθημερινά περίπου 3.000 άτομα, χρήστες και μέλη οικογενειών, σε ένα δίκτυο περισσότερων από 90 μονάδων σε διαφορετικές περιοχές της χώρας.

Οι δραστηριότητές του αφορούν επίσης τους τομείς πρωτογενούς πρόληψης, εκπαίδευσης και έρευνας. Είναι σύμβουλος οργανισμός του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου του ΟΗΕ (ECOSOC) σε θέματα ναρκωτικών, και ένας από τους βασικούς φορείς εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Αντιμετώπιση της Εξάρτησης από Ουσίες.

• https://www.kethea.gr/faq/

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Addictions στο Wikimedia Commons
• Λεξιλογικός ορισμός του εθισμός στο Βικιλεξικό