Paris (mab Priamos)

Ur pennad Paris zo ivez.

Paris (Πάρις e gregach) a oa mab da Briamos, roue Troia, ha da Hekabe, e mojennoù Hellaz kozh. Eñ an hini a voe pennkaoz d'ar brezel a voe graet da Droia.

Anvet eo ivez Aleksandros, diwar ar ger gregach Αλέξανδρος, Aléxandros, « gwarezour gwazed». Brudet eo abalamour ma'z eo gantañ e voe skrapet Elena, a voe pennkaoz da Vrezel Troia met perzh a gemer e meur a vojenn gozh all.

Pa oa dougerez Hekabe, e vamm, e hunvreas he doa ganet ur c’hef-tan a lakaas an tan e kêr. Un diouganer a lavaras e vije kiriek da zismantr Troia. Pa glevas kement-se e klaskas Priamos lazhañ ar bugel. Lezet e voe gant ur mevel war venez Ida (Ida Troia) met un arzhez a deue d’e vagañ. Pa welas petra a c’hoarveze e teuas ar mevel da gemer ar bugel en-dro evit e vagañ er gêr e kuzh.

Hervez un doare all e voe kavet war venez Ida gant bugulion, hag anvet e voe Paris gante. Diwezhatoc'h an hini e voe lakaet Aleksandros dre ma oa ur mailh d'ober war-dro ar chatal.

Pa voe deuet bras e tibabas an nimfenn Oinone da bried. Honnezh a oa merc'h d'an doue-stêr Kebren, hag ur mab o doe, anvet Korythos. O dilezel a reas evit mont gant Elena.

Ur pennad Barnadenn Paris zo ivez.

Pa voe lidet eured Peleüs ha Thetis war Venez Olympos e oa pedet an holl zoueed evel-just. An holl? Nann 'vat, rak Eris, doueez an dizemglev, ar c'hwezerez-tan anezhi, a oa bet lezet a-gostez.

Ha peogwir ne gave ket he c'hont he devoa graet he soñj kaout plijadur ivez diwar-goust ar re all. Neuze he doa kaset dezho un aval-aour a oa skrivet warnañ « d'an hini gaerañ» (e gregach e oa Ἡ καλὴ λαϐέτω / hê kalê labetô) : hennezh e oa « aval an dizemglev ».

Teir doueez a felle dezho kaout an aval: Athena, Hera hag Afrodite. Dre ma oa savet chao etre an teir, dre ma ne felle ket da Zeus dibab, e voe kaset Hermes da c'houlenn digant Paris tennañ tud an eured eus ar gwall blegenn ma oant bet lakaet gant an drougoberourez Eris. Rak war ar menez edo Paris o tiwall e zeñved.

Hag an teir da glask levezoniñ ar paotr yaouank gant o fromesaoù. Hera a bromete ur rouantelezh, Athena a oa prest da reiñ furnezh ha nerzh-kalon er brezel, hag Afrodite a ginnige karantez digant kaerañ plac'h Hellaz. Afrodite an hini a voe dibabet gant Paris, hag evel-se eo e voe kaset e diegezh hag e vro da get: da gentañ dre ma skrapas Elena Sparta, ar priz prometet dezhañ gant an doueez, ha goude dre ma sachas war e gein kasoni ruz an div zoueez all a reas o seizh gwellañ evit enebiñ ouzh Troia. Meneg a se a ra ar barzh Homeros en Ilias (Kan XXIV):

Ha Paris distreiñ da Droia da-geñver ur genstrivadeg aozet gant Priamos entre priñsed kêr. Ar priz? Un ejen eus Menez Ida. Met da Baris e oa al loen, lamet eo bet digantañ, ha fellout a ra dezhañ kemer perzh er genstrivadeg evit adkemer anezhañ. Trec'h eo Paris e pep kenstrivadeg. En hini diwezhañ e rank c'hoari ouzh e vreur Hektor. Da gentañ e seblant bezañ an hini kreñvañ. Met fuloriñ a ra Hektor o welout un estren, a gav dezhañ, o terc'hel penn outañ, ha setu darbet dezhañ lazhañ Paris. Evit saveteiñ e vuhez e rank Paris pignat war aoter Zeus. Neuze, Kassandra, a gave un tamm tres heñvel dezhañ, da c'houlennata ar gwaz yaouank, ma kompren e oa eñ an hini e oa ar bugel dilezet. Hag ar roue Priamos, bouzar ouzh rakkemennoù an tonkadur, da zegemer ar priñs en e diegezh.

E-pad seziz Troia e voe gloazet-fall gant ur saezh tennet gant Filoktetes. Kaset e voe war venez Ida en-dro, ha goulenn a reas digant Oinone, e wreg kentañ, ober war e dro. Nac'h a reas ar wreg ha mervel a reas ar gwaz.

Peurvuiañ e vez diskouezet Paris evel ur c'haer a baotr, boned Frygia war e benn, rak brud en deus da vezañ eus ar vro-se.

• 'Barnadenn Paris' gant William Etty er Lady Lever Art Gallery