Munision

Ar munision eo ar pezh a garger en un arm-tan. Ennañ e kaver da nebeutañ ur gargad poultr da gas ur vannadell war-raok, hag ur vannadell pe meur a hini (drajez plom, boled, obuz). Disheñvelaat a raer peurliesañ ar munisionoù armoù-tan hiniennel (dindan 20 mm o c'halibr) diouzh ar munisionoù kanolierezh (a-us da 20 mm).

Abaoe eil hanterenn an XXvet kantved e c'hall munisionoù zo bezañ kaset dre o nerzh dezhe (roketennoù, misiloù), hag a-wechoù e c'hallont bezañ heñchet eus al leur pe kavout o hent o-unan. Ar vannadell a c'hall bezañ leuniet a-wechoù gant danvez-tarzh, shrapnel pe produioù kimiek.

Ar c'hartouchennoù a vez anvet peurliesañ diwar kalibr o boled pe ar c'hanol gouest da zegemer anezhe, lavaret e milimetroù pe e meutadoù, gant titouroù all war-lerc'h. Savet eo an holl vunisionoù modern er memes mod : skoer an arm a laka an emors a zo e strad ar gartouchenn da darzhañ en ur skeiñ warnañ. An emors a lak goude ar poultr da darzhañ en douilhez. Ar gaz produet a vount ar boled e-maez eus an arm dre ar c'hanol. An douilhez a vez tennet goude deus an arm, pe gant an tenner e-unan a-drugarez d'ur vorailh da skouer, pe gant an arm e-unan pa vez damaotomatek pe aotomatek.

• 
  Elfennoù diabarzh ur gartouchenn : 1. boled, 2. douilhez, 3. kargad poultr, 4. kreuzenn, 5. emors
• 
  Elfennoù diavaez ur gartouchenn kalibr .338 Federal

An douilhez a vez graet e laton peurliesañ. Gellet a ra bezañ eeun (evel war kalz kartouchennoù evit an armoù-dorn), pe e stumm ur voutailh (bottleneck) evel war ar braz eus ar munisionoù armoù-skoaz modern. Ur wech tennet ar boled e krog krabanoù an arm en douilhez dre he strad evit kas anezhi er-maez, a-drugarez d'ur bourled (rimmed, evit ar munisonoù koshañ) pe d'ur greuzenn (rimless, munisonoù modernoc'h). Un nebeud munisionoù dezhe ur greuzenn o deus ur gouriz (belted) ivez a-us d'ar strad evit aesaat an adkambriñ.

• 
  Kartouchennoù eeun, dezhe ur bourled : an .22 Long Rifle
• 
  Ur gartouchenn eeun, dezhi ur greuzenn : ar .45 ACP evit an armoù-dorn
• 
  Ur gartouchenn stumm ur voutailh, gant ur bourled : ar 7,62 × 54 mm R
• 
  Ur gartouchenn stumm ur voutailh, dezhi ur greuzenn : ar 7,92 × 33 mm Kurz

An emors a c'hell en em gavout e kreiz ar strad (evit ar munisionoù skoet e kreiz) pe dasparzhet war vord ar strad (evit ar munisionoù skoet war o zro). Ar poultroù modern divoged a zo savet dreist-holl gant nitroseluloz. Kemeret o deus plas ar poultr du e dibenn an XIXvet kantved.

Ar boledoù, pe bannadelloù, a gaver alies plom pe kouevr enne. Pouez ar boled a vez eztaolet e grammoù pe e greun (1 c'hreunenn = 0,0648 gramm hag 1 gramm = 15,4324 greunenn). Doareoù boledoù disheñvel a gaver hervez o stumm hag o im:pli :

• LRN : Lead Round Nose ; boled plom simpl ha marc'hadmat, nann-wisket, ront e benn
• FMJ : Full Metal Jacket ; boled gwisket, da lavaret eo goloet gant metal kalet. Ne zistumm ket pa sko ouzh un dra.
• FMC flat : Full Metal Case ; boled gwisket, plat e benn, implijet er sportoù tennañ dreist-holl.
• JSP : Jacketed Soft Point ; boled gwisket, nemet e benn a zo gwak.
• JHP : Jacketed Hollow Point ; boled gwisket ha kleuz e benn, ar pezh a laka penn ar boled da zistummañ aesoc'h pa stok ouzh un dra en ur ober muioc'h a zistruj.
• SJ ESC : Semi Jacketed Exposed Steel Core ; kalonenn e dir damwisket, da doullañ ar jiletennoù enepboledoù.
• Spitzer : anv jenerek roet d'ar boledoù begek
• Wadcutter pe Semi-wadcutter : boledoù plaen o beg

Er c'hartouchennoù chase e kaver ur vourellenn etre ar poultr hag ar bannadelloù, ablamour da zasparzhañ mat nerzh tarzhadenn ar poultr. Ar bannadelloù a zo alies drajez plom, brasoc'h pe bihanoc'h hervez al loened chaseet, pe ur boled sanket penn-da-benn en douilhez evit chaseal loened brasoc'h (moc'h-gouez da skouer). Muioc'h-mui a vannadelloù dir a vez implijet e-plas ar plom, a zo difennet abaoe 2023 evit chaseal war dakadoù gleb^[1]. Douilhez ar c'hartouchennoù chase modern a zo graet o strad alies gant laton hag ar peurrest e plastik.

Daou vodad a genlabour asambles evit lakaat normoù war ment ha galloud ar munisionoù :

• Ar SAAMI (Sporting Arms and Ammunition Manufacturers' Institute), bodet ennañ ar braz eus produerien armoù-dorn Stadoù-Unanet Amerika. Savet eo bet e 1926 diwar c'houlenn gouarnamant ar vro-se.
• Ar CIP (Commission Internationale Permanente pour l'épreuve des armes à feu portatives), enni 12 bro eus Europa, Chile hag an Emirelezhioù Arab Unanet.

O fal eo gwiriañ eo sur ar munisionoù graet pep produer hag hollvedel evit ar c'halibr-mañ-kalibr, kuit da gaout munisionoù dañjerus peogwir int re garget gant poultr pe dibosubl da lakaat en un arm peogwir int kambret fall da skouer. Ar munsionoù gwerzhet er broioù-se a rank tremen dre ur bank arnod a-raok bezañ lakaet en gwerzh. E Frañs emañ ar BE Saint-Étienne oc'h ober al labour-se.

Evit meur a abeg eo diaes gouzout peseurt munisionoù a vez gwerzhet ar muiañ er bed. A-du emañ ar bras eus an dud arbennik^[2] evit lakaat an .22 Long Rifle e penn ar renkadur. Hervez titouroù dastumet gant Jim Harmer e 2022^[3], renkadur ar munisionoù armoù-skoaz gwerzhet ar muiañ er bed a oa :

• .22 Long Rifle
• .223 Remington
• 6,5 Creedmoor
• .300 AAC Blackout
• .450 Bushmaster
• .308 Winchester
• .30-06 Springfield
• .300 Win Mag
• 6,5 PRC
• 7 mm Remington Mag
• .22-250 Remington
• 7 mm-08 Remington

War ur munision e c'haller kavout titouroù war e broduer, e galibr, e vloavezh pe e zoare da skouer. Peurliesañ int engravet er metal pe livet war ar munision.

Abalamour da vent bihan ar c'hartouchennoù skoet war o zro implijetañ (.22 Long Rifle, .17 HMR pe .22 WMR) ne gaver ket kalz titouroù warne war-bouez ur stampilh engravet e strad an douilhez evit diskouez anv ar produer. Etre unan ha teir lizherenn a zo engravet peurliesañ.

Luc’hskeudenn	Deskrivadur	Produer ha bro	Evezhiadennoù
	A	Aguila Ammunition (Mec’hiko)
	C hag F kemmesket	Cartoucherie Française (Bro-C’hall)[4]	Krouet e 1903. Aet da get.
	C	Cascade Cartridge Inc. (SUA)
	E	Eley Limited (Bro-Saoz)
	F	Federal Ammunition (SUA)
	G, F hag L kemmesket	Fiocchi Munizioni (Italia)	GFL a dalvez Guilio Fiocchi Lecco. Arouez kozh.
	R en ur skoed	Geco (SUA)	Norma, RWS, Geco ha Rottweil zo perzh eus ar strollad Ammotec.[5]
	Daou G kemmesket	Société Française des Munitions (Gévelot) (Bro C’hall)[4]	Daou G a dalvez Gévelot Gaupillat. Krouet e 1844. Aet da get.
	H	Hornady Manufacturing Company (SUA)
	Kroaz en ur rond	Lapua	SK ha Lapua zo perzh eus ar strollad norvegian Nammo Group.[6]
	C, B ha C war ul linenn a-dreuz	Magtech (Brazil)	CBC a dalvez Companhia Brasileira de Cartuchos
	R en ur skoed	Norma Precision AB (Sveden)	Norma, RWS, Geco ha Rottweil zo perzh eus ar strollad Ammotec.[5]
	Rem	Remington Ammunition (SUA)
	R en ur skoed	Rheinisch-Westfälischen Sprengstofffabriken (Alamagn)	Norma, RWS, Geco ha Rottweil zo perzh eus ar strollad Ammotec.[5]
	Tri romb warne al lizherennoù S ha B	Sellier & Bellot (Tchekia)	An embregerezh a brodu ivez kartouchennoù evit ar merk gall Solognac (2024). Ar memes arouez a gaver warne.
	Kroaz en ur rond	SK (Norvegia)	SK ha Lapua zo perzh eus ar strollad norvegian Nammo Group.[6]
	W	Winchester (SUA)

O c'halibr a vez alies engravet war ar c'hartouchennoù modern, kuit da gaout gwallzarvoudoù diwar implij ur munision fall. Anv ar produer a gaver ivez. Stradoù kartouchennoù 'zo a zo gwerc'h^[7], evel ar re broduet evit magañ an trafikerezh armoù-tan pe pa ne fell ket d'ur Stad reiñ da c'houzout pelec'h int bet produet. Livioù war veg ar boled a verk perzhioù ispisial ar munisionoù implijet gant armeoù AFNA :^[7]

• ruz : boled roudenner
• arc'hant : boled trebarzhus hag entaner
• glas : boled entaner
• du : boled trebarzhus
• arc'hant ha ruz : boled trebarzhus, entaner ha roudenner
• glas ha ruz : boled entaner ha roudenner
• ruz ha du : boled trebarzhus ha roudenner
• gwer : kartouchenn hep boled, penn e paper
• mouk : kartouchenn hep boled, penn e koad
• melen : munisionoù dezhe ur galloud-tarzhañ uhel
• gell : munisionoù dezhe ur galloud-tarzhañ izel

• Geriaoueg an armoù-tan
• Kartouchenn
• Kalibr

• (fr)(en)(de)Taolennoù normativel munisionoù an armoù hiniennel war lec'hienn ar CIP
• (en) Lec'hienn ar SAAMI
• (fr) BE Saint-Étienne

1. ↑ (fr) Le Plomb : changement des règles européennes à compter du 15 février 2023, war lec'hienn an FNC (lennet d'an 28/08/2024)
2. ↑ (en) DYER Hilary, 9 top-selling rifle cartridges of all time - Maybe, war Tactical Retailer, 19/10/2023 (lennet d'an 03/05/2024)
3. ↑ (en) HARMER Jim, Top 15 most popular rifle cartridges, Backfire, 13/02/2024 (lennet d'an 03/05/2024)
4. ↑ ^4,0 ha^4,1 (fr) Lec'hienn Armes et passion, lodenn Cartouches à percussion annulaire (lennet d'ar 06/04/2024)
5. ↑ ^{5,0 5,1} ha^5,2 (fr) Ammotec avec les marques RWS, Rottweil, GECO et Norma war lec'hienn Ammotec (lennet d'ar 06/04/2024)
6. ↑ ^6,0 ha^6,1 (fr) FREEMAN David, Munitions Lapua et SK rimfire, Guns Magazine, 2020 (lennet d'ar 06/04/2024)
7. ↑ ^7,0 ha^7,1 (fr) Hervez Traçabilité des munitions embannet gant ar GRIP, miz Du 2008

  Stag eo ar bajenn-mañ ouzh Porched an Armoù-tan