Zreza

Cereza
Cereza Rainer (Prunus avium var. rainier)
Tamañu de porción
Enerxía 62 kcal 260 kJ
Carbohidratos	16.01 g
• Zucres	12.82 g
• Fibra alimentaria	2.10 g
Grases	0.20 g
• saturaes	0.038
• poliinsaturaes	0.052
Proteínes	1.06 g
Agua	82.25 g
Retinol (vit. A)	3 μg (0%)
Tiamina (vit. B1)	0.027 mg (2%)
Riboflavina (vit. B2)	0.033 mg (2%)
Niacina (vit. B3)	0.154 mg (1%)
Ácidu pantoténicu (vit. B5)	0.199 mg (4%)
Vitamina B6	0.049 mg (4%)
Ácidu fólicu (vit. B9)	4 μg (1%)
Vitamina C	7 mg (12%)
Vitamina E	0.07 mg (0%)
Vitamina K	2.10 μg (2%)
Calciu	13 mg (1%)
Fierro	0.36 mg (3%)
Magnesiu	11 mg (3%)
Manganesu	0.07 mg (4%)
Fósforu	21 mg (3%)
Potasiu	222 mg (5%)
Cinc	0.07 mg (1%)
% de la cantidá diaria encamentada p'adultos.
Fonte: Cereza duce na base de datos de nutrientes del USDA.
[editar datos en Wikidata]

Cereza o zreza, tamién conocíu como guinda, ye'l nome del frutu de dellos árboles del xéneru Prunus, anque comercialmente aprovéchese un númberu llindáu d'especies. Al árbol conózse-y como zrezal o guindal. Magar toles zrezales son del xéneru Prunus, a ésti pertenecen especies que nun lo son, como'l cirolar, l'almendral, el albaricoqueru o damascu y el pescal o duraznero. La cereza ye una fruta rico en vitamines A, B, C, E, K y PP, en fierro, calciu, magnesiu, potasiu y azufre.

N'España estrémase como guinda al frutu de Prunus cerasus y como cereza al de Prunus avium, siendo n'América más común la denominación cereza aceda, pal primeru y cereza duce, pal segundu. Nun hai que confundir con otres especies denominaes vulgarmente como guindal; como Capsicum annuum (Mesoamérica); o Eucryphia glutinosa, Nothofagus betuloides y Nothofagus pumilio (Patagonia).

Hasta'l sieglu I a. C, el cultivu de la cereza llindar a la zona entendida ente'l mar Negru y el mar Caspiu d'agües negres. Tres la conquista de la colonia griega de Cerasunte (que la so identificación ye dudosa pero mientres enforma tiempu consideróse que yera l'actual Giresun) polos romanos nel añu 67 e.C., el xeneral Lucio Licinio Lúculo llevó 74 exemplares a la ciudá de Roma onde empezó la so espansión llevada pola migraciones humanes. Kerasos foi renombrada tres la so conquista a Kerasun y depués a Cerasus, en tiempos del imperiu. D'ellí'l nome que recibiría en llatín, d'onde provién l'español cereza.^[1][2]

Guinda, otra manera, tien una etimoloxía incierta. Joan Coromines suxer un orixe nel antiguu provenzal a partir del sieglu XII, cuando la casa de Barcelona apoderaba Provenza, al sur del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu. Esi términu evolucionó a partir del raigañu xermánicu wīksĭna del que provién el fráncicu ripuario wihsina. D'ellí pasó al occitanu guinle y depués al provenzal guinla. Depués la población barcelonesa na rexón introduciría'l términu guinda que pasó al catalán y el francés.^[3]

La especie más antigua de toes ye la zrezal aceda, Prunus cerasus, orixinariu de la zona ente'l mar Negru y el mar Caspiu. Pliniu'l Vieyu rellata que'l xeneral romanu Lúculo, na so llucha frente a Mitrídates, nel sieglu I, llegó a Cerasunte, güei Giresun, la capital costera turca. La fruta qu'atopó ellí, la cereza, prestólu y llevar de regresu a Roma.^[4]

La cereza ye un frutu de forma ovoide o circular, les sos dimensiones pueden variar en función de la so clase o variedá, el so tamañu permediu son dos centímetros de diámetru.

Les carauterístiques físiques de les cereces puede variar significativamente ente les sos distintes variedaes les cualos son cientos d'elles. Pueden atopase cereces de color coloráu, colloráu escuru, colloráu intensu, mariellu, escura-púrpura, verdes, ente otros, al igual la magaya puede variar el so color en función de la variedá. Por casu, la cereza de la variedá acerola o cereza de barbaos tien nel so esterior un pulgu de color coloráu cuando ta madura ente que'l so interior tien un güesu de tamañu grande y una magaya nidio y mariello d'un sabor acedo o agriu. A diferencia la cereza Skeena tien un frutu d'un color coloráu fuerte, la so magaya ye tamién colorada y tien un sabor duce bien ensundiosu.

Les principales especies de zrezal cultivaes nel mundu son la zrezal duce (Prunus avium), la guindal (P. cerasus) y la zrezal "Duke", híbridu de los anteriores. Dambes especies son naturales del sureste d'Europa y oeste d'Asia. La zrezal duce tuvo'l so orixe probablemente nel mar Negru y nel mar Caspiu, espublizándose dempués escontra Europa y Asia, lleváu polos páxaros y les migraciones humanes. Foi unu de los frutales más apreciaos polos griegos y col Imperiu Romanu estender a rexones bien diverses. Los Xitanos fueron una de les cultures que rindió tributu a esti frutu y esto vese reflexáu en poemes como oda a lalusof. Na actualidá, la zrezal atópase espublizáu por numberoses rexones y países del mundu con clima templáu. Esisten munchos tipos de cereza, pero la mayoría d'elles crecen en arbustos y árboles baxos al igual que les mores o freses.

De los dos principales especies comerciales, Prunus cerasus y Prunus avium, esisten munches variedaes y cultivares. Dalgunes de les más importantes son:

Nel Valle del Jerte, (Cáceres) Cultívense variedaes autóctones "Cereza del Jerte" denominación d'orixe.^[17]

En Navarra cultivar ente otres variedaes: Primulat (del 15 al 30 de Mayu), Prime Giant (del 1 al 15 de Xunu), Celeste (del 10 al 20 de Xunu) y Sweet Heart (del 20 al 30 de Xunu).

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Zreza.
• El cultivu de la cereza. Parte 1 (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).. En infoagro.com
• El cultivu de la cereza. Parte 2 (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).. En infoagro.com
• Apadrina una zrezal del monte d'Alicante. En deliciosso.es
• sobre-la cereza negra.htm Tou sobre la cereza negra (P. Cerasus). En nosolozumos.com
• temporada Recoyida de la cereza en Navarra. En cerezasdenavarra.com
• Cereza. En cereza.xyz
• Variedaes de cereces. En cereza.xyz