Moralina

El topónimu Moral, según Riesco Chueca,^[3] respuende a un modelu tradicional del área lleonesa, consistente nun nome d'árbol en singular, femenín y con o ensin artículu.

Asina ye frecuente La Moral, con o ensin artículu, según los sos diminutivos, que caltienen el xéneru femenín, de tradición llatina. Na provincia de Zamora son frecuentes los topónimos Moral, Moraleja o Moralina. L'orixe de toos ellos ye'l totémicu Morus nigra o morera negra (llatín mōrus, -i), entá denomináu moral en gran parte del dominiu llingüísticu lleonés. Este ye un árbol d'antigua tradición conceyil, frecuentemente plantáu ante munches de les ilesies rurales. Na mayor parte de los casos, la so forma diminutiva nun suel aludir a un moral pequeñu, sinón a una población llamada Moral que ye de menor rangu qu'otra llocalidá del mesmu nome.

La referencia etimolóxica a árboles y plantes ye daqué qu'asocede frecuentemente na denominación de munchos pueblos sayagueses (Carbellino del carballo o carbayu; Luelmo del llamera; Fresnu y Fresnadillo del fresnu; Salce del sauce; Almeida del álamu; Moral de Sayago, Moralina y Moraleja del moral, Figueruela de la figal, Sogo del sabugu, ...). Podría ser la seña identificativa de dalgunos de los poblamientos celtes na ribera norte del Tormes. Tal teoría podría ser discutible en dalgunos de los topónimos mentaos, al ser posibles otres opciones ensin base vexetal.

El plenu del conceyu de Moralina, en sesión celebrada'l día trenta de xineru de 2001, alcordó aprobar l'escudu heráldicu y la bandera municipal del conceyu de Moralina, atendiendo a la siguiente descripción:^[4]

• Escudu heráldicu: na so parte derecha en campu d'oru, un moral de Sinople frutado de púrpura. Na so parte esquierda, en campu de Sinople, una ponte mazonada d'oru, pol qu'escurre un pequeñu ríu con ondes de plata y azur, na parte cimera derecha una ermita de plata.

 

Moralina asítiase nel suroeste zamoranu. Falta 42 km de Zamora capital.

Pertenez a la contorna de Sayago. Intégrase dientro de la Mancomunidá Sayagua y el partíu xudicial de Zamora.

El so términu municipal atópase dientro del parque natural d'Arribes del Duero, un espaciu natural protexíu de gran curiosu turísticu.^[5]

Noroeste: Villardiegua de la Ribera	Norte: Villadepera	Nordeste: Carbajosa
Oeste: Torregamones		Este: Salto de Villalcampo
Suroeste: Gamones	Sur: Luelmo	Sureste: Moral de Sayago

Moralina atópase na zona d'Arribes del Duero, condición qu'apodera'l so paisaxe. Gran parte del conceyu pertenez al parque natural d'Arribes del Duero. A lo llargo del so términu municipal podemos estremar dos unidaes paisaxístiques:

• Penillanura, carauterística de la contorna sayaguesa, y que se compón de socesiones de valles formaes polos regatos llamaos "riberes" y llombes chiscaes de formaciones granítiques. Confier-y un calter agrestre y qu'enzancó los intentos de concentración parcelaria, pola irregularidá del terrén. Correspuende a la zona centro y oeste del conceyu.
• Arribes, la redolada inmediata al ríu, con parés de granitu que xeneralmente superen los 50 metros d'altor, creando un paisaxe espectacular, anque bien condicionáu poles preses cercanes (Villalcampo y Castro), por cuenta de les fluctuaciones nel nivel del ríu en función de la situación de dambes. Correspuende al estremu este del términu.

Poro, el paisaxe convertir n'unu de los sos mayores curiosos turísticos.

 

La presencia humana nel términu de Moralina ta atestiguada dende dómina romana, yá que se topa próxima al encruz de les calzaes romanes de Pino del Oro-Ledesma y Zamora-Miranda de l Douro.^[6] Magar nun s'atoparon restos d'asentamientos permanentes d'esta dómina nel términu, nel pagu de los Témpanos y la finca de Rufino Galán, atopóse un sarcófagu bien calteníu que foi destináu al usu de pila.

Ente los sieglos XII y XIII apaecen referencies documentales escrites de nuevos asentamientos con topónimos romances en Sayago. Ente eses referencies ta la qu'en 1275 cita a Moralina —topónimu de notable influencia lleonesa— al referise a les posesiones del obispáu zamoranu. Estos enclaves deber a un procesu colmatación del espaciu y a l'apaición d'un poblamientu que s'entrepola ente los ancestrales, lo qu'amuesa un procesu colonizador del espaciu —posiblemente integráu dientro del procesu repoblador más ampliu qu'entamaron los reis lleoneses— pero que nunca fueron asentamientos totalmente "ex novo". Amás, llama l'atención qu'estos asentamientos nomar con topónimos descriptivos de los árboles y arbustos del paisaxe de cada llugar —como ye'l casu de Moralina— o con elementos rellacionaos cola ganadería.^[7] Al marxe del datu documental —que cuandoquier indica una fecha de partida— la esistencia de Moralina ye de siquier un sieglu antes a la fecha documentada, pos na ilesia caltién un Cristu románicu que data de la primer metá del sieglu XII.^[8]

Nel sieglu XIX, la división provincial de 1833 encuadró Moralina na provincia de Zamora y la Rexón Lleonesa, que, como toles rexones españoles de la dómina, escarecía de competencies alministratives.^[9] Un añu dempués Moralina foi adscrita al partíu xudicial de Bermillo de Sayago.^[10]

Tres la constitución de 1978, Moralina pasó a formar parte en 1983 de la comunidá autónoma de Castiella y Llión, en tanto conceyu adscritu a la provincia de Zamora.^[11] En 1983, tres la supresión del partíu xudicial de Bermillo de Sayago, Moralina foi integrada nel actual Partíu Xudicial de Zamora.^[12]

• Ermita del Cristu de la Veiga: Asítiase nel nucleu urbanu, cerca de la ribera, y presenta una planta rectangular. Atópase desprovista de cualquier detalle ornamental, sicasí cunta con murios de cuidada mampostería de piedra d'esta tierra. Sobre la so fachada oeste asítiase una espadaña coronada con un arcu monolíticu, del que cuelga una pequeña campana. Xusto per debaxo, atópase cegáu l'espaciu que correspondía a una antigua ventana. Nesti templu dio cultu a al Cristu crucificáu que-y dio nome, güei curiáu na ilesia parroquial. A la so vera acondicionóse'l vieyu campusantu.^[13]

• La ilesia parroquial de San Miguel, edificiu enforma mayor. Del so esterior destaca la so cuidada fábrica de sillería de piedra d'esta tierra. Como principales elementos sobresal la sobriedá y solidez del so campanariu, rematáu en forma triangular. Una cubierta boladiza da abellu a la puerta d'accesu, na que destaca un senciellu arcu de mediu formáu por grandes dovelas. El so interior ye la suma de componentes arquiteutónicos de distinta dómines, siendo les romániques les más antigües, como los dos grandes arcos fajones de la nave, simple l'unu y dobláu l'otru. Nel sieglu XVIII allargó la cabecera, dexando espaciu a otra capiya mayor y un nuevu arcu p'aportar a ella. Consta de dellos retablos, ente los que destaca'l principal de sobriu estilu barrocu. A la izquierda, colgáu d'un muriu, atópase la figura del Cristu de la Veiga d'axatáu estilu románicu, con una talla arguta del Redentor yá fináu.^[13]

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Moralina.

•   Sitiu web oficial

•   Moralina n'OpenStreetMap.