Villardiegua de la Ribera

 

Villardiegua asítiase nel suroeste zamoranu. Fai frontera con Portugal. Ta a 44 km de Zamora capital.

Pertenez a la contorna de Sayago. Nun s'integra dientro de nenguna mancomunidá y pertenez al partíu xudicial de Zamora.^[4]

El so términu municipal atópase dientro del Parque Natural d'Arribes del Dueru, un espaciu natural protexíu de gran sonadía turística.^[5]

Noroeste: Paradela (Portugal)	Norte: Salto de Castro	Nordeste: Villadepera
Oeste: Aldeia Nova (Portugal)		Este: Villadepera
Suroeste: Miranda de l Douro (Portugal)	Sur: Torregamones	Sureste: Moralina

Del bracu, traíu del pobláu de San Mamede, más conocíu por La Mula y, posiblemente antes, como La Yegua, pudiera proceder el nome de Villardiegua o Villar de la Yegua. Sicasí, en llingua céltica'l nome podría significar "villa de l'agua".

Cuntó con ocupación de población dende la dómina prerromana, según atestigüen los restos topaos nos dellos xacimientos calteníos, como'l Castru de San Mamede o Peña Redonda, asitiáu a unos 4 quilómetros del nucleu de población actual. D'esti castru remanecen dos bracos vettones nel mesmu Villardiegua, unu emblemáticu conocíu como La Mula (a pesar de los sos atributos sexuales masculinos claramente marcaos), a la que s'atribúi'l nome de la llocalidá, y otru en manes particulares.^[6]

Darréu, la esistencia de numberosos cercos romanos en Villardiegua atestigüen que la llocalidá tuvo poblada na dómina romana. Estos cercos atópense empotraos nes parés de les viviendes, tando documentaos una ventena d'ellos, ente completos y fragmentos.

Na Edá Media, Villardiegua sería repobláu, quedando integráu nesta dómina nel Reinu de Llión, que los sos monarques entamaron dicha repoblación nel contestu de la xeneral llevada a cabu en Sayago. Asina, el documentu más antiguu que se refier a esta llocalidá, data de 1175 y trátase d'una d'unes mandes parllamentaries en que se conceden a los monxos de Peleas una canal y dos cortes en Villaryegua…”.

Hai constancia documental nos censos del sieglu XVI de la llocalidá como “Villar de la Yegua”, según el catastru d'Ensenada nel sieglu XVIII y la obra de Gómez Carabias de 1884, na que menta ente otres cuestiones la ilesia parroquial de la Natividá de la Santísima Virxe, y les ermites de San Roque, San Mamed y la sumida ermita de San Sebastián.

Mientres la Edá Moderna, Villardiegua tuvo integráu nel partíu de Sayago de la provincia de Zamora, tal que reflexaba en 1773 Tomás López en Mapa de la Provincia de Zamora. Asina, al reestructurase les provincies y crease les actuales en 1833, la llocalidá caltúvose na provincia zamorana, dientro de la Rexón Llionesa,^[7] integrándose en 1834 nel partíu xudicial de Bermillo de Sayago,^[8] dependencia que s'enllargó hasta 1983, cuando foi suprimíu'l mesmu ya integráu nel Partíu Xudicial de Zamora.^[9]

Villardiegua de la Ribera foi unu de los arciprestalgos más grandes de Sayago, llegando nel so momentu a tomar una cincuentena de parroquies, d'ende'l so ricu patrimoniu.^[10]

 

 

El Castru de San Mamede o Peña Redonda, asítiase a unos 4km, aproximao, al suroeste del cascu urbanu y a lo cimero d'un cuetu que, de la mesma, atópase coronáu por un bolu de granitu que dio nome a la paraxa. Asítiase na antigua devesa de Bozón, nel so día partida ente los términos de Torregamones y Villardiegua.^[12][13] Na citada paraxa fueron atopaos restos prerromanos, romanos y visigodos.^[14][15][16]

A la entrada de lo que foi'l castru, son entá divisables les ruines d'una ermita y de la casa del que sería l'ermitañu. Muncha de la piedra qu'esistió, foi acarretada pa la construcción de cortines y, polo xeneral, nes edificaciones de Villardiegua.^[12][13]

En delles de les roques de la zona ye posible evidenciar grabaos qu'amuesen l'antiguu cultu prerromanu a la culiebra. Dientro y fora de la cortil fueron atopaos diversos restos prerromanos y romanos, como cachos de cerámica, urnes cinerarias, piedres molineres, monedes y un pequeñu llábanu visigóticu de cayuela asemeyáu a los de Salvatierra de Tormes. Arqueólogos como Benito de Rey y Grande del Río, cunten que el llugar foi santuariu a xulgar poles duernes de sacrificiu que s'atopen nel llugar.^[12][13]

Nel cercanu paraxe de Peñica les Cruces tamién fueron descubiertos uranoglifos y petroglifos, grabaos rupestres en piedra que s'acomuñen a santuarios celtibéricos.^[17][13]

• La Mula: Cunta'l conceyu con un verraco traíu del cercanu pobláu de San Mamede, San Mamed o San Amede, más conocíu como La Mula o como La Yegua, como sería conocíu d'antiguo. Esta última denominación pudo ser l'orixe del nome de Villardiegua o, de lo que ye lo mesmo, la Villa de la Yegua. El bracu ta talláu nuna única pieza con dimensiones de 2,10 metros de llongura por 0,74 d'anchu.^[4]

• Cercos romanos: Tamién de San Mamed son orixinaries les esteles romanes que son posible acolumbrar nes parés de munches de les viviendes de Villardiegua. Hasta una ventena fueron documentaes, delles completes y otres estazaes, pero toos elles caracterizaes pol so gran sobriedá, rayando la probeza, con elementos amenorgaos a media seña espresión, cola rueda solar simbólica y los datos del difuntu: VIRONO TVROVI F AN LX, o lo que ye acoricar: Virono, fíu de Turovio, finó a los 60 años.^{[18][19][20][21]}

D'especial guapura ye la cascada que, n'abril y mayu, anicia esta rivera sobre les agües del banzáu de Miranda de l Douro, pa lo qu'empieza a coyer impulsu a partir del ponte que la crucia pa dar pasu al camín que va a Peña Redonda. Agües enriba ye posible ver, en bones conidicones, trés antiguos molinos de Villardiegua, ente qu'agües embaxo pueden cuntase hasta once molinos abandonaos y arruinaos. La rivera, a lo llargo de tol so trayeutu, ye acompañada d'una exuberante vexetación, compuesta por figal, artos, carba, fresnu,... Pa reparar meyor la cascada, ye aconseyable baxar pela marxe esquierda, a partir del penúltimu molín.^[12][13]

• Sayago
• Arribes
• Duero
• Castru de San Mamede
• Parque natural d'Arribes del Duero
• Parque natural del Duero Internacional

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Villardiegua de la Ribera.

• Ficha de Villardiegua de la Ribera na páxina de la Diputación de Zamora Archiváu 2020-11-29 en Wayback Machine