Milwaukee

Milwaukee
Kaart	Seël
	Vlag
Land	Verenigde State
Deelstaat	Wisconsin
Counties	Milwaukee County Waukesha County Washington County
Koördinate	43°3′N 87°57′W / 43.050°N 87.950°W / 43.050; -87.950
Stigting	1785 as handelspos
Geïnkorporeer op	31 Januarie 1846
Oppervlakte:
- Totaal	251,7 vk km
Hoogte bo seevlak	188 m
Bevolking:
- Totaal (2010)	594 833
- Bevolkingsdigtheid	2 399,5/vk km
- Metropolitaanse gebied	1 555 908
- Combined statistical area (CSA)	1 751 316
Tydsone	CST (UTC -6)
- Somertyd	CDT (UTC -5)
Klimaat
- Tipe	Kontinentale klimaat
- Gemiddelde jaarlikse temperatuur	7,9 °C
- Gem. temp. Januarie/Julie	-5,4 / 22,1 °C
- Gemiddelde jaarlikse neerslae	882,9 mm
Burgemeester	Tom Barrett (D)
Amptelike webwerf	city.milwaukee.gov

Milwaukee (Engels: [mɪlˈwɔːki]) is die grootste stad en belangrikste hawe van die Amerikaanse deelstaat Wisconsin en die 22ste grootste stad in die land met 'n bevolking van 594 833 volgens die sensus van 2010. Milwaukee lê aan die suidwestelike oewer van die Michiganmeer, 112 kilometer noord van Chicago. Die stad dien as die administratiewe setel van die Milwaukee-distrik en as die kulturele en ekonomiese sentrum van die metropolitaanse gebied van Milwaukee-Racine-Waukesha met 'n totale bevolking van 1,7 miljoen.

Die eerste Europeërs wat die gebied van Milwaukee verken het, was Franse sendelinge en pelshandelaars. Die Franse setlaar Solomon Juneau het hom in 1818 in die gebied gevestig en in 1846 het sy nedersetting met twee ander buurdorpe saamgesluit om as die City of Milwaukee (Stad Milwaukee) geïnkorporeer te word. Danksy die groot getalle Duitse en ander immigrante het die stad in die 1840's en in die volgende dekades vinnig gegroei.

Duitse immigrasie het ook die basis gevorm vir Milwaukee se "goue tydperk" vanaf die middel van die 19de eeu wat deur 'n florerende kulturele en politieke lewe gekenmerk was en sy hoogtepunt in 1912 met die verkiesing van die eerste sosialistiese burgemeester in die Verenigde State bereik het.

Die bewoners van Milwaukee staan in Engels as Milwaukeeans bekend en hulle stad het vanweë sy talle etniese en musiekfeeste die bynaam The City of Festivals gekry. Danksy die groot aantal brouerye wat hulle hoofkwartier in die stad het, word dit ook dikwels Brew City genoem. Ander byname is German Athens (vanweë die sterk Duitse invloed) en Cream City ('n verwysing na die stad se tipiese boumateriaal, roomkleurige bakstene). Milwaukee fungeer steeds as 'n eersterangse kulturele en vermaaksentrum vir die Upper Midwest-streek.

Milwaukee se naam is afgelei van die Indiaanse woorde Millioke en Mahn-a-waukee Seepe, wat letterlik "Die Goeie Land" of "Vergaderplek by die Water" beteken. 'n Ander vertaling is "Verruklike of Aangename Landerye". Die eerste ontdekkers het verskillende name aan die Milwaukee-rivier en sy omgewing gegee, soos Melleorki, Milwacky, Mahn-a-waukie, Milwarck en Milwaucki. Baie jare lank het die skryfwyse Milwaukie oorheers, totdat 'n plaaslike dagblad die spelling in die 1830's verander het na Milwaukee. Hierdie skryfwyse het uiteindelik ingeburger geraak.

Milwaukee lê aan die wesoewer van die Michiganmeer en by die samevloeiïng van drie riviere: die Menomonee-, die Kinnickinnic- en die Milwaukee-rivier. Ook 'n aantal klein riviere soos die Rootrivier en Lincolnspruit vloei deur die stad. Milwaukee is soos die meeste Amerikaanse stede grotendeels volgens 'n roosterpatroon aangelê; strate wat in noordelike en suidelike rigting loop is oorwegend genommer, terwyl oos-westelike strate name het.

Die stad het vanweë sy ligging 'n uitgesproke kontinentale en vogtige klimaat met vier seisoene, wat deur groot temperatuurverskille gekenmerk word. Weerstoestande in die gebied verander daarnaas vinnig. Milwaukee se gemiddelde jaarlikse temperatuur is die tweede laagste van die VSA se vyftig grootste stede ná Minneapolis.

Julie is die warmste maand van die jaar met 'n gemiddelde maksimale temperatuur van 28 °C (82 °F) bedags en 19 °C (66 °F) snags. Die koudste maand is Januarie, met maksimale gemiddeldes van -3 °C (27 °F) bedags en -11 °C (13 °F) snags.

Die natste maand is Augustus, wanneer ook die meeste donderstorms voorkom. Hulle raak soms gevaarlik indien hulle gepaard gaan met verwoestende hael en sterk winde. Voorstede, wat in die binneland geleë is, word af en toe ook deur tornado's getref. Sneeuvalle kom gewoonlik tussen November en Maart voor, met 'n jaarlikse gemiddeld van 119 sentimeter. Sneeuval wissel egter heelwat en in 2000 is 126 sentimeter net in Desember aangeteken.

As gevolg van die stad se ligging naby die Michiganmeer ervaar Milwaukee die sogenaamde "meer-effek" – teen die middel van die namiddag vorm daar dikwels 'n konveksie-lugstroming oor die gebiede langs die meer, wat gevolglik tot laer temperature in die somer en hoër temperature in die winter lei. Die meer-effek lei ook daartoe dat Milwaukee hoër sneeuvalle kry as sy omgewing en deur 'n vogtiger klimaat gekenmerk word – aangevoelde temperature in die somer is gevolglik hoër.

Weergegewens vir Milwaukee
Maand	Jan	Feb	Mar	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Des	Jaar
Gemiddelde maksimum (°C)	−1,7	0,3	5,8	12,1	18,3	24,1	26,7	25,8	21,8	15,2	7,8	0,4	13,1
Gemiddelde minimum (°C)	−9,1	−7,1	−2,4	2,9	8,1	13,9	17,5	17,2	12,7	6,2	0,0	−6,6	4,4
Neerslag (mm)	44,7	41,9	57,7	90,4	86,4	99,1	93,2	100,8	80,8	67,3	68,8	51,8	882,9
Reëndae (d)	11,4	9,7	11,4	12,1	11,4	10,4	9,8	9,5	8,8	10,0	11,3	10,9	126,7
Bron: World Weather Information Service[1]

Die gebied van Milwaukee is oorspronklik deur 'n aantal Indiaanse stamme bewoon, waaronder die Fox, Mascouten, Potawatomi en Ho-Chunk (Winnebago) wat hulle vanaf 400 n.C. hier gevestig het. Franse sendelinge en pelshandelaars was die eerste blankes wat die gebied in die laat 1600's en 1700's verken het. Vanaf 1671 tot 1760 het die streek deel uitgemaak van Frankryk se uitgestrekte belangegebied in Noord-Amerika.

Die Franse ontdekker Louis Joliet en Vader Jacques Marquette het met hul ekspedisie in 1674 'n roete verken wat die Mississippirivier met die Michiganmeer verbind het en daarna sowat honderd jaar deur pelshandelaars gebruik is. Die pelshandel was baie dekades lank 'n winsgewende bedryf, maar vanaf die laat 18de eeu het bewers skaars geword. Ná die val van Montreal het Groot-Brittanje in 1760 aanspraak gemaak op die gebied.

Die eerste blanke pelshandelaar wat hom saam met sy gesin in Milwaukee gevestig het, was die Franko-Kanadees Jacques Vieau uit La Baye (tans Green Bay) wat in 1795 'n seisoenale pelshandelspos naby die Menomoneerivier gestig en tot die 1830's handel met plaaslike Indiane gedryf het. Sy handelspos was op die handelspad geleë wat Chicago met Green Bay verbind het, en lê in die huidige Mitchell Park. Vieau het met die kleindogter van 'n Indiaanse hoof getrou. Alhoewel die Vieau-gesin nie die hele jaar deur in die gebied gebly het nie, word hulle nogtans dikwels as die eerste bewoners van die latere Milwaukee beskou.^[2]

Naas Vieau kan twee ander mans daarop aanspraak maak dat hulle 'n beslissende bydrae gelewer het tot die ontstaan van 'n nedersetting. Solomon Juneau, 'n Franko-Kanadese handelaar en klerk uit Montreal, het hom in 1818 as assistent van Vieau hier gevestig. Toe Vieau sy handelspos aan sy dogter, wat as "stigteres van Milwauke" bekend staan, oorhandig het, het Juneau sy skoonseun geword en die onderneming gekoop. Die Juneaus het die handelspos in 1825 na die oostelike oewer van die Milwaukee-rivier verskuif, waar hulle die dorp Juneau's Side (of Juneautown) gestig en sodoende meer setlaars na die gebied gelok het.

Maar Juneau het 'n mededinger met die naam Byron Kilbourn aan die wesoewer van die rivier gehad, wat aan daardie kant die dorp Kilbourntown gestig en seker gemaak het dat die paaie, wat na die rivier gelei het, nie met paaie aan die ander oewer saamgeloop het nie. Milwaukee word nog steeds deur 'n groot voorkoms van brûe met 'n hoekige vorm gekenmerk. Daarnaas het Kilbourn ook kaarte van die gebied versprei wat net Kilbourntown aangedui het en sodoende die indruk gewek het dat Juneautown nie bestaan het nie of dat die oostelike oewer onbewoon en dus minder aantreklik was.

Die derde bekende stigter was George H. Walker, wat op grond suid van die Milwaukeerivier aanspraak gemaak het, insluitende Juneautown, waar hy in 1834 'n blokhuis opgerig het. Hierdie gebied het gegroei en as Walker's Point bekend gestaan.

Tot by die 1840's het al drie dorpe in so 'n mate gegroei dat hulle op 31 Januarie 1846 saamgesluit het en as City of Milwaukee geïnkorporeer is. L. Solomon Juneau is as sy eerste burgemeester verkies. In die 1840's en in die volgende dekades het die stad danksy 'n groot aantal Duitse immigrante stewige groei getoon. Milwaukee is selfs "Deutsches Athen" (die "Duitse Athene") genoem en tot by die 20ste eeu was daar meer Duitstaliges en Duitse dagblaaie in die stad as Engelstaliges en Engelstalige koerante. Milwaukee se telefoongids bevat nog steeds meer as veertig bladsye met Duitse name soos Schmidt of Schmitt – aansienlik meer as die Engelse Smiths.

Teen die middel van die 19de eeu het Milwaukee die bynaam Cream City gekry – afgelei van die groot hoeveelhede roomkleurige bakstene wat uit die Menomoneeriviervallei gekom het en in die plaaslike boubedryf gebruik is. Milwaukee het op die hoogtepunt van dié bedryf meer as 15 miljoen bakstene per jaar opgelewer, waarvan 'n derde na bestemmings buite die deelstaat uitgevoer is.

Teen die middel van die laat 19de eeu het Wisconsin en die Milwaukee-gebied 'n belangrike bestemming vir talle demokraties gesinde Duitse immigrante geword wat ná die mislukte Duitse rewolusie van die jaar 1848 'n nuwe heenkome oorsee gesoek het. Hulle het hier goedkoop grond en die burgerlike vryhede gevind wat hulle gesoek het. Duitse intellektueles het selfs die stigting van 'n vrye Duitse republiek in die gebied oorweeg, maar uiteindelik die opgradering van Milwaukee se sosiale en kulturele lewe bevorder en 'n aantal teaters en musiekgeselskappe is gestig. Die groot golf Duitse immigrante het 'n blywende invloed op Milwaukee en die deelstaat Wisconsin se ekonomie, politiek en kultuur gehad. Die bevolking het in die tydperk tussen 1850 en 1851 meer as verdubbel tot 46 000. Tydens die Amerikaanse Burgeroorlog het die stad se nywerhede sterk uitgebrei.

Maar ook in Milwaukee het sosiale onrus ontvlam. Die stad se eerste vakbond, die Knights of Saint Crispin, is reeds in 1867 in die skoenbedryf gestig. Met die uitbreiding van nywerhede het ook werkers begin om hulle in 'n groeiende aantal vakbonde saam te sluit. Op 5 Mei 1886 het stakende staalwerkers na 'n fabriek in die voorstad Bay View gemarsjeer. Hulle is deur 'n groep lede van die Nasionale Garde voorgekeer, wat volgens 'n bevel van Wisconsin se goewerneur vuur geopen en sewe van die werkers gedood het. Die tragiese gebeurtenis staan as die Bay View-slagting (Bay View Massacre) bekend.

In die laat 19de eeu is die eerste voorstede van Milwaukee geïnkorporeer, waaronder die bovermelde Bay View wat in die tydperk tussen 1879 en 1886 as 'n selfstandige dorp bestaan het. In 1892 is Whitefish Bay, South Milwaukee en Wauwatosa geïnkorporer. Later het ook Cudahy (1895), North Milwaukee (1897) en East Milwaukee (wat sy naam later tot Shorewood gewysig het, 1900) gevolg. In die vroeë 20ste eeu is West Allis (1902) en West Milwaukee (1906) bygevoeg, wat die eerste generasie van die sogenaamde "binnekring-voorstede" voltallig gemaak het.

In die algemeen het die welvarende residensiële voorstede langs die noordelike oewer van die Michiganmeer uitgebrei, terwyl die werkersklas hom in die suidelike industriële voorstede gevestig het. Die westelike voorstede was in hierdie opsig gemengde gebiede.

In argitektoniese opsig het Milwaukee reeds teen die einde van die 19de eeu wêreldwyd bekendheid verwerf deur sy Raadsaal (City Hall), wat in 1895 opgerig is. Die Raadsaal was met sy vyftien verdiepings die volgende vier jaar lank die hoogste wolkekrabber ter wêreld – tot by die voltooiing van die Park Row-toring in New York Stad in 1899. Milwaukee is een van slegs drie stede in die Verenigde State en vier wêreldwyd wat daarop aanspraak kan maak dat hulle ooit met die hoogste gebou ter wêreld gepronk het.

Gedurende die eerste helfte van die 20ste eeu was Milwaukee die sentrum van die sosialistiese beweging in die Verenigde State, nadat die sosialis Victor L. Berger daarin geslaag het om werkers en vakbonde agter sy nuwe Sosial-Demokratiese Party te skaar. Berger het later ook die eerste Sosialistiese afgevaardigde in die Amerikaanse Kongres geword. Die burgers van die stad het in hierdie tydperk drie sosialistiese burgemeesters verkies, nadat die party kiesers met pamflette in twaalf tale oor sy politieke agenda ingelig het: Emil Seidel (1910–1912), Daniel Hoan (1916–1940) en Frank Zeidler (1948–1960). Milwaukee was in hierdie opsig uniek in die VSA.

Die sosialiste van Milwaukee is dikwels "Riool-Sosialiste" genoem weens hulle praktiese benadering tot regeringsake en die belange van werkers. Hierdie praktyke het die skoonmaak van woonkwartiere en fabrieke deur middel van nuwe rioleringstelsels, water- en kragboorsiening, wat deur die stad beheer is, en 'n verbeterde onderwysstelsel beklemtoon. Alhoewel hulle hul invloed in die laat 1950's onder die invloed van die "rooi gevaar"-histerie geleidelik verloor het, bewaar die burgers van Milwaukee hul sosialistiese erfenis nog steeds. Hulle staan bekend vir hulle groot simpatie teenoor die vakbondbeweging en hulle wantroue teenoor groot besighede.

In hierdie periode het ook 'n klein, maar groeiende gemeenskap van swart Amerikaners ontstaan wat vanuit die suide na Milwaukee verhuis het – hulle woongebied het as Bronzeville bekend gestaan. Vanweë sy jazzklubs en dansplekke wat plaaslike en nasionaal bekende musikante soos B.B. King en Ella Fitzgerald gelok het, is die gebied mettertyd die "Harlem van die Midweste" genoem. Ná die Tweede Wêreldoorlog is 'n snelweg gebou wat die gebied deursny het. Bronzeville het 'n minder belangrike rol begin speel en die hart van Milwaukee se swart gemeenskap het na die noorde verskuif. Maar in die 21ste eeu het Bronzeville weer begin herleef danksy die opening van nuwe besighede, restaurante, woonstelblokke, koffiekroeë en nagklubs wat almal probeer om die vroeëre vernaamheid van die distrik te herskep.

Milwaukee het net soos ander nywerheidstede in die noorde van die VSA tot by die 1950's vinnig gegroei. Groot getalle immigrante uit Ierland, Duitsland, Hongarye, Pole en ander Sentraal-Europese lande het die stad binnegestroom. Ook die noordwaartse migrasie van Swart Amerikaners uit die suidelike deelstate na Milwaukee was kenmerkend. Die stad het een van die vyftien grootstes in die VSA geword, en teen die middel van die sestigerjare het sy inwonerstal byna 750 000 bereik. Desondanks was die 1960 's ook 'n periode van proteste, betogings en rasseonluste.

Bevolkingsyfers het eers met die agteruitgang van tradisionele nywerhede in die laat sestigerjare begin krimp, net soos in ander groot stede van die Groot Mere se rust belt ("roesgordel"). Groot getalle blanke inwoners het die stad verlaat. Ook die diepe resessie tussen 1979 en 1982 het op 'n sterk afname in die stad se ekonomiese bedrywighede uitgeloop, wat meer as 60 000 werksgeleenthede gekos het, veral in die nywerheidsektor. Eers in die laat 20ste eeu het Milwaukee daarin geslaag om sy ekonomie, woonkwartiere en aansien te opgradeer en nuwe besighede het hulle in die sakekern van Milwaukee gevestig. Milwaukee het ook steeds sy historiese erfenis bewaar en word as 'n belangrike bestemming vir toeriste beskou wat in die argitektuur en kultuurgeskiedenis belang stel.

Milwaukee en sy voorstede huisves die hoofkwartiere van dertien Fortune 1000-ondernemings, waaronder Johnson Controls, Northwestern Mutual, Manpower Inc., Kohl's, Harley-Davidson, Rockwell Automation, Fiserv, Marshall & Ilsley Corp., Wisconsin Energy, Briggs & Stratton, Joy Global, A.O. Smith en MGIC Investments.

Daarnaas het ook Midwest Airlines, Koss Corporation en Master Lock hulle hoofkwartiere in Milwaukee. Die stad is eweneens 'n belangrike finansiële sentrum en huisves 'n aantal groot uitgewerye en drukkerye, insluitende Quad/Graphics.

Die nywerheidsektor verteenwoordig 22 persent van Milwaukee se mannekrag – dit is die tweede grootste persentasie in die VSA na die Kaliforniese stad San Jose en duidelik hoër as die nasionale gemiddelde van 16,5 persent. Bestuurdersposte en werkgeleenthede in die dienstesektor toon die vinnigste groei. Die mediese bedryf beslaan 27 persent van alle werkgeleenthede in die dienstesektor.

Milwaukee het vroeër met die wêreld se vier grootste brouerye gespog (Schlitz, Blatz, Pabst en Miller) en was ook die grootste bierprodusent ter wêreld. Die stad het hierdie posisie intussen kwytgeraak en net een van die vier brouerye het oorgebly – Miller Brewing Company, wat tans nog 1 700 werkers in diens het en die tweede grootste brouery in die land is.

Milwaukee sal binnekort een van die eerste groot stede in die Verenigde State wees wat danksy die Milwaukee Wireless Initiative volledig draadloos gaan wees. 'n Privaatonderneming, Midwest Fiber Networks, het VSA-$ 20 miljoen (ZAR 143,9 miljoen) belê in die opbou van 'n draadlose netwerk-infrastruktuur, wat in Maart 2008 voltooi sal wees.

Die Kunsmuseum van Milwaukee (Milwaukee Art Museum, kortweg MAM) het sy wortels in Milwaukee se eerste kunsgalery wat in 1888 gevestig is. Met 30 000 kunswerke en jaarliks 400 000 besoekers het die MAM tot die stad se belangrikste kulturele en argitektoniese besienswaardigheid ontwikkel, veral danksy die nuwe vleuel van die gebou, die Quadracci-pawiljoen wat deur die argitek Santiago Calatrava ontwerp en teen 'n koste van VSA-$ 100 miljoen gebou is. Die museum pronk met 'n brise soleil, 'n soort beweeglike sonskerm, wat soos die vlerk van 'n voël oopgesprei kan word, en bied uitsigte oor die Michiganmeer.

Die MAM-kompleks het 'n oppervlakte van 341 000 vierkante voet en huisves die War Memorial Center, ontwerp deur die Fins-Amerikaanse argitek Eero Saarinen en voltooi in 1957; David Kahler se Kahler Building (1975) en die bogenoemde Quadracci Pavilion (2001).

Milwaukee huisves daarnaas ook Amerika se Black Holocaust Museum, wat deur 'n oorlewende van 'n lynchmoordpoging, James Cameron, gestig is. Die museum behandel die geskiedenis van die Swart bevolking van die VSA en hulle onderdrukking in die verlede. Ander bekende museums in die stad sluit die Openbare Museum van Milwaukee (Milwaukee Public Museum), die Discovery World Museum, Betty Brinn se Kindermuseum (Betty Brinn Children's Museum), die Mitchell Park Horticultural Conservatory en die Milwaukee-distrik se dieretuin (Milwaukee County Zoo) in.

Die musieklewe van Milwaukee het reeds voor die inkorporasie van die stad 'n aanvang geneem, toe die eerste georganiseerde musikale geselskap, die Milwaukee Beethoven Society, in 1843 gestig is. Dit is later vervang deur die Milwaukee Musical Society. Die musikale karakter van die stad is veral deur die groot getalle Duitse immigrante beïnvloed, en Sängerbund-feeste het gereeld plaasgevind. Die plaaslike konservatorium, die Wisconsin Conservatory of Music, is in 1899 gestig.

Milwaukee het daarnaas ook 'n groot bydrae tot musiekstyle soos rock, jazz, soul, blues, punk, ska, industrial music, gothic music, hip hop, electronica en popmusiek gelewer. 'n Aantal musikante uit Milwaukee het nasionale en internasionale bekendheid verwerf, soos byvoorbeeld Coo Coo Cal, Woody Herman, Liberace en Al Jarreau.

Die German Fest ("Duitse Fees") het vir die eerste keer in 1981 plaasgevind en word nou jaarliks gedurende die laaste volle naweek van Julie as die grootste Duitse fees in Noord-Amerika in Milwaukee se Henry Maier Festival Park gevier. Die fees konsentreer op die kultuur van Duitsland, Oostenryk, Switserland, Luxemburg en ander Duitstalige gemeenskappe wêreldwyd en sluit tradisionele musiek van plaaslike en oorsese kunstenaars en orkeste, Duitse kookkuns en die kulturele tent in, waar mens 'n indruk van die verskillende historiese en huidige Duitssprekende gebiede soos byvoorbeeld Beiere kry. 'n Groot aantal Duits-Amerikaanse instellings neem aan die German Fest se parades deel.

• (en) Alderman, Ralph M.: From Trading Post to Metropolis: Milwaukee County's First 150 Years. Milwaukee: Milwaukee County Historical Society 1987
• (en) Gurda, John: The Making of Milwaukee. Milwaukee: Milwaukee County Historical Society 1999
• (en) Still, Bayrd: Milwaukee: The History of a City. Madison: State Historical Society of Wisconsin 1948

Wiki-webtuistes

---

Wikimedia Commons bevat media in verband met Milwaukee.

• (en) Toerisme-inligting oor Milwaukee op Wikivoyage

Amptelike webtuiste

---

• (en) Amptelike webwerf

Ensiklopediese inligting

---

• (en) "Milwaukee". Encyclopædia Britannica. Besoek op 21 Mei 2024.

Museums

---

• (en) Milwaukee Art Museum (MAM)