Algemene literatuurwetenskap
| Letterkunde |
|---|
| Vernaamste vorms |
| Kortverhaal · Novelle |
| Genres |
|
Drama · Epiek · Hygliteratuur Komedie · Liriek · Mito-poësis Nonsens · Ridderroman · Satire Tragedie · Tragikomedie |
| Media |
| Boek |
| Tegnieke |
| Prosa · Poësie |
| Geskiedenis en Lyste |
| Letterkunde / Poësie toekennings |
| Bespreking |
| Sosiologie · Tydskrifte |
Algemene literatuurwetenskap of literatuurteorie is in die eng betekenis die sistematiese studie van die wese van letterkunde en van die metodes vir die ontleding van letterkunde.[1] Literêre vakgeleerdheid het sedert die 19de eeu egter dikwels – addisioneel tot, of selfs in stede van 'n noukeurige beskouing van literatuurwetenskap – oorwegings ingesluit van intellektuele geskiedenis, morele filosofie, sosiale profesie en ander interdissiplinêre temas wat relevant is tot die manier waarop mense betekenis interpreteer.[1] In die moderne Geesteswetenskappe is die laasgenoemde styl van vakgeleerdheid 'n uitgroeisel van die kritiese teorie en word dikwels eenvoudig "teorie" genoem.[2] 'n Gevolg hiervan is dat die woord "teorie" 'n oorkoepelende term geword het vir verskeie geleerde benaderings tot die lees van tekste. Heelwat van die benaderings word ingelig deur vele vertakkinge van kontinentale filosofie en sosiologie.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Die beoefening van literatuurwetenskap het in die 20ste eeu 'n professie geword, maar sit met historiese wortels wat sover terug strek as Antieke Griekeland (Aristoteles se Poetica is 'n voorbeeld waarna dikwels verwys word), Antieke Indië (Bharata Muni se Natya shastra ), Antieke Rome (Longinus se Oor die verhewene) en Middeleeuse Irak (Al-Jahiz al-Bayan wa-'l-tabyin en al-Hayawan, en ibn al-Mu'tazz se Kitab al-Badi),[3] en die estetikateorieë van filosowe van antieke filosofie deur die 18de en 19de eeue is 'n vername invloed op huidige literêre studies. Die teorie en kritiek van letterkunde is uit die aard van die saak ook nou verbonde aan die literatuurgeskiedenis.
Die moderne begrip van "literatuurwetenskap" dateer egter terug na die 1950's, met die begin van strukturalistiese linguistiek, van Ferdinand de Saussure, se sterk invloed op die Engelse literatuurkritiek. Die New Critics en verskeie Europeërs beïnvloed deur formalisme (in besonder die Russiese formaliste) het sommige van hulle meer abstrakte pogings ook as teoreties beskryf. Dit was egter eers tot die wye impak van strukturalisme in die Engelssprekende akademiese wêreld gevoel is, dat literatuurwetenskap oor besin is as 'n verenigde domein.
In die akademiese wêreld van die Verenigde Koninkryk en die Verenigde State, was literatuurwetenskap op sy gewildste vanaf die laat 1960's (met sy invloed wat uitwaarts versprei het vanaf elite universiteite soos Johns Hopkins, Yale en Cornell) tot deur die 1980's (waar dit teen die tyd bykans orals in een of ander vorm onderrig is). Gedurende die tydperk is literatuurwetenskap gesien as akademies baanbrekend, en meeste universiteite se letterkundedepartemente het gestreef tot die studie en onderrig van die teorie en om dit deel van die curriculum te maak. As gevolg van die teorie se ongekende styging in gewildheid en die moeilike taal van sy kerntekste, is dit dikwels gekritiseer as vol grille of nuwerwetse obskurantisme (en baie akademiese satire-romans uit die periode, soos die deur David Lodge, belig die teorie baie duidelik). Sommige akademici, beide teoreties en nie-teoreties, verwys na die 1970's en 1980's se debatte oor die akademiese merietes van teorie as "die teorie-oorloë."
Teen die vroeë 1990's het die populariteit van teorie as belangstellingsveld afgeneem (saam met beskikbare poste vir suiwer teoretici) selfs met die insluiting van literatuurwetenskaplike tekste in ongeveer alle literatuurstudie. Sedert 2004 het die kontroversie wat geheers het oor die gebruik van teorie in letterkundestudies basies gaan lê, en besprekings oor die onderwerp binne literêre en kulturele studies neig om heelwat kalmer en minder lewendig te wees (hoewel die verskyning van volumes soos Theory's Empire: An Anthology of Dissent, geredigeer deur Daphne Patai in samewerking met Will H. Corral, soek na 'n herlewing van die kontroversie). Sommige geleerdes steun swaar op die teorie in hulle werk, terwyl ander dit slegs in die verbygaan noem of selfs glad nie; maar dit is 'n erkende en belangrike deel in die studie van letterkunde.
