Sakhalien

Sakhalien (Russiesch : Сахалин), is e grôot Russiesch eiland in de Nôordlikke Stille Oseoane, liggnde tusschn 45°50' en 54°24' N. 't Is grotste Russiesche eiland, en 't wordt bestierd lik e dêel van de provinsje (oblast) Sakhalien. Sakhalien, da apeupri êen vuufde van d'ippervlakte van Japan êt, ligt nie verre van d' ôostkuste van Rusland, zjuuste te nôordn van Japan.

D' inêemsche bevôkienge van 't eiland bestoat uut de Ajnoe, de Oroks en de Nivkhs ^[1]. Sakhalien is ipgeëist gewist zowêl deur Rusland lik deur Japan gedeurnde de 19ste en de 20ste êewn. Da ê geleid toe bittre dieskuusjes tusschn de twêe landn oovre de kontrolle van 't eiland. Rusland bezette 't eiland ip 't ende van de Twidde Weirldorlooge. De mêeste Ajnoe vruusdn no Hokkajdo o de Japanners verjoagd wierdn van 't eiland in 1949 ^[2].

Sakhalien is geschidd van 't vasteland deur de nowwe en oendiepe Zêestroate van Tartarye, die 's wientrs dikkersn toevriest ip 't smollste stik, en van Hokkajdo (Japan), deur de Sooja-Zêestroate of Zêestroate La Pérouse. Sakhalien is 't grotste eiland van Rusland. 't Is 948 km lank en 25 toe 170 km brêed, en 't êt 'n ippervlakte van 72 492 km2 .

D' orografie en geologie van 't eiland zyn nie zo goed gekend. Êen teorie is da Sakhalien oenstoend uut de Sakhalien-eilandnsnoer ^[3]. Bykans twêe-derdn van Sakhalien is bergachtig. Twêe eevnwydige bergkeekns goan dr deure van 't nôordn no 't zuudn, mêt ogtn van 600 toe 1 500 meetrs. 't Westlik Sakhalien-Gebergte ê vor ogste top den Ichara-Berg (1 481 meetrs), binst da 't Ôostlik Sakhalien-Gebergte piekt mê de Lopatien-Berg (1 609 meetrs), die ook den ogste berg is van 't eiland. De Valleeje Tym-Poronaiskaja Valley schidd de twêe gebergtn. De Gebergtn van Susuanaisky en Tonino-Anivsky deurlooptn 't eiland in 't zuudn, binst da de moerassige Nôordlikke Sakhalien-Vlakte 't grotste stik van 't nôordn bezet ^[4].

Krystalliene rotsn kommn an d' ippervlakte ip verschillnde platsn; koakstêen uut 't Kryt-tydperk, mêt oovrvloedige en speesiefieke sôortn van styf grôote ammonietn, kommn vôorn in Dui ip de westlikke kuste; en Tertsiejèère konglomeeroatn, zandstêenn, mêrgls en klytn, gevown deur ipêenvôgnde geologiesche inwerkiengn, zyn te vienn in veele dêeln van 't eiland. De klytn, die loagn van goeje stêenkooln bevattn en oovrevloedige fossiele vegetoasje, toogn da binst 't Miejosêen-tydperk, Sakhalien dêel uutmakte van e kontienent da Oazje, Alaska en Japan omvatte, en dat e betrekklik warm kliemoat ad. De Pliejosêene ofzettiengn toogn mussl-sôortn die mêer Arktiesch is of de deeze die teegnwôordig bestoat, 't gêene angift dat de verbiendienge tusschn de Stille en d' Aktiesche Oseoann tonne verzeekers briddr was of teegnwôordig.

Belangrykste rieviern : de Tym-Rieviere, 330 km lank en bevoarboar vo vlottn en klêene bôotjes oovre 80 km, vloejt no 't nôordn en no 't nôordôostn mê veele stroomversnelliengn en oendiepe plekkn, en kommt uut in de Zêe van Okhotsk ^[5]. De Poronaj-Rieviere stroomt no 't zuudn-zuudôostn no de Geduld-Golve of Shichiro-Boaje, ip de zuud-zuudôostkuste. Drie andre klêene rieviertjes kommn uut in de wyde roende Golve van Aniva of Higashifushimi-Boaje ip 't zuudlikke uutende van 't eiland.

't Nôordlikste punt van Sakhalien is Koape Elisabeth ip 't Schmidt-Schiereiland, binst da Koape Crillon 't zuudlikste punt van 't eiland is.

Dr liggn dichte by Sakhalien twêe klindre eilandjes, Moneron-Eiland en Ush-Eiland. Moneron, 't êenigste stik land in de Tatarye-Zêestroate, 7,2 km lank en 5,6 km brêed, ligt apeupri 24 km westlik van de dichtste kuste van Sakhalien en 41 km van den oavnstad Nevelsk. Ush is 'n eiland by de nôordkuste van Sakhalien.

• Boreoale busschn van Sakhalien
• Mantsjoerye

• (en) Energy profile of Sakhalin Island (The Encyclopedia of Earth).
• (en) Sea of Okhotsk large marine ecosystem (The Encyclopedia of Earth).

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Sakhalin van Wikimedia Commons.

<references>

1. ↑ The Sakhalin Regional Museum: The Indigenous Peoples, (Sakh.com)
2. ↑ (en) Reid, Anna 2003 : The Shaman's Coat: A Native History of Siberia, Walker & Company, New York, 148-150, ISBN 0-8027-1399-8
3. ↑ (en) Ivanov, Andrey 2008 : The Physical Geography of Northern Eurasia, Shahgedanova, Maria, Oxford University Press, Oxford, UK, Oxford Regional Environments, 3, p. 428–429, The Far East, ISBN 978-0-19-823384-8
4. ↑ Ivlev, A. M. 1974 : Soils of Sakhalin, Indian National Scientific Documentation Centre, New Delhi, pp. 9-28
5. ↑ Tym - an article in the Great Soviet Encyclopedia. (In Russian, retrieved 2012-08-21.)