Mute Muharebesi
| Mute Muharebesi Arapça: غَزْوَة مُؤْتَة/مَعْرَكَة مُؤْتَة | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İslamiyet'in İlk Savaşları & Arap-Bizans savaşları | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Müslümanlar |
 Doğu Roma İmparatorluğu Gassaniler | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Zeyd bin Harise (ölü) Cafer bin Ebu Talib (ölü) Abdullah bin Revaha (ölü) Halid bin Velid |
Theodorus[6] Mālik ibn Zāfila (ölü)[7] | ||||||
| Güçler | |||||||
|
3.000[8][9][10][11] Hristiyan Kaynaklarına göre Abartılı Az[5][12][13] |
100.000[8][10][14][15][16](Müslüman kaynakları) 200.000[7][17][18] (Müslüman kaynakları) (Fazlasıyla Abartılı)[5][12][13] 10.000 veya daha az (modern tahminler)[19] | ||||||
| Kayıplar | |||||||
|
12[20] (Müslüman kaynakları)[21](Hristiyan kaynakları) (Tartışmalı)[22][23] | Bilinmiyor[20] | ||||||
Mute Muharebesi (Arapça: مَعْرَكَة مُؤْتَة, romanize edilmiş: Maʿrakat Muʿtah veya Arapça: غَزْوَة مُؤْتَة Ghazwat Muʿtah) Eylül 629'da (Cemaziyelevvel ayının 8. Günü),[1] Muhammed'in kuvvetleri ile Bizans İmparatorluğu ordusu ve onların Gassanî vasalları arasında gerçekleşmiştir. Ürdün Nehri'nin doğusundaki Palaestina Salutaris'in Mute köyünde ve günümüz Kerek'inde gerçekleşmiştir.
İslam tarihi kaynaklarında savaş genellikle Müslümanların bir elçinin canını alan Gassani reisinden intikam alma girişimi olarak anlatılır. Bizans kaynaklarına göre, Müslümanlar saldırılarını bir bayram gününde başlatmayı planlamışlardır. Yerel Bizans Vicarius'u onların planlarını öğrenmiş ve kalelerdeki garnizonları toplamıştı. Düşman kuvvetlerinin çokluğunu gören Müslümanlar, Mute köyünde çatışmanın başladığı güneye çekildiler ve Gassani şefine bir ceza vermeden ya bozguna uğratıldılar ya da geri çekildiler.[4][5][24] Müslüman kaynaklara göre, liderlerinden üçü öldürüldükten sonra komuta Hâlid bin el-Velîd'e verildi ve o da kuvvetin geri kalanını kurtarmayı başardı.[5]
Üç yıl sonra Müslümanlar Usame bin Zeyd'in Seferi'nde Bizans güçlerini yenmek için geri döneceklerdi.
Arkaplan
[değiştir | kaynağı değiştir]Bizanslılar, İmparator Herakleios ile Sasani generali Şahrbaraz arasında Temmuz 629'da yapılan barış anlaşmasının ardından bölgeyi yeniden işgal ediyorlardı.[25] Bizanslı Sakellarios Theodorus ordunun başına getirilir[6] ve Balka bölgesindeyken Arap kabileleri de kullanılır.[25]
Bu arada Muhammed elçisini Bosra hükümdarına göndermişti.[26] Bosra'ya giderken Mute köyünde bir Gassani yetkilisi olan Şurahbil ibn Amr'ın emriyle idam edildi.[26]
Orduların seferberliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Muhammed, elçisinin Gassaniler tarafından öldürülmesinden dolayı kabilelere saldırmak ve onları cezalandırmak için 3.000 askerini Cemaziyelevvel 7 (Hicri), 629 (Miladi) ayında hızlı bir sefer için gönderdi.[26] Ordunun başında Zeyd ibn Harise vardı; ikinci komutan Cafer bin Ebu Talib, üçüncü komutan ise Abdullah bin Revaha idi.[21] Müslüman birlikler Ürdün'ün doğusundaki bölgeye vardıklarında ve Bizans ordusunun büyüklüğünü öğrendiklerinde, beklemek ve Medine'den takviye göndermek istediler. Abdullah bin Revaha onlara şehit olma arzularını hatırlattı ve arzu ettikleri şey onları beklerken bekleme hareketini sorguladı, bunun üzerine bekleyen orduya doğru yürümeye devam ettiler.
Muharebe
[değiştir | kaynağı değiştir]Müslümanlar yaklaşık 3.000 kişilik bir ordu oluşturdular. Ordunun komuta edilmesi konusunda Muhammed, şu şekilde talimat verdi:
| “ | Zeyd bin Harise’yi kumandan tayin ettim. Zeyd bin Harise şehit olursa yerine Cafer bin Ebu Talib geçsin. Cafer bin Ebu Talib de şehit olursa, Abdullah bin Revaha geçsin. Abdullah bin Revaha da şehit olursa, Müslümanlar aralarından münasip birini seçip onu kendilerine kumandan yapsınlar.[27] | „ |
Daha sonra Muhammed, orduya kadın ve çocukları, yaşlıları öldürmemeleri; ağaçları, evleri ve kiliseleri yıkmamaları konusunda telkinlerde bulundu.[28]
İslam ordusunun Medine'den hareket ettiğini duyan Busra valisi Şürahbil, Bizans İmparatoru Herakleios'a haber gönderir. Bu arada kardeşi Sedus komutasındaki bir birliği de, Müslümanları karşılamak üzere Vadi'l Kura'ya gönderir. Burada yapılan çarpışmada Sedus öldürüldü ve ordusu bozguna uğratıldı.[29]
Giderek ilerleyen İslam ordusu Şam'ı geçti. Bu sırada Bizans İmparatoru Herakleios'un 100.000 kişilik bir orduyla üzerlerine geldiğini haber alan Müslümanlar, çarpışmada nasıl davranacakları konusunda değerlendirme yapmaya karar verdiler. Müslümanların çoğu, Muhammed'e haber gönderilmesi ve gelecek olan cevaba göre hareket edilmesini söyledi. Ancak bu savaşta ölecek olan Abdullah bin Revaha'nın şu konuşması, herkesin fikrini değiştirdi ve savaşa karar verildi:
| “ | Arkadaşlar!.. Çekindiğimiz şey, ele geçirmek için yola çıktığımız şeydir, yani şehid olmaktır. Dinimizi yüceltmek için savaşalım. Ya şehid, ya gazi olacağız. Bunun ikisi de güzel değil mi?[30] | „ |
Mute Meydanı'nda yapılan şiddetli çarpışmada, Muhammed'in ismini saydığı üç sahabe de öldü. Bunun üzerine komutayı Halid bin Velid eline aldı.
Halid bin Velid'in yaptığı şaşırtıcı bir taktikle[31] Bizans ordusunda bir anlık panik havası yaratıldı. Müslümanlar, bundan yararlanarak sert bir taarruzla Bizans ordusunu kısmen de olsa bozmayı başardı.
Ancak Bizans ordusunun 30 kata kadar varan sayı üstünlüğünü göz önünde bulunduran Halid bin Velid, savaşa daha fazla devam edilmesini mantıklı bulmayıp Medine'ye dönme kararı aldı ve o gece geri çekildi. Bizans ordusu da çok fazla kayıp verdiğinden dolayı, İslam ordusuna yönelik herhangi bir takip girişiminde bulunmadı.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Kaegi 1992, s. 72
- ^ Muhammad Husayn Haykal, The Life of Muhammad (Allah's peace and blessing be upon him), Tercüme eden Isma'il Razi A. al-Faruqi, 1976, American Trust Publications, ISBN 0-89259-002-5
- ^ Donner 1981, s. 105
- ^ a b Kaegi 1992, s. 67
- ^ a b c d e Buhl 1993, ss. 756-757
- ^ a b Kaegi 1992, s. 35
- ^ a b İbn İşhak (2004). The Life of Muhammad. A. Guillaume. ABD: Oxford University Press. ss. 532-536. ISBN 0-19-636033-1.
- ^ a b General A. I. Akram, The Sword of Allah: Khalid bin Al-Waleed, Bölüm 6, sayfa 2
- ^ Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, İslâm Ansiklopedisi Genel Müdürlüğü, 1994, sayfa 129.
- ^ a b Yılmaz Öztuna: Devletler ve hânedanlar, Kültür Bakanlığı, 2005, ISBN 9751704707, sayfa 57.
- ^ Powers 2009, s. 86
- ^ a b Haldon 2010, s. 188
- ^ a b Peters 1994, s. 231
- ^ El Kâmil Fi't-Tarih, II, 218.
- ^ Vakidî, Kitâb'ül-Meğâzi, II, 417.
- ^ İbn Kayyim el-Cevziyye, Fıkhu's Siyre, 492.
- ^ Taberî. Tarihî Taberî. Sağlam Yayınevi. 2007. s. 249. 12 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2022.
- ^ İbn Hişam, Siret, IV, 24.
- ^ Kaegi 1992, s. 79
- ^ a b Saif-ur-Rahman Mubarakpuri, ar-Raheeq al-Makhtoom, "The Sealed Nectar", Islamic University of Medina, ISBN 1-59144-071-8, Dar-us-Salam publishers
- ^ a b David S. Powers (20 Haziran 2014). Zayd (İngilizce). University of Pennsylvania Press. ss. 58-59. ISBN 9780812246179.
- ^ Peterson 2007, s. 142
- ^ Powers 2009, s. 80
- ^ W, Montgomery Watt (1956). Muhammad at Medina. Oxford University Press. ss. 54-55/342. ISBN 978-0-353-30668-4.
- ^ a b Kaegi 1992, ss. 72-73
- ^ a b c El Hareir & M'Baye 2011, s. 142
- ^ İbn Sa'd, et-Tabakâtü'l-Kübrâ, Beyrut 1960, c. 2, s. 128
- ^ Müslim, Sahih, c. I, s. 1357
- ^ SURUÇ Salih, a.g.e., c. 2, s. 446
- ^ İbn Hişam, Sîre, c. 4, s. 17
- ^ SURUÇ Salih, a.g.e., c. 2, s. 455. Bu taktiğe göre, savaşanların yeri değiştirildi. Yani ordunun sağındakiler sola, solundakiler sağa; öndekiler de arkaya alınarak düşman askerlerinin yeni simalarla karşılaşması ve İslam Ordusu'nun takviye edildiği düşüncesi oluşturulmaya çalışıldı.
Kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Donner, Fred (1981), The Early Islamic Conquests, Princeton University Press, ISBN 1400847877
- El Hareir, Idris; M'Baye, El Hadji Ravane (2011), The Different Aspects of Islam Culture: The Spread of Islam throughout the World, 3'ncü Cilt, UNESCO publishing
- Buhl, F. (1993), Muʾta, The Encyclopaedia of Islam, Second Edition (İngilizce), 7, s. 756, ISBN 978-90-04-09419-2
- Haldon, John (2010), Money, Power and Politics in Early Islamic Syria, Ashgate Publishing
- Kaegi, Walter (1992), Byzantium and the Early Islamic Conquests (İngilizce), Cambridge University Press, ISBN 9780521484558
- Kaegi, Walter (2010), Muslim Expansion and Byzantine Collapse in North Africa (İngilizce), Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-19677-2
- Peters, Francis E. (1994), Muhammad and the Origins of Islam (İngilizce), State University of New York Press
- Peterson, Daniel C. (2007), Muhammad, Prophet of God (İngilizce), Wm. B. Eerdmans Publishing Co
- Powers, David S. (2009), Muhammad Is Not the Father of Any of Your Men: The Making of the Last Prophet (İngilizce), University of Pennsylvania Press, ISBN 9780812205572
