Dai halkı

Dai
傣族, ᦺᦑ, ᥖᥭᥰ
	Yünnan-Dehong'da ipek ören bir Dai kadını (1962)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Myanmar	6.345.236
Vietnam	1.818.350
Çin	1.261.311 (2010)
Laos	126.250
Tayland	145.236
Diller
	Tai Lü dili [en], Tai Nüa dili [en], Tai Dam dili [en], Şanca [en], Çince
Din
	Theravada Budizmi
İlgili etnik gruplar
	Diğer Tay halkları

Dai halkı (Çince: 傣族; pinyin: Dǎizú; Tai Lü dili: ᨴᩱ/ᨴᩱ᩠ᨿ, Tai Lü dili telaffuz: [tai˥˩]; Tai Nüa dili: ᥖᥭᥰ, Tai Nüa dili telaffuz: [tai˥]), Çin Halk Cumhuriyeti devletinin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biri. Çin'in Yünnan Eyaleti'ne bağlı Xishuangbanna Dai Özerk İli ile Dehong Dai ve Jingpo Özerk İli'nde yaşayan ve Tay dillerini konuşan farklı etnolinguistik grupları kapsar.

Çin'deki "Dai halkı" kavramının kapsamına giren bazı etnolinguistik alt grupları, başta Güneydoğu Asya ülkeleri olmak üzere Çin haricindeki diğer ülkelerde de rastlanabilir; Laos, Myanmar, Tayland ve Vietnam'da "Dai" terimi spesifik olarak Tai Yai, Tai Lü [en], Tai Nüa [en], Tai Dam [en], Tai Dao veya Tay halklarının geneline atfen kullanılır.

Kültür ve din

Din

Tayland'ın kuzeyindeki Nan ilinde Tai Lü etnik grubuna ait bir tapınak

Daiların çoğu Theravada Budizmi inancını uygulamaktadır, lâkin Dai Budizmi şamanizmden kaynaklanan birçok inanç ve uygulama da içerir. Budizmin Dai halkı arasında yayılmasından önce Dailar animistler idi ve doğal ruhlara inançları devam etmektedir.^[2] Son zamanlara kadar her Dai köyünde en az bir, büyük köylerde ise iki ila beş tane Budist tapınağı vardı. Kültür Devrimi sırasında Budist tapınaklarının birçoğu imha edildi.^[2] Ebeveynler, kendi çocuklarını eğitmek için bunları geleneksel olarak 7 ile 18 yaşları arasında tapınaklara götürürlerdi. Erkek çocukları okuma yazmayı ve dini uygulamayı öğrenmek için üç ya da daha fazla yıl bu tapınaklarda kalırdı. Bu eğitimi bitirdikten sonra bu genç erkeklerin çoğu halka geri döner, kimileri ise rahip olmak için tapınaklarda kalmaya devam ederdi. Bu eğitim, özellikle Dai erkekleri arasındaki okuryazarlık oranı ve Dai yazı sistemlerini bilme oranının yüksek olmasına yol verdi.^[3]

İslam dinini uygulayan az sayıda Dai da var. Bu Dailar "Parshi Dai" ya da "Dai Hui" olarak bilinir. 19. yüzyılın başlarında Hui tüccarları, Dali ve Yünnan'ın diğer yerlerinden Xishuangbanna'ya gelip yerleşti. Bu yerleşen Huilerin yerli topluma asimile olması ve yerel insanlarla evliliklere girmesiyle Dai ve Çin İslam unsurlarından oluşan, kendine özgü bir kültür ortaya çıktı. Günümüz Parshi Hui'lerin maddî kültürü, Budist Dailerininkiyle aynıdır. Aynı dili konuşur, benzer kıyafetler giyer, benzer örf ve adetlere uyar ve benzer şekilde beslenirler.^[4]

Bilim ve edebiyat

Dai halkı, tarihi boyunca yazılmış gök bilimsel ve edebî çalışmalar açısından zengindir. Dai halkının 638 yılında başlayan bir takvimi ve güneş ve ay tutulmalarını hesaplamakla ilgili, çoğu Dai yazısıyla yazılmış çok sayıda eserleri var. Dai halkına ait çok sayıda tarihî belge, efsane, hikâye, şiir, masal ve çocuk hikâyesi de var.^[3]

Konut ve konaklama

Geleneksel Dai köyleri çoğunlukla nehir ve çaylara yakın bambu ovalarında bulunur. Dai evleri ayaklıklarla yükseltilmiş şekilde, bazıları da kare şeklinde yapılır. Bazı evler iki kattan oluşur ve üst kat bir yaşam alanı olarak kullanılırken alt kat ise bir depolama alanı olarak kullanılır. Alt katın bazen hiç duvarı olmaz.^[3]

Ekonomi

Subtropikal bir bölgede yaşamanın bir etkisi olarak Dailar, pirinç, kahve, kauçuk, çay, şeker ve farklı meyveler yetiştirerek geçimlerini sağlarlar. Dokumacılık, yağ baskılaması, şarap yapımı ve bambu işleri dahil olmak üzere birçok farklı el işiyle de uğraşırlar. 1980'lerden beri, Jinghong ve Mangshi şehirlerinde havaalanlarının inşa edilmesiyle Xishuangbanna bölgesinde turizm, Dailar için yeni bir gelir kaynağı hâline gelmiştir. Bölgedeki altyapı ve yaşam standartlarının yükselmesi de Dai halkının diğer azınlıklara göre anaakım Çin ekonomisine daha rahat bir geçiş sağlamış olmalarını sağlamıştır.^[3]

Evlilik ve kadının rolü

Evlilikler tarihî olarak çoğunlukla benzer sosyoekonomik sınıflara ait bireyler arasında yer alırdı ve kabile reisleri sık sık çok eşli evliliklere girerlerdi. Geleneksel Dai toplumu ataerkildir, dolayısıyla, kadının düşük toplumsal statüsü var ve herhangi bir mülkü miras olarak alamazlardı. Kız çocukları 7 ila 8 yaşından itibaren küçük çocuklara bakmak ve ev işlerini yerine getirmekle sorumluydu. Bu kızlar büyüdükten sonra pirinç tarlalarında yabani otları kaldırma, hasat kaldırma ve dikme işleriyle de uğraşmaya başlarlardı. Günümüz Dai kadınları ve gençlerinin geçmişe göre daha fazla özgürlükleri var ve eğitime erişimi olmuş kadınlar öğretmenlik ya da hemşirelik gibi mesleklerde çalışmaya başlamıştır.^[3]

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Dai people ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Kaynakça

^ "中华人民共和国国家统计局　>>　第六次人口普查数据". stats.gov.cn. 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2020.
^ ^a ^b Hays, Jeffrey (July 2015). "Dai Religion and Festivals". facts and details. 16 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2019.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Skutsch, Carl, (Ed.) (2005). Encyclopedia of the World's Minorities. New York: Routledge. ss. 361, 362. ISBN 1-57958-468-3.
^ Ma, Chuang (2016). "Changes of Intermarriage Circle of the Pashi Dai (Muslims in Dai Society): A Case Study in the Hui Village in Manluan". Rong, Gui (Ed.). Hui Muslims in China. Leuven: Leuven University Press. ss. 87-95. ISBN 978-94-6270-066-6.

[nüfussayımı-1] "中华人民共和国国家统计局　>>　第六次人口普查数据". stats.gov.cn. 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2020.

[:1-2] Hays, Jeffrey (July 2015). "Dai Religion and Festivals". facts and details. 16 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2019.

[:0-3] Skutsch, Carl, (Ed.) (2005). Encyclopedia of the World's Minorities. New York: Routledge. ss. 361, 362. ISBN 1-57958-468-3.

[4] Ma, Chuang (2016). "Changes of Intermarriage Circle of the Pashi Dai (Muslims in Dai Society): A Case Study in the Hui Village in Manluan". Rong, Gui (Ed.). Hui Muslims in China. Leuven: Leuven University Press. ss. 87-95. ISBN 978-94-6270-066-6.

[1]

[2]

[3]

[4]