Chan Santa Cruz
Chan Santa Cruz (Mayathan „Littik Hillich Kjuus“), Xbáalam Nah Kampokolche[1] Chàan Santa Cruz of Noh Kàah Chàan Santa Cruz Báalam Nah Kampokolche („Groote Steede fon dät litje Hillige Kjuus un Huus fon dän Jaguar“) waas dät politiske un religiöse Zentrum fon dän glieknoomigen Maya-Stoat ap dät Hoolichailound Yucatán in dän Kasten-Kriech fon 1847 bit 1901, däälich lait die Beriek in dän Buundesstoat Quintana Roo. Do Ljuude junner hieden aan synkretistisken Gloowe, also een Miskenge uut kristelke un heedenske Elemente, dän Kult fon dät baalende Kjuus.
Ju Siedelenge Chan Santa Cruz äntstuude fon 1850 oun uum aan Cenote tou, ieuwenske dän sik Báalam Nah („Huus fon dän Jaguar“), die Tämpel fon dät Baalende Kjuus, befoont. Dät uunouhongige Maya-Stoatsrebät diende sik uut fon Tulúm in't Noude bit Bacalar (in 1858 truch do Maya ärooberd) in't Suude oun'e Skeed tou dät domoalige Britisk-Honduras un hiede sowät 30.000 Ienwoonere, un aal bloot Maya. Ju Haudstääd hiede uum 1860 sowät 300 Huuse mäd 2000 bit 7000 Ienwoonere. Do Bewoonere fon Chan Santa Cruz, besunners do Kriegere, druugen ju Beteekenge Cruzoob („Kjuuslere“, uk wäil Cruzob of in moderne Mayathan-Skrieuwwiese Kruso’ob).
Bupperste gäistelke un militäriske Autorität in Chan Santa Cruz waas die Höider fon dät Kjuus (Nojoch Tatich, „Grooten Heere“). Ätter dän synkretistisken kristelk-heedensken Misk-Gloowe, die junner häärskede, kreech die Nojoch Tatich sien Befeele fon God truch dät Orakel fon't Baalende Kjuus. Do bee bekoandste Tatich wiere Venancio Puc (1858-1864) un Crescencio Poot (1875-1885), wier do Wiete Nood un do Maya Oachtenge foar hieden.
Chan Santa Cruz unnerheelt mäd Grootbritannien uur Britisk-Honduras Honnelsbeluukengen (Holt juun Woapen), man do Beluukengen wuuden fon britiske Siede in 1893 ienstoald. Ju Befoulkenge fon dän Stoat Chan Santa Cruz geen truch do Kriech-Ienwierkungen fon sowät 35.000 uum 1850 ap sowät 10.000 Moanskene in't Jier 1900 tourääch.
Two Oungriepe fon mexikoanske Troppen 1851 un 1860 ap Chan Santa Cruz wuuden touräächsloain. Eerste in 1901 slumpede dät Generoal Ignacio Bravo, ju toufoarne fon do Cruzoob ferlätte Stääd Chan Santa Cruz ien tou niemen. Striedere uut Chan Santa Cruz kuuden sik in litje Täärpe in do Holtbuske, biespilswiese in X-Cacal Guardia, ferstopje.
Ju Maya-Stääd wuude dän Äidboudem gliek moaked un an hiere Steede ju Stääd Santa Cruz de Bravo baud (benaamd ätter dän Generoal Bravo, die uur do Maya wunnen hiede). Ju näie Stääd tjoonde as Militär-Garnison un Regierengs-Sit fon ju Militär-Ferwaltenge fon dät näi bieldede Territorium Quintana Roo. Buutloundske Konzerne kreegen Ferlof, Holt un Kautschuk tou winnen.
Ätterdät Porfirio Díaz ousoaged waas, wuude die Gouverneur Generoal Bravo ouberuupen un die Ferwaltengssit ätter Payo Obispo (däälich Chetumal) ferlaid. Do roowede Lounderäie fon Chan Santa Cruz wuuden in do twintiger Jiere do Maya as Ejidos tourääch uurdrain. Ju fröiere Maya-Haudstääd wuude oaber nit moor bruukt un ferfäl. Een Pokken-Epidemie fierde in düsse Tied tou näie läipe Befoulkengs-Ferljusse monken do Maya.
Eerste in do 1930er Jiere wuude ju Steede as Säntrum fon dän Holt- un Kautschuk-Honnel näi besiedeld un hat sänt 1932 Felipe Carrillo Puerto, benaamd ätter dän glieknoomigen sozialistisken Gouverneur fon Yucatán ätter ju mexikoanske Revolutsjoon. Dät is wäil, uumdät do näie Moacht-Hääbere domoals do buutloundske Konzerne ferbooden, fääre Holt un Kautschuk tou winnen, sodät deer bloot noch Ljuude, do in ju Region woonden, Ferlof tou hieden.
Do uurs wuudene politiske un sozio-ökonomiske Bedingengen moakeden in 1935 aan Free-Ferdraach twiske do ferblieuwene Cruzoob mäd ju mexikoanske Regierenge muugelk, wieroane do Cruzoob ju mexikoanske Heerskup anärkoanden.
Luud ju Foulkställenge fon 2000 is Felipe Carrillo Puerto mäd 77,75 % ju Meente in Quintana Roo, wier die grootste Befoulkengsdeel Mayathan boalt (dät is ju oolde Maya-Sproake).
Wällen
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]- Düssen Artikkel foutet ap een Uursättenge uut ju düütske Wikipedia.
Foutnooten
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]- ↑ „Kampocolche: As Heelplonte tjoonjenden Boom mäd litje Bleede, jeele Blösseme un litje jeele Fruchte.“ Flora of Yucatan. http://www.archive.org/stream/floraofyucatanfistan/floraofyucatanfistan_djvu.txt